Verzameld journalistiek werk. Deel 7. Nieuwe Rotterdamsche Courant november 1913 - maart 1915

[p. 301]

Voorteekenen

Brussel, 26 April.

Gij zult, in ditzelfde blad, hoewel - ik vermoed het - onder een andere rubriek, aan een ander stukje van mijne eigene hand, getiteld ‘Emile Verhaeren, Belg,’ hebben kunnen vaststellen, dat binnenkort in België verkiezingen voor de Kamer moeten plaats hebben, - hetgeen gij trouwens al wist. Nu ken ik eene kleine anekdoot, die bij u die overtuiging nog versterken kan. Zij is op haar-zelf nogal grappig; zij wijst echter op ernstige toestanden, die uwe aandacht ten volle waard zijn. Dus vertel ik ze u.

Ik heb u hier al meer dan eens geschreven over de Waalsche beweging, die, wel heel sympathiek zoolang zij de geestelijke ontvoogding van Wallonië en de ontwikkeling der liefde voor volksaard en volksoverleveringen voorstond, gevaarlijk werd waar zij, onder voorgewende onderdrukking van wege de Vlamingen, de bestuurlijke scheiding van België ging eischen. Die Waalsche beweging, aanvankelijk de beweging van een handvol Waalsche Brusselaars, gaf er weldra blijk van, niet het stroovuurtje te zijn waar sommige flaminganten ze voor hielden. Zooniet onder het volk - en hierin grondelijk verschillend met de Vlaamsche Beweging -, vond zij spoedig talrijke aanhangers onder de Waalsche burgerij die, deelachtig in de Fransche kultuur, deze in België door eene gebeurlijke Vlaamsche overmacht bedreigd acht te zijn. En het ging zoover dat, bij gelegenheid van de aanstaande Meiverkiezingen, twee Waalsche kandidaten, waarvan een katholiek, zich op eene afzonderlijke lijst gingen voorstellen als vertegenwoor-

[p. 302]

digers en verdedigers der Wallinganten. Het bracht de regeeringskringen in rep en roer: was de katholieke partij al niet genoeg verdeeld in ouden en jongen? Gaven de, niet altijd zoo heel makke, katholieke Vlamingen al geen werk genoeg? Gingen de vurige Waalsche hanen eene nieuwe scheuring verwekken? - En minister de Broqueville nam zijn beste pen en zijn mooiste velletje papier, en schreef aan de heeren baron J. de Crawhez en Braconnier de Hemricourt, de - overigens invloedrijke - malcontenten, een brief vol zalving. ‘Vous le savez’ heette het daarin, ‘vous le savez, je pense, j'ai, comme vous deux, les meilleures raisons pour aimer beaucoup les Wallons et la Wallonie.’ Waarom zochten de heeren dan ruzie? Was het niet beter dat de Walen bij hem zouden komen aankloppen, telkens als zij meenden te klagen te hebben? ‘Vous auriez en quelque sorte une délégation permanente en vue d'établir un contact régulier et permanent avec le gouvernement... Je vous affirme que vous serez toujours reçus par nous à bras ouverts, chaque fois que vous le désirez.’....

Feitelijk heeft het briefje zoo heel veel beteekenis niet: het is een der kiesmiddeltjes, waarvan de heer Karel Woeste, die het weten kan, beweert dat ze onmiddellijk na de verkiezing, als nimmer bestaan hebbende het eeuwige Niet ingaan. Maar het had het door de regeering gewenschte gevolg: de dissedeerende lijst werd ingetrokken, en daar kwam het op aan.

Het had echter nog andere gevolgen. Terwijl de Wallinganten victorie gingen kraaien en juichten van ‘den eersten Waalschgezinden minister’, werd er in het Vlaamsche kamp geknarsetand en gescholden, en moest de heer de Bro-

[p. 303]

queville - waarvan men trouwens al heel goed wist dat hij voorwaar geen flamingant is - het verduren dat hij, in eene, naar aanleiding van bewust briefje toegestane intervieuw, verklaard had niet te willen weten van de vervlaamsching der Gentsche hoogeschool.

Hierin overdreven én Walen én Vlamingen. De eersten zullen later wel leeren, precies gelijk de Vlamingen het hebben geleerd, dat eene belofte.... toch niet. Meer dan eene belofte is, vooral in kiesperioden, al is het ‘scripta manent’ eene waarheid, zelfs voor ministers, eene waarheid aan de kwade gevolgen derwelken men echter niet zoo heel moeilijk ontsnapt. En wat de flaminganten betreft: Zij weten immers dat het persoonlijke oordeel van minister de Broqueville in zake vervlaamsching der Gentsche hoogeschool van alle beteekenis ontbloot is. Is de meerderheid der regeering de vervlaamsching gunstig gestemd - een hypothesis natuurlijk, en niets dan eene hypothesis - dan zal de heer de Broqueville wel moeten bijdraaien. En doet hij het niet, dan blijft hem niets over dan af te treden. Intusschen kan ik uit goede bron mededeelen, dat de bevoegde minister, die van Kunsten en Wetenschappen, over de zaak nog lang niet genoeg gedocumenteerd is, om een helder inzicht in het vraagstuk te hebben, om er zich een duidelijk omschreven beeld van te vormen, om dus bij zijne collega's van het kabinet met het schema eener wet voor den dag te komen. En nu is het wel ergerlijk voor de ontwikkelde Vlamingen zoolang moeten wachten op wat den grondslag eener Vlaamsche kultuur moet leggen: wachten is hier echter beter dan zich in vermaledijdingen te buiten te gaan, wachten en zich intusschen wapenen met argumenten, waar zelfs vijandig-

[p. 304]

gezinde ministers voor wijken moeten.

Dat minister de Broqueville noodig achtte, bewust briefje te schrijven en er zich zoo buitengemeen vriendelijk in te toonen, heeft echter wel nog eene andere beteekenis, dan de vrees voor concurrentie bij de verkiezing. Het is de vrees voor het gevaar der Waalsche afscheidingsbeweging. Want het wordt wel heel duidelijk: de Belgische eenheid loopt gevaar. Max Hallet, socialistisch senator, zei het onbewimpeld, verleden week, in volle Eerste Kamer: een referendum in Walenland zou bewijzen, dat negentig ten honderd der bevolking de afscheiding van Vlaanderen, en de aanhechting bij Frankrijk wil.

Hij voegde eraan toe, ditmaal ten onrechte, dat in Vlaanderen eene Pan-Neerlandische strekking bestond. Wel natuurlijk eene Groot-Nederlandsche kultuurbeweging. Maar van eene naasting door Holland kan en mag geen spraak zijn. Ik mocht hier, enkele weken geleden, vaststellen, dat uw landgenoot Dr. Colenbrander dit op het Groot-Nederlandsch Studentencongres uitdrukkelijk had verklaard. Het was ook het, hier aangehaalde, besluit van den jongen historicus Leo Picard, bij zijn onderzoek naar ‘een mogelijken inhoud van de Groot-Nederlandsche idee.’

Maar dit belet niet, dat de gedachte van Bestuurlijke Scheiding nu ook in Vlaanderen veld schijnt te willen winnen. Men kondigt zelfs het verschijnen aan van een Vlaamsch blaadje, dat er voor ijveren wil, met medewerking van... gezel Destrée, het Waalsche haantje vooruit der separatistische beweging.

Hoe die scheiding er zal uitzien, weten wij vooralsnog niet. Destrée heeft zich daar in het openbaar nooit over uitgelaten; ik meen te weten, dat hij er nog geen streng-

[p. 305]

omlijnd systeem op nahoudt. En dat het uit zal draaien op eene drievoudige administratie, in plaats van de eenige die ons al zoo duur komt te staan en waar wij ten volle onze bekomst aan hebben, is eene waarheid als een woudoswijfje. Maar daartegen staat, dat, meer dan de Walen, de Vlamingen bij de bestuurlijke scheiding zouden winnen, - al was het maar hunne Nederlandsche Universiteit te Gent.

De vraag echter, of de verbrokkeling van België noodzakelijk is, zelfs voor het welvaren en de toekomst van Walen en Vlamingen, blijft open. Al ware het maar vanwege het collorarium der aanhechting door Frankrijk van Wallonië, en, als natuurlijk gevolg hiervan, van Vlaanderen door Nederland.

N.R.C., 28 April 1914