Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 137]

De militaire hervorming
IX

Brussel, 5 Maart.

En gij moogt nu zeggen wat gij wilt: zij komt er toch niet. Zij, die tot op heden hebben getracht haar te verwekken, haar aan de werklui als aan de burgerij op te dringen, komen van eene kale reis terug. En zij zijn gedwongen het zelf te bekennen. Zij kunnen niets anders doen dan te zeggen, weze het dan ook in petto: wij hebben eene domheid begaan. Eene domheid, die goed te verklaren en nog beter te verschoonen is. Het is maar heel natuurlijk, dat de socialisten, na de neêrlaag van 2 Juni, spijt en woede hebben uitgedrukt in de formule: algemeen kiesrecht of de algemeene staking. En was ze toen, na 2 Juni, onmiddellijk losgebroken, die staking, dan hadde het mij maar weinig verwonderd. Maar eene ingerichte, eene langvoorbereide staking: zij is, ik zei het u al honderdmaal, in België niet denkbaar.... En nu is de bedreiging ingetrokken, of zoo goed als ingetrokken. Vandervelde heeft het in eene meeting te Verviers verklaard: ‘laat minister de Broqueville maar even de hoop doorschemeren, dat hij de kiesvraag aan ernstig onderzoek wil onderwerpen, dan zullen wij bij voorbaat van de algemeene staking afzien.’ - Nu doet zich juist voor, dat minister de Broqueville, gehoor verleenende aan de burgemeesters der negen provincie-hoofdsteden, moet hebben gezegd: ‘laat de socialisten eerst van de staking afzien, en dan vraag ik niet beter dan de kiesvraag aan ernstig onderzoek te onderwerpen.’ Gij ziet: de overeenkomst is virtueel gesloten. Zij wacht

[p. 138]

alleen nog op officieele bekrachtiging. Het is waarschijnlijk dat deze nog voor Zondag plaats grijpt. Waarna wij onszelf geluk zullen mogen wenschen om eene dubbele reden: het oeconomische België is van zijne nachtmerrie verlost, en het politieke België gaat eene betere toekomst tegemoet.

Sommige bladen gaan zich ironisch voordoen, om hetgeen zij ‘de socialistische nederlaag’ noemen. Zij hebben ongelijk. Wel bekent de uiterste linkerzijde dat zij veel gerucht om niets heeft gemaakt; wel geeft ze toe dat, zonder hare bedreiging, het herzieningsproces thans aan den gang zou zijn. Maar juist die bekentenis is eene kranige daad, eene daad waar eenige moed voor noodig is. En men moest Vandervelde eerder dankbaar zijn, dat hij ze heeft volbracht... Wie de eigenlijke verslagene in heel deze zaak is: de oude heer Woeste. Hij heeft alles in het werk gesteld om de herziening der grondwet te beletten. Nu de socialisten toegeven, kan de heer de Broqueville niets anders meer dan woord houden en de zaak ter studie leggen. Had ik u niet gezeid dat, zoodra de heer de Broqueville zeker was van den heer Woeste in zake legerwet, hij den heer Woeste in zake kiesrecht zou laten schieten? Gij ziet het, ik heb mij niet bedrogen. Ik bedrieg mij trouwens nooit, mevrouw.

Maar gij smeekt mij, tot de militaire hervorming terug te keeren. En zie, ik ben er al. - Niet dat het Kamerdebat van heden zoo ongelooflijk belangwekkend is geweest. Het blijkt ten duidelijkste: de Kamer begint er genoeg van te krijgen. Ik ook trouwens. Het wordt dan ook tijd, dat er een einde aan kome. Laat gezel Vandervelde nog even het socialistische standpunt samenvatten, gelijk

[p. 139]

de heer Hymans het zoo prachtig heeft gedaan voor het liberale standpunt. En daarna ga men, om 's hemels wille over tot de discussie der artikels: daar vindt men reden te over om te kritiseeren, en dan toch op doelmatige, doeltreffende wijze. Die artikeldiscussie brengt ons al ver genoeg, dan dat de goede veertig ingeschrevene redenaars nu maar eens van het woord zouden afzien. En zoo komen wij misschien nog tegen de Paaschvacantie klaar, zooals de regeering en hare partij, en vermoedelijk ook wel de liberale linkerzijde wenscht. En nu dat van de staking af gaat zien en een begin van voldoening gaat genieten, vraagt men zich af waarom de socialistische fractie het ook niet zou wenschen; waarom zij hare tallooze wauwelaars - hun getal maakt eene echte obstructie uit - niet het stilzwijgen zou opleggen...

Maar ter zake, bid ik u. - Daar hebt gij dan eerst den liberaal Van de Walle. De heer Van de Walle is heel blij dat wij algemeenen dienstplicht krijgen. Nochtans zal hij de wet niet stemmen, dan na grondige wijziging. Nog al te zeer stelt zij de deur open voor favoritisme en ongelijke behandeling der miliciens. Al te veel jongelingen zullen erdoor uit den militairen dienst ontslagen worden, - en het zullen natuurlijk de zonen zijn der rijke lui. Trouwens, niet in de kazerne alleen: reeds op school moest de militaire opleiding beginnen. Het zou ons een beter-ingericht, een meer bewust leger bezorgen, meent de heer Van de Walle. Hetgeen hem niet belet te verklaren, dat hij een pacifist in merg en been is, en afschuw heeft voor alles wat naar oorlog riekt....

Nadat de heer Van de Walle weêr is gaan zitten, acht de heer du Bus de Warnaffe, rapporteur, het oogenblik

[p. 140]

gekomen om nog eens zijn hart op te halen aan al het verkwikkende wat de katholieke regeering ons aangaande 's lands verdediging heeft bezorgd. Dat liedje, mejuffrouw, begint gij al te kennen.

Maar gij kent ongetwijfeld ook het liedje, dat de socialist Antonius Delporte aan het kweelen gaat. Het begint, gij herinnert het u: ‘Geen gelijkheid van plichten zonder gelijkheid van rechten.’ En het loopt uit op de verzekering: Men kan een pracht van een soldaat vormen in zes maanden tijd. - Mejuffrouw, blijven wij doof voor deze twee aria's. Maar spitsen wij onze ooren, nu de heer Devèze aan het woord komt.

Ik zie de glanzen van 's heeren Devèze's raafzwarte haren over zijn schedel verschuiven, terwijl hij aan het oreeren gaat. Hemel, hoe blinken die raafzwarte haren! Heeft de heer de Broqueville misschien aan den heer Devèze het recept verschaft van zijn eigen cosmétique? Ik ken inderdaad in heel de Kamer geen haar, dat mooier blinkt dan dat van den heer Devèze, tenzij het haar van minister de Broqueville. Hetgeen trouwens niets afneemt van zijne welsprekendheid. Integendeel.

‘Wij richten ons leger opnieuw in,’ zegt Devèze, en hij vindt het uitstekend, ‘maar wij hadden het heel wat vroeger mogen doen. De regeering is schuldig aan sleur en slenter, was ons grondgebied overrompeld geworden, zij zou er de schuld van hebben gedragen, en zij alleen. En daarom heb ik geen vertrouwen in de regeering, zelfs niet waar zij met hare nieuwe legerwet voor den dag komt. Wel zal ik ze bijtreden, waar het geldt ons het leger te verschaffen dat onze onafhankelijkheid moet vrijwaren, maar dan op voorwaarde, dat de hervorming geene jaren

[p. 141]

eischt om volledig te zijn. Tevens eisch ik inkrimping van den dienstduur. En waar ik mij ten stelligste tegen verzet: tegen de onvermijdelijke clericaliseering der casernes. Want wat men bestreeft: de miliciens verdeelen in rechtgeloovigen en in verdachten. Dat noemt gij: de atmospheer der caserne zuiveren!... Gij gaat verder: gij gaat soldaten inlijven waarvan de gestalte beneden het tegenwoordige lengtecijfer staat. Waarom? Omdat gij weet dat de Walen kleiner zijn dan de Vlamingen, en gij aldus de Vlamingen zult kunnen bevoordeeligen! (Mevrouw, dit argument is van den heer Devèze, en van den heer Devèze alleen). Ik zeg: gij moet den dienstplicht inkorten, om aldus tot algemeenen leerplicht te komen. (Het is nog altijd de heer Devèze die aldus redeneert.) Maar ik weet wel, dat gij den diensttijd niet inkorten zult, omdat gij van leerplicht niet weten wilt!’

Aldus de heer Devèze. Moet ik u zeggen, dat ik de rede van den heer Hymans boven de zijne stel? En mag ik de hoop uitdrukken, dat wij morgen wat interessantere dingen vernemen, b.v. uit den mond van Frans van Cauwelaert, die, naar ik hoor, aan de beurt staat te komen?

Ja, mag ik?

N.R.C., 7 Maart 1913.