Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

IV

Brussel, 17 October.

De vierde dag der bespreking. En in die vier dagen vijf sprekers.

Nu moet gij weten dat de officiëele opening van de officiëele Parlementszitting - de loopende is, vergeet het niet, buitengewoon - plaats hebben zal den 2en Dinsdag van November. Binnen drie weken dus. En verder dat er voor de algemeene discussie der wet nog veertig orators ingeschreven zijn. Al die redenaars moeten voor elf November verteld hebben wat hun op den lever ligt. Zoo'n ver-

[p. 586]

haal gaat, gij weet het, niet zonder langdradigheid en talrijke herhalingen. En.... lezer, ik griezel in uwe plaats bij de gedachte, wat gij hier intusschen nog al te lezen krijgt, voor deze nieuwe schoolwet gestemd is, wat natuurlijk op het laatste knipje, zonder doorgrondende kritiek, en na veel onnoodig gewouwel gebeuren zal. Zoo gaat dat nu eenmaal in België: wij verbeuzelen onzen tijd, tot op het oogenblik dat wij er geen meer over hebben om nuttig werk te verrichten....

Intusschen: wij hebben vandaag den heer Woeste gehoord. De heer Woeste komt juist thuis van Canossa ‘Heureux qui comme Ulysse a fait un beau voyage’, zei Joachim du Bellay. Ik weet echter niet, of de heer Woeste zich na het reisje zoo heel gelukkig gevoelt. Ik zou zelfs, met Ibsen (als ik mij niet vergis), genoopt zijn te zeggen: integendeel. Want in heel zijne lange redevoering heeft Woeste geen woord gerept - zeldzame nederigheid - van zijne lange en lastige reis. Gelukkig kunnen wij ons deze reis gemakkelijk voorstellen: men vertrekt van uit het standpunt, waar het heet dat leerplicht uit den booze is; men stapt over op de standplaats waar leerplicht onvermijdelijk blijkt te zijn (iets als eene douane); gelukkig kan men nog een tijdje vasthouden aan de gedachte: ik geef leerplicht toe, maar.... wil er voor betaald worden; men rijdt verder, vol vertrouwen natuurlijk; men neemt alle mogelijke maatregelen om zich die bijzondere toelage te verzekeren; maar als men aan het eindstation arriveert, dan staat daar het princiep: gij krijgt niet wat U vanwege de grondwet niet toekomt. En dan roept de stationchef: ‘Canossa!’

Dit is, gij weet het, de geschiedenis des heeren Woes-

[p. 587]

te. Hij heeft zich moeten neerleggen bij de gedachte, dat hij het neerschrijven in de wet van leerplicht niet langer kon beletten. Maar hij had erbij gezegd: dan toch in elk geval niet, zonder dat het vrije, en meer bepaald het kloosteronderwijs, er al het profijt van wegdrage. En daarom heeft hij willen verslaggever zijn van de middenafdeeling, die het wetsontwerp op zijne pooten zou stellen. Maar nu heeft de meerderheid van die middenafdeeling beslist: kloosterlingen krijgen de subsidie niet; deze komt alleen wereldlijke onderwijskrachten toe. En de heer Woeste, verslaggever, is wel verplicht geweest, zich bij die beslissing neer te leggen.

En vandaag heeft de heer Woeste gesproken. Schitterend is hij niet geweest. In den heer Woeste acht ik veel meer den vechtersbaas dan den mysticus. En het is vooral de mysticus, die heden aan het woord was. Hetgeen weêr maar eens bewijst wat een fijn strateeg Woeste is: iemand die steeds middel vindt, uwe bewondering af te dwingen, al was het door zijne loosheid.... Intusschen dient minister Poullet gelukgewenscht, dat hij deze overwinning op Woeste behaald heeft: hij heeft er den zegepraal van zijn wetsontwerp door verzekerd....

Maar ik wilde zeggen wat Woeste zoo al te vertellen wist. - Weet dan dat hij van meet af uitriep: ‘Maar ik beklaag mij heelemaal niet over de redevoeringen die hier werden uitgesproken. Integendeel (zooals Ibsen, als ik mij niet vergis, eens zei). De scholen zijn weer binnen, en zij hebben het aantal hunner leerlingen aanzienlijk vermeerderd gezien. Hetgeen wel bewijst dat de huisvaders met ons zijn, en niet met u. Waaruit ik besluit: onze scholen, die de talrijkste zijn, dienen gelijkgesteld

[p. 588]

met de officiëele, die minder en minder leerlingen tellen. Wil dit zeggen dat wij die officiëele scholen willen klerikaliseeren? Gij hebt mij zeker niet goed bezien? Ik sta, het spreekt van zelf, onze, mijne, vrije scholen voor. Maar ik zal wel de laatste zijn om de openbare school tegen te werken. In 1911 heb ik ruzie gehad met Schollaert. Nu ben ik het met de regeering volkomen eens: wij willen beiden behoud van het officieel onderwijs, mits vergoeding voor de diensten, die het vrije onderwijs bewijst.

Gij zijt idioot als gij beweert, dat wij daardoor eene godsdienstige atmospheer, over den toegestanen leerplicht willen uitspannen. Des te idioter, daar die atmospheer bestaat en in België altijd bestaan heeft... tot voor enkele jaren. Dan hebben de groote gemeenten ervoor gezorgd, dat eene zekere onzijdigheid het openbaar onderwijs zou beheerschen. Die onzijdigheid verdook eenvoudig: atheïsme. Gij zegt: wij zijn niet tegen godsdienst. Intusschen bewijst gij, dat gij er alles behalve voor zijt. - Wij, we denken dat het onderwijs godsdienstig moet zijn, omdat de overgroote meerderheid der bevolking het is. De kinderen moeten leeren wat hunne ouders gelooven. Althans, er moet gelegenheid bestaan, dat hun onderwezen worde wat de meerderheid der Belgen voor waarheid houdt op zedekundig gebied. En daarom eischen wij gelijkheid voor dezen, die dit leeren, en de anderen, die het loochenen..... Gij hadt gehoopt, de vrije scholen te doen vallen, omdat haar de subsidie geweigerd werd. Welke dwaling! Kent gij dan de sterkte niet van ons geloof? Hoop trouwens niet dat het ooit gebeure: gij zoudt de kinderen der vrije scholen in uwe officiëele op te nemen hebben, en... het zou u des te meer te kosten komen!.... Gij

[p. 589]

hebt nog een ander argument tegen de vrije scholen: het onderwijs deugt er niet. Ik antwoord: het onderwijs volgt er onze nationale vrijheden, het is niet, als het uwe, een strijd-onderwijs; de kinderen leeren er hunne sociale plichten vervullen; en gij zult niet durven beweren dat dit het geval is in uwe neutrale scholen, - de neutrale scholen die gij ons opdringen wilt. Arme neutrale school! Welke houvast kan zij, op gebied van moraal en godsdienst, den leerlingen bieden? Wat is zij zelfs in dit opzicht waard op het gebied der wetenschap?... Ik herhaal het: wij katholieken, wenschen eene opleiding die stroke met onze overtuigingen, en willen het steunen in gelijke mate van het onderwijs, dat die overtuigingen bestookt. Moge het de laatste zonnestraal zijn door de nevelen heen van mijn eindigend leven, dit door deze vergadering bewerkt te zien!’

En aldus eindigde vanmiddag, om vier uur, de heer Woeste.

En zoowaar, hij had er geen woord van gerept, dat hij de geestelijke onderwijzers bij de wereldlijke had laten achterstellen....

N.R.C., 18 October 1918.