Verzameld journalistiek werk. Deel 7. Nieuwe Rotterdamsche Courant november 1913 - maart 1915

[p. 293]

Voor bibliophielen

Brussel, 25 April.

Ik heb - om nu maar eens te beginnen gelijk wijlen markiezin de Sévigné het deed in een beroemden brief - ik heb u een verhaaltje te doen, dat u zeker zal vermaken.... voor zoover gij geene bibliophielen zijt.

Het gaat om een dichter en om een boekje, die gij ongetwijfeld kent. De bibliophielen kennen auteur en uitgave ook, wel te verstaan; maar anders. Voor u, als voor mij, is de schrijver, met Verlaine en Laforgue, de grootste onder dezen die, losgerukt van ‘Le Parnasse Contemporain’ in Frankrijk en voor heel Europa, eene nieuwe, eene opnieuw groot-humane poëzie als eene blijde Paaschklok aan het luiden brachten; hij was, in de eerste der jaren 1870, de grootste der Fransche dichters; en zijn boekje, waar ik het hier over heb, en dat het eenige door hem uitgegevene, en... onmiddellijk bij verschijnen in haast al zijne exemplaren vernietigde bundeltje is..... of heette te zijn bevat ‘onder omschrijving van ‘l'Alchimie du verbe’, het meest wonderbare, het haast-mirakuleuse verslag over ontstaan en wezen van het echte en waarachtige Gedicht, dat men zich denken kan.

De bibliophiel kent dit boekje, en dienvolgens dezen dichter, evengoed als gij, mijn doorluchtige lezer. Hij weet, hij meende te weten, neen: hij wist dat van het boekje slechts nog enkel een viertal bekende exemplaren bestonden. Daarom juist was de naam van den samensteller hem niet ongewoon. Het boekje zag er uit als volgt (en dit was voor den bibliophiel de beteekenis ervan): ‘ge-

[p. 294]

drukt met fijnen, duidelijken letter; formaat: klein in 18:53 pagina's; op den grijsachtigen omslag, bovenaan en in het zwart: A. Rimbaud; daaronder, schuin en over twee lijnen in het rood, ongeveer midden op de bladzijde: Une Saison en Enfer; even lager, in vetjes en zwart, tusschen twee golvende fileten, Prix: Un franc; en omlaag, in het zwart, over drie lijnen: Bruxelles, Alliance typographique (M. Poot et Cie) 37, rue au Choux, 37. Waaronder wêer: 1875.’ De beschrijving is van Edmond Lepeletier, uit het boek, dat hij gewijd heeft aan Paul Verlaine. Elke bibliopliel kent ze, en zij heeft hem aan het watertanden gebracht. Want de bibliophiel wist, meende te weten, dat de groote, heldhaftige Jean Arthur Rimbaud het boekje bij het verschijnen, op enkele exemplaren na, in een oogenblik van spanning, te Roche, op den dag der Geloovige Zielen van 1873, verbrand had. Slechts vier, vijf boekjes werden door den dichter behouden en gestuurd aan den teekenaar Forain, voor Richepin, Pouchon en een paar vrienden. Rimbaud ging zelf naar Bergen een exemplaartje dragen in de gevangenis, voor Paul Verlaine, die vastzat om op hem, Rimbaud geschoten te hebben: andere ‘saison en enfer’, waar het goddelijke ‘Sagesse’ de vrucht van zijn zou.

En dat exemplaar van Verlaine ging over in handen van niemand minder dan Barthou, den gekenden Louis Barthou, der Fransche politiek, die het anders al druk genoeg had met de verkiezingen van morgen, om op dit oogenblik niet verder in zijne bibliophielische aanhankelijkheden gestoord te worden; Barthou die wist, dat ‘Une Saison en Enfer’ tegenwoordig 1200 frank waard is - of was! -, en dus op beide zijne boekenliefhebbende ooren meende te mogen slaan, om dezelfde ooren alleen nog open te houden

[p. 295]

voor de tegenstrijdige windstroomen, die de politieke lucht bezwangeren (als ik mij, althands, in deze voege uit te drukken mag wagen).

Nu weet ik niet welke gevolgen het op de Fransche politiek hebben kan, zal of moet. Maar ik weet dat een bibliophielische spijker den gummiband van Barthou's politieke voortvarendheid is komen luchtledig te maken; ik bedoel, en gij hadt mij al begrepen, dat eene stoornis van boekenliefhebbenden aard zijne staatkundige propaganda een stok in het wiel is komen te steken.

Want: stel u dat nu eens goed voor: dat Verlaine-exemplaar, in het bezit van den heer Louis Barthou, der ‘Saison en Enfer’, heeft ineens niet vier of vijf, maar ruim vierhonderd broertjes, en het is een advokaat van Bergen-in-Henegouw die er de pleegvader van was.

Want het is gebleken dat de heer Losseau, advokaat in genoemde stad, waar eens Verlaine gevangen zat, inderdaad honderden exemplaren van ‘Une Saison en Enfer’ in zijn bezit had. (En ik verzoek u te gelooven, dat ik u dit niet vertel ter wille van het rijm.) De heer Losseau moet ze hebben gekocht, indertijd, van den uitgever Poot. Deze schijnt gehandeld te hebben, als wel meer uitgevers handelen, zooals mij onlangs werd medegedeeld: in plaats van, laat ons zeggen vijfhonderd, exemplaren van het werk te hebben gedrukt, zooals met den schrijver was afgesproken, had hij er duizend gedrukt. Het kost alleen den prijs van het papier; en men kan nooit weten waar het goed voor zijn kan. Aan Arthur Rimbaud nu zouden de, laat ons zeggen vijfhonderd, officieel gedrukte exemplaren op diens vraag geleverd zijn geweest; de andere kwamen, op een fondsveiling, in handen van den heer Losseau, advokaat en biblio-

[p. 296]

phiel....

Het kan allerlei gevolgen hebben, - onder andere dit: het exemplaar van oud-minister Barthou kan er ontzaglijk in waarde door rijzen; het dateert immers van voor de openbaar-making van het Losseau-reliquaat.

Maar of de ontdekking daarvan, op zoo'n slecht oogenblik, het oogenblik van het ‘coup de feu’ der kiespropaganda, geen kwade gevolgen op de Fransche politiek in het algemeen, en op deze van den heer Barthou in het bijzonder zal hebben gehad: ik zal, gij zult, wij zullen het komen te vernemen.

N.R.C., 28 April 1914.