Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 632]

XI

Brussel, 30 October.

De redevoering van minister Poullet lijkt wel eene nieuwe periode in de bespreking van de schoolwet te hebben ingeluid. Tot hiertoe was die bespreking niet zoo heel bijzonder belangwekkend. Men scheen er plezier in te vinden, van het ontwerp af te wijken, om zich op principieel terrein te plaatsen, en, zoo rechts als links te schermen met sinds lang gekende en wel wat versleten argumenten. Nu zeg ik niet, dat de minister fonkelnieuwe inzichten heeft geopenbaard, of zelfs maar zijn ontwerp met de verwachte zakelijkheid zou hebben toegelicht. Tot eene dichtere en scherpere discussie gaf hij echter aanleiding, door met meer vastheid de gronden aan te geven, waar hij op steunt om aanneembare scholen op gelijken voet te subsidieeren als de officieële. Daardoor kan de bespreking aan belangrijkheid winnen. En als men weet dat zij heden en morgen, en vermoedelijk ook de volgende week in de handen zal zijn van ‘eerste violen’ (arme discussie, die in de hand is van eene viool!), als daar zijn Masson, liberaal wethouder voor het onderwijs te Bergen, die als dusdanig de schooltoestanden van dichtbij heeft gezien, Frans van Cauwelaert die, oud-professor in de pedologie aan de universiteit te Freiburg, in zake onderwijs wel de meest beslagene zal zijn der rechterzijde, en verder Vandervelde, en verder nog Hijmans, dan kunnen wij hopen de schoolwet behandeld te zien.... zooals zij het, naar schatting van links of rechts, verdient.

De heer Masson begon heden al.

[p. 633]

Maar voor hem kwamen de heeren Daens en Harmignies.

Van eene redevoering des heeren Daens komt nooit heel veel terecht. De heer Daens beklimt het spreekgestoelte, en begint eene wrokkige rede, met doffe stem, in het Vlaamsch. Onmiddellijk vangen door heel de Kamer de persoonlijke gesprekken aan, zoodat het gonst als een biekorf op een schoonen Juliochtend. De heer Daens zwaait een paar maal wanhopig met zijne armen, kruist deze daarop als een Napoleon over zijne borst, keert zich daarna naar den voorzitter die, lusteloos, even op zijn bureau tikt. Het helpt natuurlijk niet. En de heer Daens keert naar zijne plaats terug, zeer bewust van het hopelooze in zijn toestand......

Als redenaar is de heer Harmignies al niet veel interessanter. Zijne - lovende - ontleding der wet levert niets op, dat wij rechts nog niet zouden hebben gehoord. Dan verleen ik maar liever onmiddellijk het woord aan den heer Masson, toonbeeld van den Waalschen vechthaan, die maar rechtstreeks, zij het dan natuurlijk maar bij tonge, den minister aanpakt.

‘De minister,’ betoogt hij, ‘heeft ons in zijne redevoering den indruk gegeven, dat het er met de nieuwe wet om ging, de openbare school zooveel mogelijk te verdringen, al beweert hij natuurlijk het tegendeel. Ik wil aan de oprechtheid van den minister niet twijfelen. Maar hij zal toelaten dat ik zijne bevestigingen aan kontrool onderwerp. Zoo beweert hij dat hij te Synghem belet heeft dat eene klasse der officieele school zou afgeschaft worden. Uit ingewonnen inlichtingen blijkt dat de heer minister daar nu juist niet prat op mag gaan. Dit enkele feitje zou dan toch ook niet opwegen tegen deze niet-

[p. 634]

verzwegen bekentenis: de school moet goede kiezers kweeken. Zei de minister niet, dat hij het over meisjesscholen niet hebben zou, omdat de vrouwen geen kiesrecht hebben? De minister zwijgt over de meisjesscholen, eenvoudig omdat hij niet bekennen wil ze onder zijne macht te hebben en te willen behouden. Wij weten het: terwijl voor de onderwijzers 19 officiëele, en slechts een tiental andere kweekscholen zijn, zijn er voor de onderwijzeressen 15 officieele normaalscholen, en meer dan 40 congreganistische. Daaruit het gevolg trekken, dat het onderwijs onzer dochters in handen is van congreganistisch onderwijs, ligt voor de hand; er een enkel woord over reppen, zou dit erkennen zijn. Daarom dan ook maar liever zwijgen. Wil een gemeenteraad eene onderwijzeres aanstellen, dan blijft hem meestal niets over, dan zich tot eene kweekelinge van de kloosternormaalscholen te richten. En zoo komt het dat wij moeten vernemen, hoe een onderwijzer aan zijne leerlingen beval niet aan hunne ouders te gehoorzamen, zoo dezen hen mochten verbieden ter kommunie te gaan. Ziedaar hoe, volgens u, de school de voortzetting van den huiskring is!.... Ik weet wel: de minister heeft den onderwijzer verplaatst, omdat hij onpartijdig wil schijnen. Maar wie weet heeft hij hem geene weddeverhooging toegestaan! Dit toont genoeg aan, hoe ook het openbare onderwijs geklerikaliseerd is en wordt. Wilt gij andere voorbeelden? Een Waalsch dorp vraagt de inrichting van eene gemengde klasse. De minister staat toe, maar... vestigt de klasse in de kloosterschool. De kloosterzuster, die er les gaf, wordt ziek. De gemeenteraad wil ze vervangen door eene wereldlijke onderwijzeres.

De minister verzet er zich tegen. - Elders nog durft

[p. 635]

de minister niet benoemen wie hij wou: de gemeente was nu eenmaal vrijzinnig. Maar wat laat hij gebeuren? Men sticht eene nieuwe school naast de officieele, en plaatst er zoogenaamd ‘vrije’ leerkrachten in. Gij richt aldus rechtstreeksche concurrentie in tegen de openbare scholen. Wat zal het gevolg hiervan zijn? De schoolstrijd in de groote steden: de onderwerping aan het vrije onderwijs van het platteland. - De heer Woeste heeft het zes en twintig jaar geleden al gezegd: de staat moet buiten de school. Zoo niet openlijk, dan toch in het geniep en met standvastigheid bestreeft de katholieke regeering dit einddoel. Al de officieele scholen bevolkt gij met vriendjes van u. Gij hebt den moed niet van den heer Woeste, die het niet onder stoelen of banken steekt, en verklaart: weg met de neutrale school! Wij hadden een schijn van onzijdigheid met de wet van 1884; maar met de wet van 1895 doet de godsdienst zijne officieele intrede in de school. Nu vraag ik aan den heer Woeste: is het onderwijs tusschen 1884 en 1895 slechter geweest, dan sedert dien? Heeft het verderfelijker gevolgen gehad, dan wij sedert 1895 vaststellen?... - Niemand minder dan uw Godefroid Kurth heeft durven zeggen, dat de onzijdige scholen scholen van haat zijn, scholen waar men niets dan atheïsten kweekt. Laat ons even nagaan in hoeverre dit waar is te Bergen, eene der vrijzinnigste steden nochtans van het land. Hewel, te Bergen wordt iederen dag een half uur gewijd aan godsdienstonderricht. Ziedaar onze partijdigheid, de partijdigheid van vrijdenkers die door Kardinaal Mercier allen dooreen voor misdadigers worden gescholden!.... Wij zeggen het uit volle overtuiging: de atheïstische school bestaat in België niet.

[p. 636]

Zelfs in onze scholen worden de werken van den heer Kurth gebruikt. En er wordt toegelaten, dat de leeraar in den godsdienst er den lof van de katholieke kerk zingt. Ziedaar in hoeverre onze scholen atheïstisch zijn!’

- Tot dusverre de heer Masson, die morgen zijne redevoering, die overstroomt van ‘verve’, voortzetten zal.

Ik ook.

N.R.C., 2 November 1913.