Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 249]

De algemeene staking
VI

Brussel, 22 April.

Ik kom uit de Kamer met een nog popelend hart. Wat men ook doe, hoe men ‘aangepast’ weze, hoe goed men wete wat parlementaire redevoeringen aan negatiefs bevatten: sommige dagen is het haast onmogelijk zich objectief tegenover de feiten te plaatsen, zich niet meê te laten sleepen door wat men gevoelt oprechtheid en noodwendigheid te zijn. Zulk een dag was het Vrijdag reeds; hedenmiddag was het mijn schoonste Kamerdag. Ik die al veel heb weten gebeuren in de zeven jaar dat ik viermaal ter week naar onze Kamerleden bijna geregeld ga luisteren, ik heb meer dan ooit, al kende ik al de trucs van al de acteurs, al ben ik op de hoogte van al de leugens die hier gebruikelijk zijn, - ik heb genoten, smartelijk genoten, met al mijne zenuwen genoten; en deze zitting is eene der gevoeligste intellectueele emoties van mijn leven geweest.

Het is nochtans alles veel kalmer verloopen dan iemand hadde gedacht. Wèl de Kamer der groote dagen; al de tribunes, ook die der anders koele diplomatie en die, verplicht leêg, van het hof, meer dan vol. Toen ik halftwee aankwam, verdrong men zich aan den ingang der Kamer. Dames, die kaarten hadden voor de voorbehouden plaatsen der quaestuur en van het voorzitterschap, hadden tranen in de oogen omdat zij vermoedelijk niet zouden toegelaten worden, daar alles bezet was. En het logenstrafte de meening van dezen, die gelooven, dat er voor politiek in België geene belangstelling bestaat bij diegenen, die

[p. 250]

er niet rechtstreeks in betrokken zijn!

De belangstelling was voorzien. Zij kan aangewakkerd geweest zijn door het solemneel stilzwijgen, waar de rechterzijde zich sedert eergisteren in gewikkeld had. Ik seinde het u: Vrijdag en Zaterdag ging de gouvernementeele pers meê: zij steunde de motie-Masson; zij was zeker, dat deze motie de gewenschte bevrediging bracht. Van Zondag af echter slikte de pers hare tong in: de provinciepers had gesproken. Zij bracht het oordeel der bisschoppen, der gentlemen-farmers, der plattelandsnotarissen. In Brussel is men licht toegevend, omdat men de eigenlijke politieke actie van dichterbij en met meer geoefende oogen ziet. Maar in de provincie rekent men hoofdzakelijk met eigen kleine belangen af, en, daar de regeering eveneens voor een goed deel af te rekenen heeft met die belangen, is zij zeer geneigd eraan toe te geven. In oogenblikken als deze, die wij beleven, is het natuurlijk eene zwakheid; in andere omstandigheden kan het eene weêrgalooze sterkte zijn. En daarom juist zwegen de Brusselsche bladen, die de rechterzijde zijn toegedaan. Zij wachtten op de beslissing der Kamerleden, die van de provincie afhangen. Zij kwamen met geen beslist oordeel voor den dag dan op het oogenblik, dat zij wisten wat in de vergadering der rechterzijde hedenochtend gebeuren zou.

Wat gebeuren moest, wat gebeurd is: gij hebt het kunnen lezen in mijne telegrammen. Men verzekert mij, dat bewuste vergadering nogal woelig is geweest. Het kan mij niet veel schelen, nu ik weet dat de omstandigheden bevestigd hebben wat ik sedert Vrijdag heb aangekondigd: geheel de rechterzijde sluit zich bij de motie-Masson aan, mits een wijziging en een toevoegsel.

[p. 251]

En het heeft ons de zeer waardige, de uiterlijk zeer kalme, de innerlijk gespannen-koortsige, en in een woord historische vergadering bezorgd, die wij daareven verlaten en niet zoo gauw vergeten zullen.

Het is begonnen met den lof van Paul Janson. Meer dan ooit, krachtiger dan ooit, overtuigender dan ooit heeft Janson dezer dagen eene rol in de politiek van zijn land gespeeld. Misschien wel, omdat het helaas eene zwijgende rol moest zijn. Janson, machtig redenaar en bij atavisme stormram en ruitenbreker, heeft weleens zijn eigen ruiten ingeslagen en ongelukkige bokkesprongen gemaakt. Menschen die van orde houden, heeft hij daardoor van zich afgewend: de geschiedenis van het Belgische liberalisme bewijst het. De laatste daad van Janson is er echter eene geweest van bewonderenswaardige soberheid: ik zeg het zonder ironie. Hij wist wel dat zijne begrafenis eene apotheose kon zijn: hij heeft voor alle eerbetuiging bedankt. De officieele begrafenis, waar hij als minister van state recht op had, kon voor de stakers eene gelegenheid zijn om met beslistheid te manifesteeren voor het denkbeeld, dat heel zijn leven gedragen en geleid heeft: zij is verloopen, die begrafenis, in alle stilte, zonder dat éene redevoering werd uitgesproken. De ergernis, die eene stakersbetooging in sommige kringen had kunnen verwekken, keerde aldus in ontzag en in eerbied. En zoo was de schim van Janson hedenmiddag onder de Kamerleden, zonder dat iemand er eenige woede, eenigen wrok, eenigen wrevel om gevoelen kon.

Janson wordt, in edele en doorvoelde woorden, herdacht en geloofd door voorzitter Schollaert; door minister de Broqueville, die het gelukkige beeld vond: ‘zijn vaardige

[p. 252]

tong trof altijd, maar zijn groot hart belette ze te kwetsen’; door Van Marke; Lemonnier in naam der Brusselsche liberale bank; door Hector Denis, die namens de socialisten voor zijn overleden broeder in onsterfelijk idealisme diepe en grootsche woorden vindt; door Woeste, die spreekt van ‘grand talent’. Men loot de commissie uit, die den opvolger van Janson in zijn geloofsbrieven zal onderzoeken. En dan... valt de groote, de haast angstige, de haast vrome stilte in.

Voorzitter Schollaert leest de motie voor waar de rechterzijde het hedenochtend eens op is geworden. Zij wordt voorgesteld door een lid der reactionaire fractie: door oud-minister Liebaert. Zij doet niets dan de motie-Masson amendeeren, in dezen zin, dat zij niet alleen de verklaring des heeren de Broqueville in dato 16 April, maar ook die van 12 Maart en die van 17 April goedkeurt... Vrijdag had men de motie-Masson ‘het ei van Columbus’ genoemd: ziehier een nieuw ei van zelfden oorsprong. De heer Liebaert heeft waarlijk iets prachtigs gevonden: onmogelijk den heer de Broqueville nog in tegenspraak met hem-zelf te stellen, als men goedkeurt al wat hij ooit gezeid heeft. De motie-Liebaert houdt nog iets anders in: de afkeuring der algemeene staking. Die afkeuring hadden de liberalen allang en met uitdrukkelijkheid uitgesproken. Zich tegenspreken kunnen zij ditmaal niet. En zij hebben het dan ook niet gedaan.

Het is verder heel kalm verloopen. De heer Liebaert, met zijne gewone drukte, die niet ver draagt, heeft van zijn amendement een lof gemaakt, dien het niet behoefde. Met groote waardigheid heeft Masson het amendement aanvaard, al wenscht hij niet in te gaan op loochening van

[p. 253]

de kracht der zoo bewonderenswaardig-vreedzame staking. Hiervoor dankt hem Vandervelde, die voorstelt de motie-Liebaert te splitsen, wat aangaat de afkeuring der staking en er voorzichtig bijvoegt, dat hij niet instaat voor het hernemen van den arbeid. Op eene stem na - die van baron de Broqueville, die zich al te dicht in de zaak betrokken acht - neemt de Kamer het eerste deel der motie aan; het tweede deel, dat de staking afkeurt, wordt aangenomen met 124 stemmen, tegen 39, en 12 onthoudingen van radikalen. Op voorstel van de Broqueville wordt de vergadering gesloten en...

En bij dit koel verslag zult gij misschien denken, dat ik hierboven overdreef toen ik sprak van eene emotievolle en onvergetelijke zitting... Maar ik had u eens in mijne plaats willen zien!

N.R.C., 23 April 1913.