Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 564]

De schoolwet
I

Brussel, 14 October.

De nieuwe drinkzaal der volksvertegenwoordigers is klaar. Enkele dagen geleden heeft men kolen ingedaan. Niet langer dan eergisteren stond een zorgvuldig huisschilder het aanwijzingsplankje der ‘tribunes reservées’, met witte verf sierlijk op te fleuren. - Men kon dus beginnen. De lokaliteiten waren tot in de puntjes klaar. De nieuwe schoolwet - ontwerp-Poullet - mocht voor de Kamer komen.

En zij heeft het vanmiddag, klokslag twee, gedaan. Klokslag twee waren de Kamerleden bijna voltallig aanwezig, om ze op meer of minder vriendelijke wijze te ontvangen. Voltallig waren zij, maar lusteloos. Lusteloos als eene gevierde actrice, die zal moeten spelen voor eene onverschillige zaal. Want het publiek blijkt al heel weinig op te gaan in het stuk dat zal opgevoerd worden. Het is schaarsch opgekomen. Waar de vertooning natuurlijk onder lijden moet....

Het heeft velen aangenaam of onaangenaam, al naar hunne gezindheid en gesteldheid, aangedaan, te zien in welke laksheid en moedeloosheid de parlementaire vacanties verloopen zijn. Toen in Augustus een goed deel der rechterzijde erop aandrong, liever een duchtig gat in de vacantie te bijten dan de nieuwe schoolwet met eene bijzondere zitting in October te zien verwijzen - zitting die ik heden de eer heb, voor geopend te verklaren - vreesde het natuurlijk en hoofdzakelijk, dat de vereenigde linkerzijden van het vacantieel respijt gebruik zou maken, om

[p. 565]

in het land eene beweging, eene beroering te verwekken, waarbij deze van 1911, bij de bespreking van wijlen het ontwerp-Schollaert, slechts ‘klein bier’ zou zijn geweest, gelijk die drinkeboers van Brabanders zouden zeggen. Aldus werd trouwens, en op de beste gronden, de houding verklaard van liberalen en socialisten, die zoo hardnekkig en zoo rechtmatig vochten voor verlof. En wanneer men zag dat de regeering aan de linkerzijde toegaf, dan besloot men eruit, op evengoede gronden, dat ook rechts het naamwoord rust een heftige propaganda voor het nieuwe wetsontwerp zou beteekenen.

En wat zag men gebeuren? Men zag.... dat er niets gebeurde. - ‘Les vacances sont faites pour s'en servir’, had iedereen gedacht en gezeid. Het bleek, dat het gebruik dat iedereen, zegge iedereen, tenzij misschien de heer Woeste die een nieuw graf schijnt aan het delven te zijn (ik heb het niet gezien, maar ooggetuigen verzekeren het), - dat iedereen, zeg ik, van de vacantie zou maken het natuurlijke, althans gewone, en dus negatieve gebruik zou zijn: men zou de vacanties in ledigheid, alsook aan zee of in Japan of in de Ardennen slijten.

Van propaganda voor of tegen dus, geen spraak. Althans: ernstige beroering bleef uit tot verleden Zondag, dag eener bewogene betooging te Antwerpen. Men dacht: de oppositie wil het land aan de eigenlijke behandeling der zaak mengen. Daarom heeft zij den verloftijd maar laten voorbijgaan. Zij wil het volk deel laten hebben in de Kamerbespreking. Zij wil dat het volk onmiddellijk invloed uitoefene op het Parlement. En dat dit zoo slecht niet bedacht was, bewijzen de feiten van 1911, toen het ontwerp-Schollaert het zou ontgelden.... Men dacht dus,

[p. 566]

tot gisterenavond toe: het spel gaat op de wagen. Thespis' reizend tooneel gaat België door, gelijk het Antwerpen buitengereden is. - Hewel, men vergiste zich: de wagen, die Zondag e.k. Brussel zou aandoen, wordt voor onbepaalden tijd geremiseerd.

Voor Zondag had de ‘Vrije Gedachte’ van Brussel heel het liberale en socialistische België naar de hoofdstad geconvoqueerd: men zou allen samen protesteeren; en, zou het er nu ook niet ‘gaan gaan van kappen en van kerven’, gelijk sommige Antwerpsche dagbladcorrespondenten jaren geleden als lijfspreuk in hun Vlaamschgezind schild voerden: het hadde kunnen worden eene imponeerende volksbetooging. Maar nu is hedenochtend de liberale linkerzijde der Kamer van Volksvertegenwoordigers ter inleiding der bespreking samengekomen, en heeft besloten.... de ‘Vrije Gedachte’ ervan te doen afzien, haar manifestatieplan door te drijven. Wij zullen dus toekomenden Zondag naar alle waarschijnlijkheid geene betooging kleurrijk te beschrijven hebben. De liberale Kamerfractie - en men kan haar niet dan gelijk geven - meent dat een openbaar protest alleen van de linkerzijde of van den ‘Onderwijsbond’ uit mag gaan. Zij zal erover oordeelen, wannéér de beweging moet uitgelokt worden. Intusschen erkennen sommige leden - eveneens terecht - dat eene echte beweging vooralsnog niet bestaat, en dat de gemoederen in 1911 heel wat meer opgehitst waren...

Het maakt het verweer in de Kamer des te heftiger allicht. Men vreest, op de massa niet al te zeer te mogen rekenen. Men staat trouwens voor eene meerderheid van zestien stemmen: een muur waar geen stormram iets tegen vermag, tenzij hij - de muur - bij voorbaat reten ver-

[p. 567]

toont. En die reten bestaan nu wel: het feit dat Woeste met handen en voeten gewerkt heeft om rapporteur der wet te zijn - een beteekenisvol feit, voor wie Woeste kent - bewijst het opnieuw. Maar anderdeels dient opgemerkt, dat veler rechts vóór schoolplicht zijn en dat de anderen er niet meer mogen of kunnen zijn. En daarom heeft men de reten zorgvuldig en ijverig gestopt. En zoo zullen wij rechts vele misnoegdheid onder hardnekkige eendracht verstopt zien. - Waar vooral de geestelijke onderwijskrachten heil bij hebben zullen....

Aldus stonden de zaken toen vanmiddag de zitting geopend werd. Diverse heeren van diverse politieke pluimage huldigden eerst wijlen graaf de Smet de Naeyer. Dringt gij op bijzonderheden aan? Neen, durf ik hopen!

En daarop ontwikkelde minister Poullet met methode en zonder groote vurigheid zijne inzichten. Deze heeft hij, enkele maanden geleden, in eene lijvige ‘Memorie van Toelichting’ uiteengezet: eene memorie die hem vele wapenen uit de hand kan nemen, omdat zij al te uitvoerig wijst op de bronnen van 's heeren Poullet's wet, en aldus deze wet aan te gemakkelijke kritiek blootstelt. Hetgeen 's heeren Poullet's eerlijkheid en goed vertrouwen bewijst. - Het ‘algemeen besluit’ van deze toelichting, hedenmiddag ontwikkeld, luidt:

‘Alles samengenomen, worden bij het ontwerp navolgende hervormingen gehuldigd:

1^o. Invoering van leerplicht tot op veertienjarigen leeftijd, onder voorbehoud van een kort overgangstijdperk.

2^o. Verbetering, in een opvoedkundig opzicht, van den toestand van het lager onderwijs, door instelling van een vierden graad met beroepsstrekking;

[p. 568]

3^o. Bevestiging van de aan den wedderooster der onderwijzers, door middel van het krediet van vier millioen toegebrachte verbetering, welke vergroot wordt en in de wet geschreven;

4^o. Uitstrekking van den nieuwen rooster tot de aanneembare onderwijzers, in de voorwaarden, waaronder het voordeel ervan is vergund aan de aangenomen onderwijzers;

5^o. Algemeenmaking van kosteloosheid; waarborging van alle kinderen, zonder eenig onderscheid van school, van kostelooze verleening van schoolbehoeften, en desgevallend, van het voordeel van werken als daar zijn: schoolsoep, schoolrefters, schoolkoloniën, enz.;

6^o. Algemeenmaking van medisch schoolonderzoek;

7^o. Verleening van nieuwe waarborg aan de aangenomen of aanneembare scholen, met verleening van nieuw gemak aan hen die het eigenlijke officiëel onderwijs verkiezen.’

- Ziedaar, volgens zijne eigene, officiëele, en heden voorzichtig-voorgestelde bewoordingen, de bedoelingen van minister Poullet. Valt nu natuurlijk te bezien hoe zij in een wettekst verwerkt werden. Zijn zij zoo onschuldig, zoo edelmoedig en zoo vredelievend als zij eruit zien in het ‘exposé des motifs’? Het is de vraag die de oppositie zich natuurlijk gesteld heeft.

En het antwoord is, gij hadt het al geraden, negatief.

Aan die bevinding heeft de heer Devèze reeds heden lucht gegeven.

Maar slechts morgen zal hij zijne, markwaardige, redevoering tot een goed einde brengen.

En met uw welgevallen: het zal meer in het bijzonder zijne redevoering zijn, waar ik u morgen over onderhouden zal.

N.R.C., 15 October 1913.