Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 603]

VIII

Brussel, 24 October.

‘Luxemburg’, zegt de heer Ozeray, die gaarne de hem naar de Kamer sturende provincie als een voorbeeld aan onze bewondering opdringt, ‘Luxemburg is, de Belgische gouw, waar gij de minste analphabeten zult ontdekken. En dit, omdat de bevolking er trouw bleef aan de officiëele school. Geenszins, omdat deze niet zou worden bekampt en belasterd: uwe handlangers, o regeering, noemen er immers de scholen des staats de scholen der zonde. Maar zij slagen er niet in, ze te ontvolken ten bate hunner eigene, vrije scholen. Gij hebt dan ook uw best gedaan, zooveel als mogelijk was de openbare school te klerikaliseeren. Zoo hebben wij geen enkele staatsnormaalschool meer in onze provincie, wél twee bisschoppelijke normaalscholen, waar men heel makkelijk leeraar kan worden, zelfs zonder ooit een normaalschool bezocht te hebben. Het is in deze normaalscholen dat de onderwijzers der officiëele scholen worden gekweekt. En nog bevecht gij deze scholen. Waarom? De godsdienst wordt er nochtans zorgvuldig onderwezen!... Het belet niet, dat ik uw wetsontwerp bijtreed, waar gij schoolbijstand voorstaat. Maar uw bijstand is niet volledig, want hij strekt zich niet uit over kinderkribben en bewaarscholen; ik vrees verder dat gij wat heel mild zijt voor het schoolverzuim van kinderen die bij den landbouw gebruikt worden... In elk geval, reken maar liever niet op mij wanneer de eindstemming plaats zal hebben.’

Aldus de heer Ozeray, Luxemburger. Na hem komt de heer

[p. 604]

Ramaekers, Limburger, die eveneens het vraagstuk op het terrein verplaatst, waar zijne kiezers wonen. Het is eene geneuchte te zien, hoe het provincialisme bij ons veld wint. Wat zou het hart van een Maurice Barrès popelen van vreugde, indien hij maar een oogenblik kon zien hoe in de Belgische Kamer wel dertig volksvertegenwoordigers het infiemste kanton voorstellen als zijnde de navel der wereld, overmits het hun naar het Parlement stuurt met jaarlijks vierduizend frank zakgeld....

De hartpopeling des heeren Barrès zou echter vermoedelijk ophouden, bij het woord des heeren Ramaekers. Niet omdat dit woord onvoldoende provincialistisch zou zijn, maar omdat het Vlaamsch is, en de taalkennis des heeren Barrès niet zoover strekt. De heer Ramaekers, al mengt hij er nu en dan een klad Fransch tusschen, spreekt hoofdzakelijk in het Nederlandsch. Hetgeen op sommige banken een eerste voorwendsel is tot kregeligheid. Waarbij komt, dat de heer Ramaekers nogal snoeverig is en soms wel eens bitsig wordt, hetgeen niet gemaakt is om uiterst-linker-zijdsche gemoederen verzoeningsgezindheid in te boezemen. En als de heer Ramaekers op een gegeven oogenblik er meent aan te moeten herinneren, dat zekeren dag gezel Furnémont zich in volle Kamer een ‘Très Bien!’ liet ontvallen, toen een onderwijzer er aangeklaagd werd, het bestaan van God in twijfel te hebben getrokken, dan brak de storm los.

En, bij Jupijn, het was een fameuze storm, o mijne kinderen! De ban van lamheid, waar de kamer als in geklonken lag, was ineeens, tot voldoening van velen, gebroken. Scheldwoorden doorklieven het kameruitspansel als bliksemschichten. Donderende uitdagingen rollen door het

[p. 605]

parlementaire zwerk. De voorzitterlijke hulpmiddelen klinken als noodseinen in het geloei der evengoed ontketende als representatieve elementen. De kwade trouw des heeren Ramaekers, die verzuimt te zeggen dat Furnémont door zijne eigene vrienden in volle zitting werd afgekeurd, kweekt nog kwaderen luim. Ter verantwoording geroepen op eene even luidruchtige als ondubbelzinnige wijze, verergert hij zijn geval door het te willen uitleggen. En het is slechts nadat Lorand, Hymans en Vandervelde de verklaring van den voorzitter hebben uitgelokt, waarin deze de woorden van den heer Ramaekers laakt, dat de stemming eenigszins bedaart.

En... l'orateur, de heer Ramaekers, Limburger reçoit les félicitations de ses amis politiques.'... Wij gunnen hem trouwens gaarne de onze, omdat hij, zij het dan ook zonder het te hebben bedoeld, wat leven in de brouwerij wist te brengen.

En het is de heer Georges Lorand, die van hem het woord overneemt.

De heer Lorand - gij zult het u herinneren - levert deze bijzonderheid op, dat gij wel weet wanneer hij begint, maar nimmer wanneer hij zal ophouden. En 't mooist van al: hij weet het zelf niet. Koester dus zoo ik u bidden durf, maar de overtuiging niet, dat gij, enkele regels verder, het verslag zult lezen van 's heeren Lorand's volledige redevoering. Liever dan u eene laatste hoop te laten, maar dan ook om u eene grievende ontgoocheling te sparen, zal ik het u maar onmiddellijk, en zonder verdere oratorische voorzorgen, - zal ik, zeg ik, u maar eenvoudig en naakt als de waarheid, mededeelen dat de heer Lorand vandaag verre van klaar kwam; dat hij Dinsdag

[p. 606]

e.k., 28 dezer, zijne rede voort zal zetten; maar dat ik u intusschen niet beloven kan, bij 't besluiten van het relaas dezer rede, hier Dinsdag reeds zal komen te schrijven het refrein - dat gij nu al zult beginnen te kennen: ‘L'orateur reçoit les félicitations de ses amis politiques.’

Desalniettemin, en om u niet tot volgende week te moeten speenen van het genoegen, te vernemen wat de heer Lorand heden tegen de nieuwe schoolwet in te brengen heeft, geef ik hem hier het woord.

En zoowaar hij neemt het, en zegt:

Sommige onzer achtbare collega's hebben misschien vergeten, en misschien hebben zij het zelfs nooit geweten, waarop de heer Ramaekers met al zijne vileinigheid doelde, toen hij sprak van den onderwijzer die van God niet weten wou. Het gold - laat ik dit geschiedkundig punt eens en voor altijd vaststellen - het gold zoogezegd een gewezen-katholieke onderwijskracht, die zijne leerlingen gesmeekt had, nu maar verder niet in God te gelooven, en over hunne hoofden de roode vlag had laten wuiven die, het is u niet onbekend, het palladium is der sociaaldemocratie. Een onderzoek werd naar deze feiten ingesteld. En wat was het gevolg ervan? Gij raadt het, verwed ik, nooit. Neen, probeer maar niet. Ik ben trouwens zoo wreed niet, het u te onthouden! Het kwam uit.... dat alles juist andersom was gebeurd: de onderwijzer, volbloed klerikaal, had zijne leerlingen een tooneelwerkje laten uitvoeren, dat onder de tendensliteratuur dient gerangschikt te moeten worden. Zonder er de eigenlijke letterkundige waarde van te bespreken, zal ik u zeggen dat, in tegenstelling van sommige tooneelspeelen van Hauptmann

[p. 607]

o.a. - om slechts dezen te noemen - het socialisme er geenszins in voorgesteld werd als een zonnenopgang, b.v. dat het er integendeel in afgeschilderd werd met de zwartste kleuren. Al zwaaide er een der jonge acteurs een bloedrooden zakdoek bij, die, binnen eene verhouding die zich door de gestalte der spelers laat verklaren, eene vlag moet verbeelden. Verder zullen in het stuk - ik heb den tekst niet onder mijne oogen, maar gij zijt allen genoeg geoefend in de redekunde om de goede gronden van zulke deduceering aan te nemen, - verder verwondert het mij niet, dat in het tooneelwerk lasteringen zullen hebben voorgekomen. Moesten zij gehouden worden voor de negatieve godsdienstige overtuigingen des onderwijzers? Allons donc, zal ik maar even met Diderot zeggen!’

Aldus begon Lorand zijne kritiek der schoolwet. Hij zei nog veel meer, en dat er zelfs nog nader in verband meê staat. Maar dit is zijn aanvang, zijn volmaakt-afgeronden aanvang, met overvloedige levendigheid voorgedragen.

En de rest krijgt gij Dinsdag op uw boterham.

Als ik mij aldus uitdrukken mag.

N.R.C., 25 October 1913.