Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 261]

Daarna

Brussel, 24 April.

Wij zijn eroverheen. Na ruim vijf uren gepraat, heeft het socialistisch congres de staking geschorst. Van morgen af zal ieder weêr aan het werk gaan, met dit voorbehoud, dat het werk weêr onmiddellijk verlaten wordt, wanneer de werklieden er de behoefte aan gevoelen.

Want wij zijn een nieuw regiem ingegaan: België leidt thans de Europeesche democratie. Tot op heden was staken een terecht erkend middel, om oeconomische wantoestanden uit den weg te helpen. Thans aarzelen wij niet meer, om politieke rechten, en misschien voorrechten, te veroveren. De stakers achten zich den baas. Dat zij het in werkelijkheid zijn, zullen zij wellicht toonen in omstandigheden waar het misschien minder ernstige zaken geldt als enkelvoudig algemeen kiesrecht.

Tien dagen hebben vrouwen, die vooralsnog van geen kiesrecht voor haar zelf weten willen; hebben kinderen, die - gelukkige jeugd! - van geen kiesrecht afweten, ontbering geleden. Het heeft maar tien dagen geduurd. Op de vergadering van heden verklaarden afgevaardigden, dat zij veel langeren duur zouden hebben gewenscht. Dan ware het in een goed deel van België hongersnood geweest. En, als natuurlijk gevolg ervan, de revolutie.

En zie: dit is de eerste les van de algemeene staking, die wij thans achter den rug hebben: zij heeft de arbeidersbevolking van België onder een nieuw daglicht vertoond. Ik beken dat ik mij vergist heb, toen ik, die in een nijverheidscentrum ben grootgebracht en meende de

[p. 262]

Vlaamsche werklieden te kennen, eene vreedzame staking voor onmogelijk hield. Sedert Juni jl. hebben de socialistische leiders een ontzaglijk, een eerbiedwekkend werk afgelegd: zij hebben de arbeiders op bewonderenswaardige wijze gedrild, neen: zelf-bewust gemaakt. Gij stelt u moeilijk voor wat het moet geweest zijn, eene massa van ruim een millioen harten, geesten, willen, in niet meer dan tien maanden tijd een tucht in te prenten, die alleen van ieders eigen oordeel afhing. Op 3 Juni, daags na de laatste verkiezingen, rezen, te Luik en elders, de steenen vanzelf uit den grond en... schoten de geweren der gendarmes vanzelf af. Dit was Belgische traditie, - ik ging zeggen: Belgische sleur. Men mocht dan ook hetzelfde vreezen bij deze staking, die algemeen zou zijn, die het natuurlijk niet werd, maar die niettemin meer dan een derde der arbeidersbevolking van het land stil legde. De helft van die stakers - die uit Wallonië, dewelke veel geld verdienen - konden er tegen. Het was niet het geval met de schaars-betaalde werklieden uit Vlaanderen. En deze laatsten zijn het kalmst gebleven: prachtig bewijs van eene prachtige moreele macht.

Een macht die echter schrik aanjaagt, omdat ze, eenmaal erkend, een gevaar kan worden voor het land. De motie Liebaert keurt ze in hare uitoefening af: de liberalen hebben zich bij die afkeuring aangesloten. En het valt te betreuren dat van socialistische zijde geen enkele stem is opgegaan, om te verklaren dat de partij niet dan door den nood gedwongen er een beroep op gedaan heeft.

Die stem zou overigens... overdreven hebben. Van in Maart had minister de Broqueville gezeid, wat hij op 16 April heeft herhaald en, onder invloed van Woeste, op

[p. 263]

17 April terug zou nemen. In Maart weigerden de socialisten genoegen te nemen met een verklaring, die zij na 17 April, toen zij niet dan met restrictie werd herhaald, door hen werd aanvaard. Ik heb het hier twintigmaal herhaald, en talrijke socialistische politici hebben het met mij erkend: men kon de staking vermijden. Vandervelde en Kamiel Huysmans hebben er hun best om gedaan. Maar, Brusselaars als zij zijn, hebben zij moeten bukken voor de leiders uit nijverheidscentra: Anseele en Destrée.

Wij zeggen het ronduit: van uit socialistisch standpunt hadden Anseele en Destrée gelijk. Zij wilden bewijzen welk een gevoel van tucht, welk een politiek doorzicht het eigenlijke volk bezielt. Aan dat volk hebben ze geleerd, wat ontbering beteekent als krachtmeter en processor van bewustzijn. En zij zijn er in geslaagd. Helaas, zij hebben misschien krachten ontketend, die niet beter zullen vragen dan dikwijls en bij de eerste gelegenheid uiting te vinden.

Voor de arbeidersklasse houdt deze staking, deze vreedzame, deze prachtig geslaagde staking de overtuiging in van hare macht. Voor de burgerpartijen levert zij het bewijs op, hoe gevaarlijk het is den volkswil te tarten, als deze waarlijk rijp blijkt te zijn en op billijkheid, de natuurlijk steeds relatieve billijkheid die tijden en omstandigheden bepalen, berust.

In onderhavig geval was die billijkheid niet alleen door de liberalen erkend, maar door de regeering zelve. Moedwil van sommige tegenstanders dreef er haar toe, zich schrap te zetten tegen wat toegeving kon lijken en zich te scharen bij dezen die van de tegenstanders de onmeedoogende vijanden zijn. Maar, wat men ook meene, tegen

[p. 264]

de logica van wat noodzakelijk komen moet is geen dubbelzinnigheid bestand. En wij kunnen ons de zucht van verlichting voorstellen van minister de Broqueville, toen hij zich verlost gevoelde van den beknellenden invloed der dubbelzinnigheid, die sommige zijner ‘vrienden’ op hem deden wegen!...

Wij zijn eroverheen. Het wil zeggen, dat wij de grondwetsherziening onweerstaanbaar tegemoet gaan. Maar het wil ook zeggen, dat wij niet weinig moeilijkheden tegemoet gaan om ze te bereiken. Daar staat de gestemde motie Masson-Liebaert borg voor.

‘On causera.’ Vertaling: welke ruzie gaan wij beleven!

N.R.C., 25 April 1913.