Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 414]

Burgemeester Braun

Brussel, 14 Juli.

Het is waarlijk mijn schuld niet, zoo ik u in de laatste maanden zoo dikwijls over Gentsche aangelegenheden schrijf. Gent immers trekt meer dan welke stad van het land de aandacht; Gent is als het ware een nieuw middelpunt van België geworden. En daarenboven doet Gent zijn best, ook buiten de tentoonstelling, die er anders ruimschoots zou toe volstaan, om de oogen der wereld, althans der Vlaamsche wereld, op zich te vestigen.

Weer brengt Gent die Vlaamsche wereld in rep en roer. Of beter: de burgemeester van Gent zorgt daarvoor. Een brief van hem heeft een goed deel van België in opschudding gebracht, - een brief die slechts een schakel is in eene lange keten van beteekenisvolle feiten.

Ziehier waar het om gaat. Twee jaar geleden, gij zult het u herinneren, richtte een plaatselijk comité te Gent ‘Vlaanderen's Kunstdag’ in. Een grootsch feest in de twee schouwburgen der stad; een optocht waar niet minder dan zestigduizend man aan deelnam; en vóór de Sint Baafskerk, op een podium van vijftien meter hoog, vier prachtige redevoeringen door Louis Franck, Kamiel Huysmans, Frans van Cauwelaert en Pol de Mont; met als besluit het in België onmisbaar banket. Het mag wel gezegd: kunst en kunstenaars waren hierbij niet veel meer dan een voorwendsel, al werden zij ook naar behooren gehuldigd. Hoofddoel was, wat hoofddoel moet blijven: het veroveren voor het Vlaamsche volk van de Hoogeschool te Gent, die geheel Vlaamsch moet worden. Burgemeester Braun had dit trouwens

[p. 415]

begrepen: toen hij dien dag de geweldige, de imponeerende betooging op het stadhuis ontving, zei hij, in eene redevoering die hem eer aandeed: ‘Gij wilt aan uw volk schenken eene hoogere cultuur in zijne eigene taal. Ik aarzel geen oogenblik het hier te verklaren: dat is uw onbetwist baar recht! Want door die cultuur wilt gij, dat ook de mindere standen meer rechtstreeks zouden genieten van het vernuft uwer geleerden en van de schoonheid uwer scheppingen. En ik ben ervan bewust, zoozeer als gij, dat daaruit volgen moet minder vervreemding en meer toenadering der standen, degelijker kennis en hoogere ontwikkeling, meer sympathieke voeling tusschen allen die medewerken, ieder op zijn gebied en elk naar zijn vermogen, tot den groei en den bloei van het gemeenschappelijk vaderland’. Ik weet niet in hoeverre deze woorden, die niets anders deden dan het program omschrijven van dezen, die de Vervlaamsching der Gentsche universiteit voorstaan, rechtstreeksche uiting waren van 's heeren Braun's innigste zielewenschen. Ik weet alleen dat, zoo hij ze uitsprak, hij handelde naar de eischen eener wijze opportuniteit. Hij sprak aldus, omdat geen enkel Vlaamsch volksvertegenwoordiger nog anders spreken mag. Want Vlaanderen is rijp voor eene eigene universiteit, is daar ten zeerste bewust van, en hem, die ze haar zou ontzeggen, zou het duur te staan komen.

In die twee jaar, sedert ‘Vlaanderen's Kunstdag’ is de Hoogeschool-idee tot volle ontluiking gekomen, in zooverre, dat zij vermoedelijk niet zoo heel lang meer op behandeling voor het parlement zal moeten wachten. Reeds liep het gerucht, dat de regeering, eenmaal de groote vragen als leerplicht en arbeiderspensioeneering uit de voe-

[p. 416]

ten, zelf een wetsontwerp zou stellen tegenover dat van Anseele-Franck-Van Cauwelaert, - een ontwerp dat waarschijnlijk, op zijn Belgisch, slechts halve maatregelen zou voorstaan en niemand geheele bevrediging geven. Daartegen diende de regeering door het volk gewaarschuwd. En eene nieuwe manifestatie werd ontworpen: een ‘Hoogeschooldag’ zou weer eens heel Vlaanderen naar Gent roepen; in Augustus aanstaande zouden weer, van op het podium vóor Sint Baafs, dezelfde sprekers den onwrikbaren wil van het Vlaamsche volk verkondigen....

Intusschen kregen wij te Gent de wereldtentoonstelling, en in die wereldtentoonstelling de overmacht van Frankrijk. Met eene waarlijk ongehoorde brutaliteit ging Frankrijk zich te Gent imponeeren. Het handelde te Gent met de snoeverige ongegeneerdheid van een overwinnaar, met de infatuatie van iemand die zeggen mag: ik heb betaald, dus ben ik de meester. Nimmer werd met meer openlijkheid, met meer cynisme geijverd ten bate van den Franschen invloed op Vlaanderen; nooit bleek die invloed duidelijker op een miniem, maar machtig deel der bevolking: datgene dat Anseele eens de ‘katoenbarons’ noemde; de eigenaars van weverijen en spinnerijen, die werk geven aan duizenden werklieden en tegen dewelke die duizenden werklieden zoo dikwijls opstonden. Nooit zag men minder vaderlandsliefde gepaard aan meer gedweeë overgave aan den vreemde. Die geldaristokraten handelden als lakeien; ook werden zij door Frankrijk als lakeien behandeld. En de bestuurders der expositie, meer bepaald burgemeester Braun, die tot den stand, zoo niet tot het ras der katoenbarons behoort, boog eveneens den rug voor de Fransche overheersching; ging verder nog: bood telkens en telkens

[p. 417]

aan Frankrijk gelegenheid om zijn overheerschingszucht te betuigen. En mocht er om op Franschen spot, als belooning, worden onthaald.

Het stookte woede onder sommige flaminganten. Dezen lieten zich, den dag van 's Konings blijde intrede te Gent, verleiden tot buitensporigheden, die ik hier laakte, omdat men mocht voorzien, dat zij voor de Vlaamsche Beweging kwade gevolgen zouden hebben.

Die gevolgen bleven niet uit. Niet alleen vond burgemeester Braun noodig in eene redevoering, die even officieel was als diegeene die hij uitsprak op ‘Vlaanderen's kunstdag’, te zeggen: ‘La question des langues doit cesser d'être un brandon de discorde entre les Belges. Il faut mettre à la raison cette poignée d'exaltés qui ne rêvent que plaies et bosses et voudraient se faire passer pour des martyrs’; maar - hetgeen erger is - den brief der inrichters van den ‘Hoogeschooldag’, waarbij toestemming tot het houden van optocht en redevoeringen vóór Sint Baafs werd gevraagd, beantwoordde hij aldus: ‘Ten einde alle tegenstrijdige gebeurtenissen te vermijden heb ik besloten niet toe te laten dat er redevoeringen op den openbaren weg uitgesproken worden’: terwijl aan den stoet een weg wordt aangewezen langs afgelegen wijken, waar hij een minimum van opzien zou wekken.

De onbehendigheid van ‘une poignée d'exaltés’ bood aldus den heer Braun de dankbare gelegenheid nu eens te handelen naar de echte ingevingen van zijn hart: moedwillig ging hij onder die ‘poignée d'exaltés’ de leden rekenen der Hoogeschool-commissie, een korps, dat bestaat uit menschen die zelfs door hunne tegenstrevers onder de eersten in den lande geteld worden: zij deed hem een

[p. 418]

maatregel treffen, die zelfs in heftige tijden van staking, toen de revolutie in de lucht hing en tusschen oproerlingen en politie vuurschoten werden gewisseld, werd vermeden: het verbod der redevoeringen in open lucht, die ditmaal op den bijval mochten rekenen van geheel de Gentsche bevolking, behalve natuurlijk van de zesendertig katoenbarons; zij verleidde er hem toe zijne woorden van vóór twee jaar tegen te spreken, door de manifestatie onmogelijk te maken.

Wat echter voor den heer Braun heel wat erger is: de onbehendigheid der ‘poignée d'exaltés’ brengt hem er toe, zelf de ergste der onbehendigheden te bedrijven. Voor enkele jaren dwong eene omstandigheid, die voortsproot uit niet veel meer dan kleingeestigheid, den heer Braun zijn burgemeestersjas uit te trekken, met het gevolg dat de, meestal-Vlaamschgezinde katholieken er een onverhoopt profijt bij haalden. Twee jaar geleden echter veroverde de heer Braun, tot spijt dierzelfde katholieken, weer den burgemeestersstoel. Nu kunt gij u voorstellen hoe deze laatste bij de eerstkomende gemeenteverkiezing van het onderhavige feit tegen den heer Braun en zijne partijgenooten gebruik gaan maken!

Maar erger nog: die partijgenooten zelf werpen van stonden aan den heer Braun eenvoudig overboord. De flamingantische liberalen zijn in Gent zeer machtig: het is meer dan eens gebleken, en blijkt meer en meer. Zij bezitten in een Brusselsch blad, dat te Gent zeer verspreid is, een machtig orgaan, dat vooral bij de mindere standen doordringt en er, om zijne demokratische strekkingen, gretig gevolgd wordt. Van nu af aan heeft dit blad - ‘Het Laatste Nieuws’, dat in ‘De Vlaamsche Gazet’ eene editie

[p. 419]

voor de burgerij bezit - den heer Braun (hij heet er ‘Tzaar Braun’) op heftige wijze den oorlog verklaard. En ‘Het Volksbelang’, het weekblad der meerontwikkelde liberale Vlamingen, is ‘Het Laatste Nieuws’ bijgetreden. Hetgeen voor de burgemeesters- en Kamerlidcarrière des heeren Braun niet veel goeds voorspelt.

Tenzij dezes ijveren ons, tegen de verkiezingen voor gemeente en staat, de doorslaande overmeestering van Frankrijk verzekert, hetgeen hem ongetwijfeld het eereambt van ‘Préfet du département de la Lys’ zou bezorgen: voorwaar eene zoete belooning voor al het bittere dat hij intusschen gaat krijgen te slikken.

N.R.C., 17 Juli 1913.