Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

XIII

Brussel, 13 Maart.

Na de woelige, de koortsige zitting van gisteren, de matste vergadering, die wij in lang gehad hebben. Men droeg heden uit de Kamer een indruk mee van moeheid, van reddelooze onmacht, en zelfs van onverschilligheid. Reeds gisteren trouwens, gevoelde men bij minister de Broqueville eene zeer ongewone loomheid. Hij, de strijdbare, de wel steeds elegante en beleefde, maar niettemin steeds vaardige en vinnige, was, na zijne verklaring, gaan zitten; middenin de verbijstering die weldra in woede zou overslaan, als wezenloos voor zich uitkijken; had antwoord noch voor Hymans noch voor Vandervelde. Na de hatelijke rede van Woeste fluisterde hem zijn buurman iets in het oor: de eerste minister haalde even de schouders op, had een moe gebaar, en zweeg... Men had hem eene zware taak opgelegd: hij had, het was blijkbaar, tegen zijn hart gesproken. Was zijne rede een triumph voor een deel der rechterzijde, voor hem was ze de bekentenis van zijne nederlaag. En heel zijne houding gaf duidelijk aan, dat hij niet instond voor de gevolgen; dat anderen, de opsto-

[p. 161]

kers, nu maar moesten zien het met de uitgetarte en gebolgen linkerzijde klaar te spelen.

Het lijdt geen twijfel: was daar niet de militaire hervorming, dan had minister de Broqueville voor de vergadering der rechterzijde de ‘question de confiance’ gesteld; hij zou liever zijn heengegaan dan te buigen voor den wil der minderheid van zijne partij. Want let wel: meer dan de helft van de regeeringspartij - goed-ingelichten zeggen: meer dan vijf en zeventig leden - zijn voor de herziening van de grondwet gewonnen. Minister de Broqueville zal dan ook wel oprecht geweest zijn, toen hij aan de burgemeesters verklaarde iedereen tevreden te willen stellen. Die verklaring mocht hij met te meer beslistheid afleggen, dat, naar men verzekert, Woeste met den koning een gesprek moet hebben gehad, dat de Broqueville mocht houden voor een eigene overwinning.

Maar het is de eerste maal niet, dat Woeste kop biedt aan het staatshoofd. Nu hij weêr boven water was - men had hem en zijne aanhangers noodig voor de legerwet - wenschte hij te laten gevoelen over welken invloed hij beschikte. Hij, die de taktiek van de Broqueville kende, taktiek die erin bestaat dezen toe te geven, die hem dienst kunnen bewijzen, om ze daarna weêr te laten schieten, heeft hem de part gespeeld, te eischen, dat hij voor de vereenigde rechterzijde zou verschijnen alvorens de Kamer over zijne inzichten in te gaan lichten. En op die vergadering werd dan - men verzekert het althans - het ultimatum gesteld: den wil doen van ons, minderheid, ofwel onzen steun ontberen bij het stemmen der legerwet. En daar minister de Broqueville er natuurlijk aan hecht, zijne wet door de geünifiëerde rechterzijde te zien stem-

[p. 162]

men, liever dan zijn toevlucht links te moeten nemen, hetgeen niet gaan zou zonder dat hij er van zijne pluimen bij zou laten, moest hij wel toegeven, en beging aldus eene daad, die men van hem niet verwachtte.

Ik schreef u gisteren, dat het ontslag van onzen premier als onvermijdelijk moest worden beschouwd. Het gerucht wordt thans officieus tegengesproken. Ik ben echter niet de eenige, die bij de uitgedrukte meening blijft, al zal die demissie natuurlijk niet heden of morgen vallen. Tenzij zich voordeed, dat de heer de Broqueville zijne verklaring ging toelichten in een zin, die der linkerzijde vrede zou geven. Reeds zei hij, dat uit het bespreken der eenmaking van de kiesrechten misschien zou kunnen blijken, of verder diende gegaan. Houdt dit eene belofte in? Of is dit weêr niet meer dan een oratorisch middeltje, gelijk men den minister verwijt er al te dikwijls te gebruiken? De toekomst zal het uitwijzen.

Intusschen is zij niet langer rooskleurig, de toekomst. Het is te vreezen, dat de misnoegdheid der socialisten reeds overmorgen zal blijken. Zaterdag immers komt het comité der algemeene staling weêr samen, en het spreekt vanzelf, dat het dreigement weêr over ons hoofd zal gaan hangen. Eene nieuwe verzoeningsdaad is onmiddellijk niet te verwachten, tenzij de burgemeesters weêr als bemiddelaars gingen optreden en uit den mond van de ministers de toelichting mochten vernemen, waar ik hierboven op doel. Stellen de socialisten zich hiermede tevreden (wat nog zeer valt te betwijfelen), dan zouden wij weêr van de nachtmerrie der staking verlost zijn, en... kon minister de Broqueville natuurlijk in zijne bank blijven. Gebeurt dit echter niet, en wordt geen middel tot bevre-

[p. 163]

diging gevonden, dan zie ik niet in, hoe hij zijne positie, zijne zeer dubbelzinnige positie, zou handhaven. En ik herhaal: ik ben de eenige niet om aldus te denken. Voor de stemming der militaire wet gaat hij echter alvast niet heen. En dit brengt ons wel anderhalve maand verder. Intusschen kan al heel wat gebeuren. Voor het Algemeen Socialistisch Congres van tweeden Paaschdag zullen ongetwijfeld nieuwe, zij het dan ook geheime, onderhandelingen plaats grijpen. Wat ook gebeure, en welke de houding zij der Woestisten, men zal ongetwijfeld trachten de staking te vermijden, zelfs van socialistische zijde, en het is zelfs niet uitgesloten, dat nog voor de Paaschvacantie eene schikking in der minne plaats grijpt, in den zin dien ik aangaf.

Intusschen is heden, voor de meest-lustelooze der Kamers, de verdere behandeling van de legerkwestie afgesponnen. Niet dat men verder de nieuwe militaire wet zou hebben besproken: men had immers de handen vol met het legercontingent voor 1913. Men heeft zich echter gehaast, die handen weer vrij te krijgen. Met al heel weinig overtuiging hebben de sprekers der linkerzijde - Mechelynck, Franck, Delporte, Buyl, Huysmans en Persoons - geklaagd, dat de lichting nog naar het oude stelsel van éen zoon per gezin zou gebeuren, en de nieuwe wet eerst in 1925 uitwerking hebben zou. Hetgeen natuurlijk te betreuren is, voor zoover geen amendement daar verandering brengt.... Morgen trouwens wordt het ontwerp van lichting artikel per artikel besproken: het geeft mij dan gelegenheid, er meer in 't bijzonder op terug te keeren.

En volgende week hernemen wij dan, helaas, het oneindelijke debat over de militaire hervorming.

[p. 164]

En, zooals ik de eer had u hierboven mede te deelen, zal die bespreking op zijn minst nog anderhalve maand duren.

Wel bekome het u, mevrouw....

N.R.C., 15 Maart 1913.