Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 70]

Tusschenin

Brussel, 12 Februari.

Na de lange reeks brieven over de verworpen grondwetsherziening, eene reeks brieven, die misschien nog langer wordt (er zijn zestig ingeschreven redenaars!), over de militaire hervorming.

Want hedenmiddag begint de discussie tot hervorming van ons leger, naar de inzichten en volgens het ontwerp van den heer de Broqueville, minister van oorlog. Niet alleen mogen wij ons hierbij verwachten aan obstructie, misschien zelfs aan sabotage der wet vanwege de socialisten, tengevolge der hooghartige houding van de regeering tijdens de herzieningsgeschiedenis: de regeering zelf belooft ons ook een hors-d'oeuvre, de aanklacht tegen de executie van sommige officieren, die hun plicht averechts begrijpen, eene Dreyfuszaak tot Belgische verhoudingen gereduceerd. En beide elementen kunnen van de bespreking die vandaag begint, iets heel lang, maar dan ook iets heel pikant maken. Hetgeen ons eene nogal aardige politieke maand belooft....

Intusschen is de vraag der grondwetsherziening allesbehalve begraven. Men zou zelfs mogen zeggen, dat het verwerpen van het ontwerp der socialisten eindelijk de aandacht van het publiek gaande is gaan maken. Want het was al heel onverschillig, het publiek. Vergeleken bij de echte volksbewegingen, die de twee vorige herzieningen, in de jaren 80 en 90, kenmerkten, ging de openbare houding tegenover de, nochtans heftige, discussie in de Kamer op lamheid gelijken. Zelfs onder de arbeiders, onder de-

[p. 71]

zen, die de groote algemeene staking moesten aangaan, was de geestdrift voor of tegen minder dan lauw. En juist daarom is de kamerbespreking zoo zonderling, zoo onsamenhangend, zoo blijkbaar aarzelend geweest. Want wat hebben wij per slot zien gebeuren? De socialisten die zeggen: de herziening, of algemene staking. De regeering die antwoordt: ik ben niet tegen de herziening, maar dan buiten alle dreigement; intusschen wil ik de zaak wel bespreken. Waarop Hymans tusschenkomt en de bespreking in eene kommissie voorstelt. De socialisten treden bij, zoodat de bedreiging der staking in feite vervalt. Maar zoodra ze dit hoort, weigert de regeering verder over de zaak te praten. En wat doen nu de socialisten? Zij verklaren, dat zij de staking dan nog maar wat uitstellen zullen...

Aldus voorgesteld, schijnt de zaak wel ongelooflijk en is ze in elk geval lachwekkend, zoo onlogisch is zij. Gij weet nochtans dat die voorstelling volkomen met de werkelijkheid overeenkomt. En is zij zoo... vreemd, dan is het alleen omdat de partijen waarlijk besluiteloos zijn, op ontreddering af. Het is tevens omdat het publiek zoo onverschillig is. En het is eindelijk omdat de vraag van zuiver en enkelvoudig algemeen kiesrecht iedereen nogal koud laat, de kamerleden, zelfs de socialistische kamerleden, inbegrepen. Er heerscht gebrek aan geloof. En zonder het geloof doet men geen deugdelijke kieshervormingen.

Nu zei ik u wel dat daar eenige verandering in schijnt te komen. Men gaat wat meer belangstelling toonen. De stemming van Vrijdag jl., die de verwerping tot gevolg had, heeft de aandacht gewekt en eenige roering teweeggebracht. En daarom wensch ik u, tusschen de brieven over

[p. 72]

de herziening en die der militaire hervorming in, een paar feitjes mede te deelen, die u toonen mogen wat men in de toekomst van de herzieningsbeweging verwachten moet.

Eerst en vooral: men kan met beslistheid zeggen dat de staking niet onmiddellijk-nakend, en zelfs in het geheel niet dreigend is. In zijn scherp en geestig opgesteld weekblad ‘La Semaine politique’, verklaart gezel Kamiel Huysmans het onomwonden: ‘Wij zijn met de staking niet klaar, en het zal nog weken duren voor wij klaar komen.’ En gezel Emiel Vandervelde, die Zondag jl. in de kolenstreek van Henegouw eene nogal theatrale rede uitsprak, en er natuurlijk de voorbereiding der staking preekte, deed dit echter niet zonder de werklui te smeeken, dan toch te wachten tot hij, Vandervelde, het teeken zou geven dat zij de fabriek of de mijn verlaten zouden. Immers, al de wettelijke middelen tot het bereiken der herziening waren nog niet uitgeput. Dus: wachten, d.i. niet staken, is de boodschap. - Intusschen lijden de werkliedengezinnen eene vrijwillige ontbering....

Anderdeels schreef, daags na de verwerping van het herzieningsontwerp, het eigen blad van minister de Broqueville, ‘Le XXe Siècle’, dat die verwerping niet bedoelde, de zaak als afgehandeld te beschouwen; het was er allesbehalve meê gedaan; de regeering bleef bij hare meening, dat eene kieshervorming niet uitgesloten is; zij wil er zich zelfs heel ernstig mede bezig houden; en het is de plicht van ieder, ze nu maar degelijk te gaan bestudeeren....

Ge ziet dat wij nog niet anders hebben gehad, dan een voorspel. Zooals de ‘Etoile Belge’ geestig opmerkte: de verwerping is niet het begin van het einde; zij is

[p. 73]

hoogstens het einde van het begin. En het kon goed gebeuren dat het gordijn vroeger gehaald wordt dan men denkt. Reeds sprak, in zijne declaratie, de heer Vandervelde van een nieuw ontwerp, dat hij als mogelijk en zelfs aanstaande voorstelde. Men merkt verder op, dat over het voorstel-Hymans, tot het samenstellen van eene parlementaire kommissie niet werd gestemd, zoodat het best opnieuw kon opdagen.

Maar er is anders, dat beter is: de verzoeningsstap zou van rechts komen. Minister van State Geeraard Cooreman, oud-voorzitter der kamer, die al meer dan eens aldus is opgetreden, zou met een voorstel afkomen, mede onderteekend door Huyshauwer, Siffer en Verhaegen, en zelfs, zegt men, door een Gentsch liberaal Kamerlid, ertoe strekkende eene extraparlementaire kommissie samen te stellen, bestaande uit parlementsleden en kieswetspecialisten, dewelke de zaak grondig zou onderzoeken. Onmiddellijk na de bespreking van de militaire hervorming, en zelfs vroeger misschien - dit zal afhangen van de wending die deze bespreking neemt - zou de geachte volksvertegenwoordiger voor Gent zijn voorstel indienen, dat de regeering bij zou treden. En dit zou de bevrediging zijn....

Bevat dit nieuwsje waarheid? Het werd vooralsnog niet tegengesproken. En het ware te wenschen dat het inderdaad waarheid was...

N.R.C., 13 Februari 1913.