Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 77]

De militaire hervorming
I

Brussel, 13 Februari.

Ik weet niet, geachte lezers en lezeressen, of gij, als ik, onder dezen zijt, die heel het oeuvre van uw genialen, hoewel verfranschten landgenoot Adolphe Dennery zonder behulp van welk tekstboekje ook, uit het hoofd, evengoed als een Royaards, een Verkade of een Vogel (die het trouwens niet zouden kunnen) vermogen te reciteeren. Ik neem het u overigens niet kwalijk: gij behoort vermoedelijk niet, als ik, tot een familie, die, durf ik zeggen, de tooneelliteratuur met de moedermelk heeft ingezogen. Ik was, moet ge weten, geen zes maanden oud, toen ik bij luid gehuil lucht gaf aan de emotie, die ‘Ben-Leïl, de zoon van den Nacht’ bij mij had gewekt; en nauwelijks een paar jaren later klopte mijn hart van het eerste liefdevuur, toen ik een zesjarig actricetje optreden zag in ‘Een beroemd proces’... En zoowaar...

Weest gerust: dit wordt geenszins eene levensbeschrijving. Ik had den letterzetter zelfs heel wat moeite kunnen besparen door heel den hierboven staanden tekst te vervangen door deze enkele vraag, de eenige waar het hier op aan komt: dames en heeren, kent gij het Dennery-repertoire? Zoo ja (en ik hoop het), dan zult gij weten dat deze uitnemende dramaturg steeds het voornaamste deel zijner drama's, de eigenlijke verknooping, in het duister laat spelen. In een duister, dat echter niet vermag te beletten, dat de toeschouwers nog voldoende zien wat aan het gebeuren is, maar niettemin over dat gebeurende een

[p. 78]

waas van geheimzinnigheid, van angst, van beklemming werpt, die samen moeten beletten dat gij aan u-zelf zoudt bekennen, heel goed te weten waar het om gaat en hoe het zal afloopen...

Ik weet niet, geachte lezers en lezeressen, of gij als ik de volledige werken van Adolphe Dennery hebt gelezen. Maar ik weet dat onze premier, minister de Broqueville, ze wel gelezen heeft, en heeft hij ze niet gelezen, dan verklaar ik zonder omwegen, dat hij al even geniaal, al even bewonderenswaardig is, als...

Gij zoudt een al heel slecht geheugen hebben, hadt gij vergeten dat wij heden den aanvang der bespreking over de militaire hervorming zouden vieren. Het moest gisteren al gebeuren. Maar de zitting van gisteren was eene maat voor niets, eene maat voorslag, gelijk Mengelberg zou zeggen. Ik verhaast mij u mede te deelen, dat de daareven afgeloopen zitting eveneens eene maat voorslag uitmaakt. En ik aarzel niet u toe te vertrouwen, dat naar mijne intieme overtuiging de vergadering van morgen eene derde maat voor niets zal zijn. En dit, terwijl het parlementaire orkest, dat intusschen niet bereid schijnt te zijn het bij stemmige Kamermuziek te laten, niet ophoudt op onstuimige manier te praeludeeren, en er klaarblijkelijk op uit is, naar moderne wijze dissoneerend op te treden.

En waarom wij nu weêr drie volle uren te vergeefs op de bespreking der militaire hervorming hebben gewacht, en het vermoedelijk ook morgen zullen mogen doen? Omdat de heer de Broqueville zoo goed het Dennery-repertoire kent, waarvan het belangrijkste deel, de dramatische knoop, steeds bij extinctie van gas of electriciteit gebeurt.

[p. 79]

Want nauwelijks zitten wij vanmiddag op het smalle, waarlijk allesbehalve gemakkelijke bankje, dat ons in de perstribune is voorbehouden, en dat slechts door de limonade van kwart voor drieën verdraaglijk wordt, of de minister-president verzoekt voorzitter Schollaert, ons weêr aan de deur te laten zetten. Wij: dat is al wat in het Kamergebouw den titel niet voert van volksvertegenwoordiger. Waar wil de heer de Broqueville met dit streng verzoek heen? Waarom wil hij de verklaring, die men van hem verwacht, in het duister hullen? (Gij snapt mijne toespeling op Dennery, nietwaar?) Is het, omdat hij zich in den laatsten tijd van duistere verklaringen eene specialiteit heeft gemaakt? (aldus beweert, gij weet het, de oppositie-pers). Neen, het is omdat minister de Broqueville, wien men er voor maanden al naar heeft gevraagd, vertellen wil hoe het staat met België tegenover de groote Europeesche mogendheden. En dit mag België, en vooral de Belgische pers, natuurlijk niet weten. En daarom eischt hij gesloten deuren tijdens zijne verklaring....

Al de Kamerleden, en vooral die der rechterzijde, geven er blijk van, Dennery op hun duimken te kennen: zij stemmen erin toe, dat het drama, reeds van bij de aanvangsverknooping, in het duister zal spelen. Zij gaan verder, en, in hunne naïeve geslepenheid, willen zij erin toestemmen, dat niets van het ‘huis-clos’ uitlekken zal.

Maar gij weet, dat men het bij Dennery toch ziet. In de Belgische Kamer ziet men het wel niet, maar men hoort het. In de volière, die den journalisten tot vergaderlokaal, tot antichambre verstrekt, hoort men van uit de Kamer gehuil, geblaf en gekef. Wij willen ons naar onze

[p. 80]

tribune storten: de glimlachende huissier houdt ons terug. Wel mogen wij vernemen, dat de heer Woeste het hooge woord voert. En wij hooren de zware bazuin van gezel Demblon. Wat er eigenlijk gebeurt, zullen wij echter eerst om kwart voor vieren vernemen... Intusschen spelen wij een philosophisch kaartje....

Om kwart voor vieren worden wij weêr in de vergaderzaal toegelaten. Het hoofd van een aantal Kamerleden gelijkt op gloeiende kanonballen. Dat van den heer Woeste herinnert aan de Provençaalsche sinaasappelen, die, zelfs bij de volste rijpheid, groen blijven. En het gelaat van den heer de Broqueville is onveranderd gebleven, zooals het een minister van oorlog past.

En nauwelijk is de publieke zitting weer geopend, of de heer Royer gaat verklappen wat in de geheime zitting is gebeurd. Ziet gij wel dat het als bij Dennery is? Het moest eigenlijk heel duister zijn, maar zij zullen het toch heel duidelijk zien!....

De socialist Royer is woedend. Men heeft het geweten der Kamerleden willen verkrachten, terwijl het duister was (altijd als bij Dennery). Het opgelegde stilzwijgen was een valstrik. Gezel Hubin, en zelfs Hymans hebben ertegen geprotesteerd. Maar dan heeft Woeste weêr eens willen toonen, dat hij de overwinnaar was van 2 Juni. Weêr heeft hij uitgeroepen: Vae victis! Alsof het geen schande was, zijne tegenstrevers voor ‘vee’ uit te schelden! En op Woeste's verbod heeft de Broqueville zijne verklaring niet afgelegd. Toen had Hubin de vrijheid genomen, Woeste eene ‘vieille crapule’ te noemen, eraan toegevoegd dat hij gaarne de ontbering der ministeriëele declaratie leed, vermits deze niets anders was dan ‘le secret

[p. 81]

de Polichinelle.’ En dit had het kabaal natuurlijk tot zijn toppunt opgedreven....

Aldus, maar natuurlijk veel uitvoeriger, Royer. Voorzitter Schollaert vindt het al welletjes. Ik kan hem geen ongelijk geven. En daarop liep de eerste dag der bespreking over de hervorming van het leger, genoemd de militiewet, ten einde.

Daar minister de Broqueville er nog niet in geslaagd is, zijne verklaring te doen, zal dit morgen geschieden, natuurlijk weêr binnen gesloten deuren. En wat het dan geven zal....

Voorwaar, ik zeg het u, wij zijn nog niet aan het einde van het militair debat...

N.R.C., 14 Februari 1913.