Verzameld journalistiek werk. Deel 7. Nieuwe Rotterdamsche Courant november 1913 - maart 1915

[p. 141]

Xavier Neujean †

Brussel, 23 Januari.

Al is het een dicht verleden nog, toch behoorde reeds voor het groot publiek tot het verleden de liberale minister van State Xavier Neujean, waarvan gisteren de avondbladen het overlijden melden kwamen.

Nochtans, twee jaren geleden behoorde hij nog tot de Kamer der Volksvertegenwoordigers. Maar zijne rol was er lengerhand eene bescheidene geworden. Of beter: hij was op sommige groote tooneelspelers gaan gelijken, die bij ouder worden zeker niets van hun talent, en minder nog van hun geëerbiedigd gezag verliezen, maar slechts zelden nog, en alleen bij groote gelegenheden en in uitzonderlijke gevallen, van dat talent blijk geven en hun gezag opnieuw komen staven bij hun oude ervaring en hun steeds jonge kunde. De twee laatste jaren van zijne politieke loopbaan verscheen Neujean niet heel dikwijls meer in de Kamer. Zijn laatste optreden aldaar, en een gewichtig optreden, was, als ik mij niet vergis, ten voordeele van zuiver algemeen kiesrecht, dat hij, na lange aarzeling, was bijgetreden. Daarna verdween hij: in 1912 liet hij zijne plaats in het Parlement over aan zijn zoon.

Die plaats had hij zelf bekleed met eene waardigheid, die in de Belgische Kamer zelden werd bereikt. Want Neujean was de waardigheid-zelve. Luiker-Waal bezat hij al de beminnelijke en innemende beleefdheid die zijne stadsgenooten aangeboren is. Een krasse man-op-leeftijd, van middelbare gestalte, het nog volle gelaat rozig in de kroon van het spierwitte kroeshaar, de gelige snor goedig

[p. 142]

over den mond, maar vinnig de vleugels van den kleinen arends-neus, en onder de nogal ruige wenkbrauwen de schrandere en onderzoekende oogen: zoo trad hij op u toe, reikte u de kleine mollige bischopshand, sprak u toe met zachte en melodiëuze stem en eene natuurlijke gratie die eerbied wekte voor zulken schoonen eenvoud - want in zijne manieren was Neujean een aristocraat,.... zooals men er onder de aristocraten weinig vindt-; maar men werd aldra gewaar dat deze man geen ijdele woorden sprak; dat deze vriendelijkheid geen toegevendheid beteekende; dat de goede en waarlijk-voorkomende manieren daarom nog geenszins eigen besliste meening, zelfgekweekte en gewogen overtuiging uitsloten. - Zoo in den persoonlijken omgang: zoo ook in de Kamer. En daarom luisterde men zoo graag naar hem, en bleef zijne rede nooit zonder eenigen nuttigen uitslag. Niet dat hij de inzichten zijner tegenstrevers aan 't wankelen bracht of te keeren vermocht. Maar zijne bezadigdheid, die evenzeer van kwetsen als van vleien bleef, en bij alle sierlijke urbaniteit nooit faalde waar het gold de wonderbare plek, het ‘défaut de la cuirasse’ aan te duiden, dwong dezen, tegen wien hij het had, zich te verdedigen waar hij werkelijk was beklaagd van ongelijk, of althans zijn gezichtspunt te belichten met nieuwe argumenten, die er vaak de onhoudbaarheid van zouden bewijzen.

Maar Neujean, matig redenaar, die niet hield van rhetoriek, was een eersterangs-dialectieker. Zijn geluid was nooit heel groot geweest, hoewel nimmer, zelfs in de laatste jaren, wanneer het beslist zwak was geworden, onaangenaam door rauwheid of schorheid. Het was een mooi salon-geluid, dat zich nooit forceerde, nimmer streefde

[p. 143]

naar tribune-sukses, en dan ook nooit oratorische trucs gebruikte. Het was niet pijnlijk als dat van Hector Denis, die zich inspande om zijne aphonie uit te zetten tot ampele periodes. Het deed niet valsch en pompeus aan als dat van den verouderden en gebroken Janson, die, in de keus reeds van bijzonder-klinkende woorden, geholpen door middeltjes die op eene onvoorbereide of argelooze meening vat hebben, een bijval zocht, die door zulke praktijken weleens bij een sceptisch publiek verkorven werd. Neujean, hij sprak.... zooals hij gebekt was. Het was kalm en harmonieus. En het imponeerde vooral door het scherpe, het logische, het onafwendbare der rede. Men mag wel zeggen dat Neujean nooit heeft verbluft. Maar dat hij, bij gevatheid, voorstelling en klem der redenatie velen heeft overtuigd, getuigt voor de heldere schranderheid van dezen vooral beschaafden politicus: eene zeldzaamheid in België.

Zoo was hij tot voor enkele jaren. Maar hij werd ouder en ziek. Men zag hem maar zelden meer in de Kamer. En.... men scheen er hem, in de gewichtige besprekingen die sedert de verkiezing van 1912 onze aandacht hebben opgeeischt, en die voor België van zulk blijvend belang zullen blijken, nauwelijks te missen. Want wij leven vlug, wij zijn ondankbaar, en al te zeer zelf-ingenomen dan dat wij ons zouden bekommeren om wie achter wilden blijven. Ik zeg niet dat in de Kamer, zoo rechts als links, het parlementair verdwijnen van Neujean niet werd betreurd: ik spreek van het publiek, dat immers aan bescheidenheid, hoe talentvol ze ook weze, zoo weinig heeft.

Hem echter, die dagelijksch de politiek te volgen heeft, blijft de besliste hoe dan ook bezadigde, de ver-

[p. 144]

hevene hoewel vriendelijke figuur van Neujean onvergetelijk. Hij was onder de laatste vertegenwoordigers van eene Kamer, die waardigheid als eene eerste burgerdeugd beschouwde, en met het verliezen van waardigheid vele andere deugden zou verliezen. Want waardigheid, die is zelf-eerbied, brengt als eerste gevolg meê dat men afziet van leugen, laster, en zelfs onnoodige aanklacht....

- Xavier Neujean (het worde hier als laatste bijzonderheid vermeld) was de schoonvader van den grooten Vlaamschen, ook in Nederland zeer beroemden, schilder Albert Baertsoen.

N.R.C., 29 Januari 1914.