Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 327]

De tentoonstelling te Gent
VI

Brussel, 26 Mei.

Mag ik bij mijn telegram van gisteren over den brand die gisteren een niet onbelangrijk deel der tentoonstelling in asch heeft gelegd, nog enkele bijzonderheden melden?

Ik stond in de Fransche sectie der afdeeling Schoone Kunsten voor een Maurice Denis, toen ineens gegons om mij heen ontstond, al was ik zoo goed als alleen in de zaal, en een der bewakers aan komt draven met een schilderij onder den arm. Instinctmatig, zonder verder denken, bezie ik het schilderij: het is een Degas. Zou de man hebben gelezen welke hooge prijzen de Degas tegenwoordig bereiken?... Maar de man heeft blijkbaar andere bezorgdheden: hij ziet er als door het masker van Gorgo geteisterd uit, en snauwt mij toe: ‘Vlucht! Brand!’ Ik vraag hem: ‘Waar!’ Hij loopt voort al roepend: ‘Belgische sectie.’ - Ik naar de Belgische sectie; word er van zaal tot zaal uitgedreven; merk echter niets, voor ik buiten sta... zonder goed te weten hoe. Voor mij, op nauwelijks zes, zeven meters afstands, is Zillerthal één vuurkolk; terwijl ernaast het Hindoesch tempeltje, waarvan de pleisteren wanden bij groote vlakken neerploffen, aan zijn ijzeren geraamte verwrongen wordt door de vlam. Een leger bewakers weert de menigte af; reeds zijn de pompiers ter plaatse en zorgen er hoofdzakelijk voor, de aanpalende gebouwen bij vloeden water af te zonderen. En ook van uit de vlak over gelegen Engelsche sectie (afdeeling keramiek) wordt flink gesproeid... Op stormpas rukken linietroepen aan. Men staat

[p. 328]

verbaasd over den weinigen tijd dien zij noodig hadden om zich in werktenue te steken. Het dient gezegd: tegen brandgevaar en voor ordedienst blijkt men in Gent goed gewapend te zijn....

De hitte en de dikke stiklucht worden, in de drukkende middagwarmte - het was gisteren de warmste dag van het jaar - onverdraaglijk. Wij worden trouwens zoo naar achter gedrongen, dat weldra niets meer te zien valt dan, voor ons nu en dan eene lekkende vlam en grauwe roetwolken, en achter ons de drukke menigte der tallooze Zondagbezoekers.

Ik wring mij door de menigte door. Het komt er voor mij op aan, te zien. Ik dring, niettegenstaande het verweer van twee bewakers, het Engelsch gebouw binnen; tracht, langs een achterpoortje, de plaats van den brand nader te komen. Maar ook hier, in de zalen, die, ontruimd, alleen nog agenten der tentoonstellende huizen herbergen, ontstaat ineens paniek. Bedienden loopen mij voorbij, laten hun stand voor wat hij goed is. Een enkele zorgt ervoor, dat hij de kas meêdraagt. Twee verbouwereerende misses duwen mij aan de schouders naar buiten: ook hier is, in het dak, brand ontstaan...

Weêr sta ik buiten; gelukkig schijnt de brand te bedaren; de massieve zwarte pakken rook verijlen in de hardblauwe lucht... Bezorgd om de onschatbare kunstwerken die bedreigd zijn, wil ik weêr binnen waar ik was toen de brand ontstond. Maar de consigne is mij de baas: ‘Niemand binnen, zelfs niet de koning!’ zegt mij de ontzagwekkende bewaarder. Hij is echter zoo vriendelijk mij te verzekeren, dat de afdeeling Schoone Kunsten geheel onverlet bleef. Alleen Zillerthall en het Hindoesch paviljoentje zijn tot

[p. 329]

op den grond afgebrand...

Nu roept mijn plicht mij onder het volk: het is toegestroomd uit de wijk Oud-Vlaanderen, waar op dit oogenblik juist volksspelen plaats zouden hebben en Peetje Pruis moest ingehuldigd. Wie Peetje Pruis eigenlijk is kan ik moeilijk zeggen. Naar het heet: de oudste inwoner van de wijk, die zijn pseudoniem dankt aan het feit dat hij onder de wapenen was toen Duitschland in 1870 Frankrijk bevocht... De menigte, die Peetje Pruis zou huldigen, had hem den brand verkozen, en schijnt er aan vermaak niet bij te verliezen. Ook sommige afdeelingen hadden de bezoekers aan de deur gezet, die de joelende menigte voor de plaats van de ramp komen vermeerderen. In de sectie Fransche voedingsmiddelen, die open bleef en waar men wijn schenkt, drinken sommigen hunne alteratie af. Bij het Hollandsche paviljoen, op een kwartier afstand van het oord der verwoesting, stuit ik af op de glimlachende weigering van een genie-sergeant: ‘Neen, meneer, niemand binnen; zelfs u niet. Wij hebben maar gesloten tot morgenochtend tien uur, ziet u!’

Nu merkt men nauwelijks nog aan een zonne-doorglansd dampwolkje waar de ramp plaats heeft gehad. Het volk is uiteen gestrooid geworden: er is trouwens niet veel meer te zien. Ik word nu heel vriendelijk tot bij den gebluschten brand doorgelaten, en, na tot over mijne enkels in de modder te hebben geploeterd, bemerk ik dat niet alleen Zillerthal en het Hindoesch tempeltje geheel zijn opgebrand, maar dat daarachter een particulier huis aan dak en muren erg beschadigd is. Dat de afdeeling Schoone Kunsten - en vervolgens het kilometerslange aaneenhoudend gebouwencomplex gespaard bleef, is alleen te danken aan

[p. 330]

de vijf à zes meters breede gang, die ze van de afgebrande gebouwen scheidt, en... vooral aan de windstilte. Aan de andere zijde was Zillerthal van de overige constructies die naar de vermakelijkheden leiden, gescheiden door het viaduct en den talud van den spoorweg. De valsche geveltjes die het spoor verbergen zijn trouwens eveneens beschadigd. Daaruit blijkt hoe gevaarlijk het is, eene expositie, al wint het ensemble er natuurlijk ten zeerste bij, te laten bestaan uit met elkander verbonden paviljoenen...

Toen ik u gisteren kwart over vijven, telegrafeeren ging, vond ik aan het winket de verengelschte Hindoes, die in hun tempeltje allerlei snuisterijen verkochten. Zij waren teneergeslagen. Zij vertelden mij, dat zij geweven en gestikte stukken verliezen van onbetaalbare waarde. En dat seinen ze nu, in vier vijf arme woordjes, aan het Londensche huis, dat ze hierheen stuurde...., terwijl zij, onbewust, een nieuwe sigaret opsteken, - ééne dier sigaretten die den brand misschien deed ontstaan...

De verliezen zijn niet onbelangrijk: men spreekt van een tweehonderdvijftigduizend frank.

N.R.C., 27 Mei 1913.