Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 599]

VII

Brussel, 23 October.

Ben ik de Muze der geschiedenis? Ik hoop van niet, nog meer voor u, o lezers, dan voor me-zelf. Want ik zou voor het oogenblik - eene oogenblik dat reeds anderhalve week duurt, - zeker wel de vervelendste Muze zijn, die men zich denken kan.

Ik houd nu eenmaal van verscheidenheid. En gij ongetwijfeld ook, freule (als ik u aldus noemen mag.) Ik vind het plezierig - en Hugo de Vries zal mij ongetwijfeld gelijk geven, - van tijd tot tijd eene variatie op te zien wippen van haar uitgangspunt naar zoowaar onbekende en misschien gevaarlijke sferen (o roes van het gevaar!)..... om weêr terecht te komen waar ze wezen moest: haar uitgangspunt. Want het is eene eeuwige waarheid: gij moogt en zult niet verder geraken dan uw uitgangspunt. Maar niets is schoon als het te ontvluchten.

Overmits gij, wel te verstaan, bij 't ontvluchten, blijk geeft van voldoend-gekruid romantisme. Als gij, bij het bespreken, bijvoorbeeld, van eene schoolwet, incursies durft te wagen op de meest-vreemde, maar per slot dan toch pleizierigste gebieden. - Tot dergelijke sprongen zijn echter onze Kamerleden blijkbaar niet in staat. Zij wagen zich wel op terreinen, die even naast het braakland der onderhavige discussie liggen. Echter niet omdat die terreinen de aantrekking bezitten van het onbekende. Veeleer omdat zij weemoedsalleeën en zegewegen bieden, die minder gevaarlijk zijn dan wat te bespreken valt. Zij durven geene evasie aan dan op doortrapt gebied (ik bied

[p. 600]

u deze nieuwe beteekenis van het woord ‘doortrapt’ gratis aan.) En.... daarom ga ik voor het oogenblik liever niet door voor de Belgische Muze der Geschiedenis, daar ik u niet zou kunnen leiden dan naar plaatsen, die voor u sedert lang gemeenplaatsen zijn, en u zelfs geene gezichteinders kan openen, waar gij niet allang moe op gekeken zijt.

Dan nog liever eenvoudig verslaggever, dan Muze.

Zoodat ik u maar verder, zonder meer, verslag geef....

- Ik geef u verslag over de rede van den heer Donnay, die gisteren in deze voege begon, en vandaag in dezelfde voege voortging:

‘De heer Verhaegen steekt zijne meening noch onder stoelen noch onder banken. Wat zouden zij trouwens onder deze meubelstukken gaan doen? De heer Verhaegen weet immers op wie hij zich, in deze heldhaftigheid, mag beroepen, zoo zij hem verweten werd. En gij weet het ook: op Woeste. Zij beiden steken hunne gedachte onder stoelen noch banken, gelijk ik zei, want zij winden er zelfs geen doekjes om. Zij verklaren het sedert zes dagen: zij willen de vernietiging van het openbaar onderwijs, en dat de staat betale, wat alleen der kerk ten goede komen mag. En tracht nu maar niet het tegendeel te beweren, zij die immers de volksscholen hardnekkig uitroeit! Gij volgt eenvoudig de taktiek, die de kerk overal, in Spanje als in Italië, heeft opgelegd. Zij eischt, zij bewerkt het Monopolium. En gij zijt in België hare handlangers... Gij geeft voor, de verdedigers der vrijheid te zijn. Maar gij dringt uwe, aanneembare of aangenomen scholen op aan het onweerbare volk. En wat beteekenen deze scholen? Zie de handboeken, hier aangehaald, die er gebruikt wor-

[p. 601]

den! Handboeken die niet alleen paedagogische prullen zijn, maar bij de kinderen haat kweken, den haat die u behept. Gij misvormt eenvoudig het denkvermogen der kinderen van uwe scholen. Zulke misvorming wilt gij aan de kinderen der onzen opleggen!.... De onderwijzer heeft tot roeping, onze grondwettelijke vrijheden in eere te doen houden. Gebeurt dit bij u? Ik zal maar niet zeggen: integendeel, uit vrees dit woord te misbruiken. Want gij staat onze vrijheden alleen voor, om ze te kunnen verwerken en opslorpen. Wat volgens u ketterij is, ook in zake onderwijs, dient uitgeroeid. En gij roeit dan ook uit met geestdrift... Haddet gij dan nog maar het land met u! Maar dit is allesbehalve het geval. Omdat het u plezier doet, omdat gij er uw zin in hebt, levert gij onze kinderen over aan onderwijzers, die ze tegen ons zullen keeren, onderwijzers, die trouwens niet eens gediplomeerd zijn! Met het gevolg dat niet alleen de kinderen slecht onderwijs krijgen, maar dat zij tegen hunne ouders gekeerd worden; schooloorlog wordt aldus gestookt, en de algemeene zedelijkheid - de statistieken bewijzen het - zinkt naarmate gijzelf stijgt in gezag... Daarom is uwe schoolpolitiek niet alleen gevaarlijk;: zij is misdadig. Zij zou het reeds om 't feit alleen, dat gij uwe gedachten aan kinders van anders-denkenden opdringt. Gij zoekt niet anders te doen dan uw godsdienst en uwe politiek op te dringen aan onze kinderen. En daartoe gebruikt gij een schoonen schijn: gij beweert, argeloos als Conscience, niets anders te doen dan den volmaaktst-mogelijken vorm te geven aan onze gedachten, aan onze inzichten.

Maar wat komt er van die gedachten terecht, en wat hebt gij ervan gemaakt! Er is natuurlijk wel goeds in

[p. 602]

uw wetsontwerp, en gij gaat er prat op, het ons te hebben ontleend. Maar wat is het in uwe handen geworden, en wat mogen wij ervan verwachten? Alleen dit: dat gij van onze beginselen een wapen wilt maken tegen ons. Maar weest gerust: wij zullen ons tegenover uwe diabolistische konkelfoezerijen weten schrap te zetten!’

- ‘Ach! waar gaat gij het toch halen!’ repliceert, gemoedelijk, de heer de Ponthière, die jong-katholiek is. ‘Gij zegt dat wij verslaafd zouden zijn aan Rome. Wij willen niet onbescheiden zijn, maar ik mag u verzekeren dat wij vrije mannen mogen heeten. En ten bewijze: gij wilt ons voor de lagere school eene onzijdige zedeleer opleggen. Is het niet een bewijs van onafhankelijkheid, zulke onzijdigheid te verwerpen en zelfs te bekampen? Gij wilt verder de lagere school vestigen op nationaal gevoel. Maar verschilt dat gevoel niet van gemeente tot gemeente, en gaat gij dat van Steenokkerzeel opleggen aan de belangwekkende jeugd die de Brusselsche gemeentescholen bevolkt? Neen, zoo hardvochtig zult gij niet wezen... Het komt erop aan, zegt gij, iedereen tevreden te stellen. Hewel, het middel daartoe biedt minister Poullet u aan, vermits hij het beste van uwe inzichten samengeklutst heeft met het beste van onze idealen. En Brillat-Savarin, die een diplomaat was, hadde ongetwijfeld uitgeroepen, geestdriftig als hij in zijne goede oogenblikken wist te zijn: “Servez chaud!”’

- ‘Ja maar, in Luxemburg...’ wederwoordt de heer Ozeray.

En hij heeft zoowaar gelijk.

Maar zal dit eerst morgen volledig bewijzen.

Evenals, trouwens, Ik.

N.R.C., 24 October 1913.