Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 453]

Zwendelaar

Brussel, 30 Juli.

Meent maar niet, geachte lezers, dat het in mijne bedoeling zou liggen, een uwer met dezen mijn titel een smaadwoord in het aangezicht te slingeren. Dit is in de verste verte niet het geval. Het geval, immers, is geheel anders, en, zoo gij u de moeite wilt geven, slechts enkele lijnen verder te lezen, dan zal het u zeer duidelijk worden, dat, verre van te willen schelden, mijn voornemen is woorden van waardering te uiten voor eene daad, die ik niet aarzel voorbeeldig te roemen. Het moge blijken uit mijn verhaal.

Gij zult eerst en vooral zoo vriendelijk moeten zijn, uit uw brein de voorstelling te bannen, als zou ‘zwendelaar’ hier een gemeen - een inderdaad zeer gemeen - zelfstandig naamwoord zijn. ‘Zwendelaar’ - en deshalve schrijf ik dit woord met een hoofdletter - is hier een eigennaam, de eigen naam van een Brusselsch advokaat, van Mr. Hendrik Zwendelaar. Dewelke advokaat tevens schutter ofte ‘garde civique’ is - een ongeluk dat aan de meeste Belgen van het mannelijk geslacht overkomt -, waar hij de, meer zeldzame, hoedanigheid aan paart, een martelaar te zijn, martelaar hier zijnde de vertaling van het Grieksche woord martus, dat wil zeggen: getuige. Ja, de heer Zwendelaar komt er de getuigenis van afleggen, hoe wederrechterlijk de Belgische gardes-civiques behandeld worden, die het wagen de reglementen naar de letter na te leven. En daar hij onder die behandeling lijdt of althans op lijden staat, durf ik hem een martelaar in dubbelen zin te noemen.

[p. 454]

Ziehier waar het om gaat.

Zekeren dag wordt Mr. Zwendelaar opgeroepen voor een wapenschouw. Hij verhaast zich, erheen te loopen, voorzien van al de reglementair-voorgeschreven voorwerpen. Alleen had hij het uniform verzaakt: hij had het hoorlijk gevonden, een gestreept pantalon naar de laatste mode aan te schieten, een gekleede jas van de fijnste snede aan te trekken, en op zijne hoofdharen te plaatsen een hoogen zijden hoed die glansde in de zonne. Dit beviel zijn commandant maar weinig, die hem het bevel gaf, aan het uiteinde der rij plaats te nemen in afwachting van den majoor. Wat de heer Zwendelaar deed. En toen de majoor hem aldus zag staan, de bajonetriem over de redingote gespannen, beval hij hem naar huis te keeren. Hetgeen de heer Zwendelaar zonder de minste op- of aanmerking uitvoerde.

Meen nu niet dat het daarmee afgeloopen is. Want enkele dagen nadien ontving de burgerwacht Zwendelaar een papier, waarbij hij gedaagd werd voor den tuchtraad der civiele militie, onder beschuldiging ‘niet aan het bevel van zijn commandant gehoorzaamd te hebben, dewelke hem had geheeten naar huis te gaan en zijn uniform aan te doen, en verder zware insubordinatie te hebben bedreven door zich aan te melden in eene belachelijke toetakeling’.

Gisteren nu verscheen Mr. Zwendelaar, advokaat en garde-civique, voor zijne rechters. Gisteren zou hij een martelaar beginnen te worden. En het werd zoowaar eene interessante vergadering.

De verdediger van beklaagde begint, door eenige belangrijke punten in het juiste daglicht te stellen. (Hebt gij ooit al geprobeerd, een punt in het licht te plaatsen? Gemakkelijk is het niet. Maar het geeft veel genoeg-

[p. 455]

doening.) Het is uitgemaakt: 1^o. dat de commandant aan gedaagde een straf heeft opgelegd, zonder dezen om uitleggingen te vragen, zooals strengelijk voorgeschreven staat; 2^o. dat volgens talrijke getuigen, de commandant aan Zwendelaar geenszins het bevel heeft gegeven, heimwaarts te keeren, en hem alleen heeft toegevoegd plaats te nemen aan het einde der rij; 3^o. dat hij de voorgeschreven wapenen slechts ter plaatse heeft aangegord, en ze dus geenszins aan beschimping of spot van het gepeupel had blootgesteld (nog een van die aangrijpende beelden: een wapen blootstellen!) op zijn wandeltocht van huis naar vergaderplaats; dat, verre van antimilitaristische propaganda te willen maken door de burgerwacht aan de lachzucht der menigte over te leveren, Mr. Zwendelaar een hardnekkig voorstander is van ver-gedreven soldatendom, hetgeen moge blijken uit onderscheiden deskundige geschriften zijner hand, die - er zijn generaals die het aan de balie komen getuigen - van groote waarde zijn.

En, na het rekwisitorium, waarin hoogdravend gewaagd wordt van de ‘perverse pers’ die ‘aast op schandaal’, van den eerbied voor onze voorvaderen van 1830, en van de ‘vaderlandsche gevoelens’ die ‘door onze aderen dienden te vloeien’, pleit de verdediger, Mr. Stevens, als volgt:

‘De wacht Zwendelaar, vurig vaderlander en bevoegd strategist, heeft niets anders willen doen dan de inaniteit der reglementen van de burgerwacht te bewijzen. Want hij draagt ze in zijn hart, de burgerwacht; hij bemint ze om haar-zelve, en niet om wat ze op kan brengen. Daarom wil hij ze ook ingericht en geregeld naar deugdelijke verordeningen. De verordeningen van thans, hij kent ze

[p. 456]

beter dan zijne oversten. Zekeren dag verwijt een dezer hem, stoffen knoopen aan zijn mantel te hebben. “In welk koninklijk besluit staat er, dat het metalen knoopen moeten zijn?” vraagt Zwendelaar, - en hij krijgt gelijk. Een ander maal wordt hem toegewreven: “Gij draagt een liggenden boord.” Hij antwoordt: “In welk koninklijk besluit staat dan, dat het een rechtstaande moet zijn?” Want hij kent de reglementen! - Een anderen keer nog daagt hij op met een witten boord. “Het moet een zwarte zijn!” wordt hem toegebeten. “In welk koninklijk besluit staat...” vraagt weer Zwendelaar. “Maar in dat besluit staat toch niet dat het een witte moet zijn!” wordt hem toegesnauwd. “Noch witte noch zwarte dus” concludeert Zwendelaar. En hij doet zijn boord af... Zwendelaar is van oordeel dat de wacht geen wettelijke uniform heeft. Hij verschijnt dan ook, voorzien van de hem toevertrouwde wapenen, in een pracht van een gekleede jas, en met een zijden hoed waar een jong meisje zich kon in spiegelen. En dat noemt gij “eene belachelijke toetakeling”! Vergeet gij dan dat onze voorouders van 1830, die gij ons zoo onbezonnen in de beenen gooit (figuurlijk wel te verstaan) eveneens met eene redingote aan en onder een hoogen hoed België van de vreemde heerschappij hebben vrijgevochten? Gij vindt ze dus belachelijk, onze helden der revolutie... Maar die gestreepte pantalon is onreglementair, incrimineert gij. Trekt echter de wet van 1897 niet alle vorige wetten op de burgerwacht in, en vervallen aldus niet al de reglementen en besluiten, die het gevolg zijn van die vorige wetten? Immers de Grondwet zegt het duidelijk: de koning neemt besluiten tot uitvoering eener wet. Verdwijnt de wet, dan natuurlijk ook de besluiten. En verder

[p. 457]

zegt dezelfde Grondwet dat de tribunalen geene besluiten zullen toepassen dan in zooverre zij overeenkomstig de wet zijn. En nu staat het vast: daar de wet van 1897 eenerzijds al 't overige te niet doet, en anderdeels bij de wet van 1897 geen nieuwe besluiten aangaande het uniform gevoegd werden, tenzij voor hetgeen den mantel betreft, zoo had Zwendelaar het volle recht, zich aan te bieden in de kleedij die hij den dag van den wapenschouw droeg. - Aldus vervalt de beschuldiging der “toetakeling”. Wat deze aangaat van insubordinatie: de commandant heeft geen bevel gegeven dat niet strikt en zonder wederspraak werd uitgevoerd, terwijl de majoor eveneens gehoorzaamd werd. Er bestaat dus niet het minste vergrijp. Veroordeelt men Zwendelaar, dan veroordeelt men het recht, de tucht en het uniform onzer roemruchte voorvaderen. Daarom vraag ik dat, verre van Zwendelaar tot boete en gevangenisstraf te doemen, men hem begiftige met het eereteeken der dapperen!’

Ziedaar, geachte lezers, het geval. Ik heb er niets van het mijne bijgevoegd. Ik heb er niets van verzonnen: met deze eindelijke zomerhitte zou ik er waarlijk niet in staat toe zijn... Moge de zaak-Zwendelaar voor u eene rijke bron van uitvoerige medidatie zijn over de stevigheid der Belgische instellingen en over de ver-strekkende beteekenis van onze nationale burgerwacht!....

N.R.C., 1 Augustus 1913.