Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 265]

Als wij van uit de staking opstaan.

Brussel, 25 April.

Gij zegt mij dat ik er nog steeds uitzie als een lijkbidder. Gij lacht om mijne zwaarlijvigheid. Gij gaat mij bespotten omdat ik niet, bij gebrek aan moeizaamheid, omhoog val (moet ik er u aan herinneren dat ik hierbij aan Multatuli denk?). Als eenig antwoord haal ik mijne moreele schouders op: gij hebt onder de staking niet geleden, gij!

Ik ook niet, trouwens. En zelfs niemand, mag men weg zeggen. Althans niet materieel. Wij hebben in de laatste tien dagen geen honger geleden en leve de communistische soep! Wij hebben (hier laat ik die slaven van journalisten buiten) aan het jachtwiel der fabrieken vrijaf gegeven; de kolenschachten, die onze bodem doorkruisen als een net van blinkend git, hebben wij met vrede gelaten; wij hebben gedaan als de vogels in de lucht: wij hebben noch gezaaid, noch geweven. Veel meer: wij hebben aan de omstandigheden het bronzen voorhoofd der lijdelijkheid geboden en die metalen onaantastelijkheid (gij spreekt van ‘aes triplex’, mevrouw?) heeft ons van binnen, in de liefdadigheid van ons gemoedsleven, alles behalve geschaad. Wij hebben ons uitgerust en wij hebben er, voorzoover het ging ook intellectueel, bij genoten. Onze Zondagsche kleeren hebben er misschien eenige sleet bij opgedaan; maar ons werkpak zullen wij er een tijdje langer om kunnen dragen, hetgeen zeker een voordeel is. En zoo wij vandaag weer aan den arbeid zijn gegaan, dan is het alleen om het Zondag-colbertje te sparen.

[p. 266]

Aldus is deze staking, de gemoedelijke staking, die wij achter den rug hebben, dewelke helaas maar tien dagen heeft mogen duren, waaronder echter vier of vijf zomerdagen waren, misschien voor de arbeidende klasse eene materieele weldaad geweest. Waren wij wat verder in het jaar geweest, dan hadde men ze kunnen concentreeren op de boorden van de zee of onder de eiken der Ardennen. Zij zou het karakter hebben verkregen van eene welverdiende villegiatuur, en hebben mogen gelden als eene revanche op de fabrikanten en andere werkgevers, die alle jaren zulke vacantie gaan nemen, terwijl de arbeiders hunne kassen - die der patroons bedoel ik - vullen. Men zou nu maar eens de rollen hebben omgekeerd: de werkgevers - de eenigen die feitelijk onder deze tien dagen staken bij rechte mochten lijden - zouden nu eens maar zelf voor het gerieven der klandizie zorgen: de werklui namen eene sedert eeuwen verdiende rust...

Wij hebben dus, ik beken het nogmaals, onder de staking niet geleden. Integendeel. Wel is het niet geworden, aan geneugte, wat wij al te optimistisch hadden verwacht: de kinema van het Brusselsche Volkshuis, die ons, naast andere vermakelijkheden, gratis het stakersleven moest dragelijk maken, heeft... gestaakt. Maar het stakersleven hebben wij toch maar gedragen, want wij zijn heel moedig

Wij hebben niet geleden: ik herhaal het voor den derden keer. Mij zelf heeft het echter niet belet, er als een lijkbidder uit te zien. En gij komt mij ergeren met uw spotlach, omdat ik mijne zwaartilligheid nog niet geheel heb afgelegd. Wacht maar dat ik er u de redenen van heb verklaard!

Die redenen zijn van velerlei aard. Zij hangen eerst

[p. 267]

en vooral, af van de staathuishoudkunde. Deze staking was geen oeconomische staking en het is prachtig, dat eene algemeene staking nu eens niet van oeconomische voorwaarden afhong. Of zij er echter geen invloed op gehad heeft? Wij weten het heden nog niet, maar ik laat het aan Holland, land van zaken en van zakelijkheid, over, hieromtrent gissingen te doen, die mijne schatting en mijne bevoegdheid overtreffen.

Die redenen hangen ook van de staatkunde ofte politiek af. Wat de algemeene staking op dat gebied beteekent, heb ik getracht u duidelijk te maken in den brief, dien ik u gisterenavond schreef. En ik sidder er nog onder, dat ik toen tot de slotsom moest komen, die in mijne bedenkingen van vierentwintig uur geleden is neergelegd.

Eene derde reden: die der gezelligheid. De mensch is nu eenmaal, bij definitie, een gezellig dier. En ik ken geen gezelliger mensch dan de Belgische werkman, hij weze Vlaming of Waal. Hij is braaf en hij is geestig; hij is argeloos. En misschien wel omdat hij niet bedorven is door de oppervlakkigheid der wetenschap die algemeene leerplicht hem verzekert. Maar juist omdat hij die verplichting niet ondergaat, is hij minder bevoegd in intellectueele vraagstukken. Meer dan waar ook blijft de werkman bij ons impulsief. Omdat hij van den boom der wetenschap slechts een gering getal vruchten heeft gegeten, is hij te meer geneigd, zijne affecten en de beeldrijke fantasmagoriën, die sommigen hem voorspellen, als een kind te volgen. Hij redeneert niet. Hij redeneert zoo weinig dat hij gisteren op het socialistische congres ging eischen eene staking te verlengen, die fataal tegen hem moest keeren. - Nu ligt het voor de hand, dat aan

[p. 268]

zulk een werkman het wapen der algemeene staking met politiek doeleinde niet mag worden gelaten. De toekomst van het land, de toekomst vooral van de arbeidende klasse kan niet worden overgelaten aan... impulsen. Het bewustzijn van het Belgische proletariaat heeft zich op wonderbare wijze betoond. Men dient echter na te gaan den aard en de beteekenis van dat bewustzijn: dan eerst kan men vaststellen of men er als op eene ernstige zaak kan op ingaan; of dient gewacht dat het volk waarlijk bevoegd weze, voor men zijn wil als wet aanneemt. De Belgische werklieden hebben een prachtige tucht betoond. Of die tucht blijk is van eene grondige, beredeneerde, vleesch gewordene overtuiging, blijf ik betwijfelen. Mogen wij hier spreken van een overwogen bewustzijn, dan... valt er voor de gezelligheid niet te vreesen. Geldt het echter in deze niet meer dan eene ‘idée fixe’ die de leiders bij groote hamerslagen in het hoofd der volg-grage werklieden hebben gemokerd, dan gaan wij, keer op keer, aan onvereenigbaarheid der gezindheden lijden, ook wel als er geen reden toe bestaat.

Er is dan nog, als vierde reden...

Maar gij zult nu al redenen genoeg hebben om mij te verschoonen, zoo ik vanavond nog steeds uit mijn humeur ben. Morgen ga ik trouwens naar Gent. Ik zal den Koning van aangezicht tot aangezicht zien. Ik zal meehelpen eene wereldtentoonstelling in te huldigen. Wie zou na dit nog aan de onaangename drijfveeren en gevolgen van eene algemeene politieke staking denken?

N.R.C., 26 April 1913.