Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 391]

De tentoonstelling te Gent
Afdeeling schoone kunsten
V

Brussel, 28 Juni.

In een tiental brieven en in sierlijke vogelvlucht werd u van bijzondere zijde een algemeene blik gegund over de Gentsche wereldtentoonstelling. Ikzelf, eveneens in tien brieven, fladderde er als een vlinder overheen. Terwijl specialisten u over specialiteiten, zoo van floralen als van kolonialen aard, ruimschoots inlichteden. Zoodat het waarlijk alleen blijk van een slecht karakter zou geven, te gaan beweren, dat gij onvoorbereid de expositie bezoeken zult.

Ik ook dan zie van alle verdere beschrijving van algemeen-belangrijke zaken af, en bepaal mij voortaan tot een arbeidsveld, dat trouwens ruim genoeg is om wat mij aan aandacht rest uit te putten. Ik bedoel: de kunst. Ik stuurde er u reeds vier correspondenties over. Hier nu gaat de vijfde. Maar voor ik mijne schilders-karakteriseeringen voortzet, moet ik u een grappig voorvalletje vertellen, dat u ongetwijfeld aanzetten zal, met verdubbelde gretigheid naar deze brieven over de afdeeling Schoone Kunsten te grijpen. Zoodat wij er allebei profijt bij hebben zullen....

Zekeren dag dus ging een voormalig hoogleeraar in de kunstgeschiedenis aan de universiteit te Gent, lid trouwens en oud-bestuurder der Koninklijke Vlaamsche Academie, en ijverig beoordeelaar in alle mogelijke en onmogelijke officiëele jury's, ingesteld tot het uitreiken van litte-

[p. 392]

raire prijzen; een man dus die sedert ettelijke lustra zijne sporen als kunstkenner en -criticus gewonnen heeft, Prof. Dr. Adolf de Ceuleneer, puisqu'il faut l'appeler par son nom, ging dus zekeren dag bewuste afdeeling Schoone Kunsten met een bezoek vereeren. Deze kunsthistoricus kwam eruit met walg en verontwaardiging. Vond hij dan dat het peil der tegenwoordige kunstpraestaties zoover beneden dat der vervlogen eeuwen staat? Strookte de uitgestalde schoonheid dan werkelijk al te weinig met de overtuigingen van zijne aesthetische voelsprietjes? Neen: zoo professor tot brakens toe aan den uitgang der afdeeling Schoone Kunsten te walgen stond, dan is het eenvoudig omdat zijnen kuischen academischen blikken daar zooveel naakt was vertoond. Professor houdt niet van naakt. Waar hij het duldt bij sedert lang overledene meesters, komt het hem voor als een schrikbarende aanslag op de openbare zedelijkheid onder het penseel van een nog levend schilder. En onze emeritus, die aan de inganghal en in de tuinen der expositie, bij gebeeldhouwde stieren en hengsten en weinig-gekleede dames, al ettelijke malen het rood der schaamte zijne konen had voelen berijzen, vond, na dat bezoek aan de kunstafdeeling, waar het nog erger toeging, dat het nu welletjes werd. En met de veder, die al zoo dikwijls letterkundige producten had afgewezen omdat de auteurs ervan ‘met hunne gulden pen in de modder ploeterden’ (deze academische uitdrukking is klassiek en mag in geen enkel officieel verslag ontbreken), schreef hij in het grootste onzer Vlaamsche dagbladen een brief van protest die, niettegenstaande het Bernerverdrag, door de kleine provinciepers met ijver geplagiëerd werd. De professor in de aesthetica, het goede doel indachtig,

[p. 393]

protesteerde hiertegen niet; hij wreef zich integendeel de handpalmen tegen elkander, als een teeken der vreugde die hij gevoelde om het welslagen zijner beweging tegen wat hij niet aarzelde, met een Grieksch woord, pornographie te noemen.

Hij stond weldra in zijne campagne niet langer alleen. Deze vechtgeneraal zag zich weldra omringd door een dappere schare luitenanten. Al wat in het Vlaamsch-Belgische kapelanendom eene pen hanteert - en hun aantal neemt iederen dag schrikbarend toe, in zooverre, dat men zich af gaat vragen, waar de heeren den tijd nog vinden om de plichten hunner zending te vervullen, - een aantal onderpastoors gingen zich dus mengen in den strijd. Met het gevolg, dat de Gentsche expositie weldra afgeschilderd werd als een hol der pestilentie, niet alleen waar het de Schoone Kunsten gold, of de standbeelden in de tuinen, maar ook in de wijk der vermakelijkheden en tot in de lokalen van Oud-Vlaanderen toe.

Het moest wel eindigen met aan het oor van den kardinaal-aartsbisschop van Mechelen, Mgr. Mercier, te komen. En men vertelt - ik sta voor de waarheid hiervan niet in: komende van een verlichten geest als dien van den geleerden primaat van België, komt het verhaal mij al te schromelijk voor; al heb ik anderdeels geen reden om te twijfelen aan de oprechtheid van wie het mij mededeelde, en die goed ingelicht is, - men vertelt dat Mgr. Mercier een afgevaardigde stuurde, een censor, die de beweringen van Professor Doctor Adolf de Ceuleneer en zijne acolyten zou gaan controleeren. Hij koos daartoe een der meest-verlichte, der intelligentste, der vrijzinnigste paters van ons land, een socioloog van algemeen-erkende

[p. 394]

verdienste, die voor drie jaar in de expositie te Brussel met den socialist Huysmans de tentoonstelling van de ellendige huisnijverheid inrichtte. De aartsbisschop gaf, door het kiezen van een schrander en zelfstandig-denkend man, wel bewijs van onafhankelijkheid. Waarom echter een socioloog gekozen, als er, in de kloosters van België, ook wel kunstkenners zijn, zooals de twee Benedictijnen, die verleden jaar aan het inrichten van een Salon voor Religieuze Kunst een werkzaam deel hebben genomen?... Of was hij bang, nu de veldtocht tegen de Gentsche expositie onder voorwendsel van pornographie zoo prachtig aan den gang was, dat het oordeel van deskundigen, al waren dezen nu ook paters, het leger der voorvechters tegen openbare onzedelijkheid op protest zou worden onthaald?...

De socioloog, heet het, bracht verslag uit. Met het gevolg, heet het verder, dat de priesters van al de Belgische bisdommen zich zullen te onthouden hebben van bezoek aan sommige gedeelten der tentoonstelling; terwijl dit ook aan de kudde der parochianen ten zeerste aanbevolen en op het hart zal worden gedrukt....

Ik zal er mij voor wachten, hier gevolgen uit te trekken. Ik laat aan u zelf de gemakkelijke zorg over, uit te maken in hoeverre het belachelijke 't verfoeilijke, of 't verfoeilijke het belachelijke overtreft. 't Portret van dezen oud-professor in de kunstgeschiedenis, lid der Koninklijke Vlaamsche Academie, officieel en gepatenteerd beoordelaar van kunstwerken, moet gij eveneens maar aan uwe fantazij ontleenen; zij zal ertoe volstaan, om het u in al zijne verbijsterende suffisantie te toonen. En aan al de verdere hatelijkheden, gevolg van verbazingwekkende bekrompenheid en sluwheid, zal ik maar verder

[p. 395]

geen inkt verspillen: het onderwerp is eene te dankbare stof voor de gesprekken dezer lange, koude zomeravonden, dan dat ik het aan uwe vernuftige vindingrijkheid zou komen te ontstelen.

Alleen wil ik mij afvragen: wat denken bij dit alles de hooggeplaatste overheden der expositie, waarvan de helft katholiek, probaat-katholiek zijn, de leiding der katholieke partij in handen hebben, en... nimmer hebben geprotesteerd tegen deze zoogenoemde pornographie, op het oogenblik dat zij nog heel gemakkelijk kon geweerd? En wat moeten de zeer katholieke ministers zeggen, die al deze onzedelijkheid, met vloeden hyperbolische welsprekendheid, niet alleen hebben gehuldigd, maar misschien zelfs den volke ontdekt?...

Nee maar: het is toch maar van je vrinden dat je 't moet hebben!.....

N.R.C., 1 Juli 1913.