Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

X

Brussel, 7 Februari.

Het is het einde geweest, na elf andere de laatste vergadering waar zou besloten worden of ja dan niet, het socialistisch wetsontwerp, strekkende tot het in overweging nemen van de herziening van artikel 47 der grondwet, aangenomen zou worden door de regeering.

Het zal u niet verbazen, mevrouw, als ik u zeg dat de regeering in niets van hare houding is afgeweken. Maar wat u wel verbazen zal, gelijk het me-zelf, gelijk het nog vele anderen heeft verbaasd, is, dat zij, de regeering, heden geheel onthouden heeft, geen woord meer van verzoening heeft gehad, niets heeft gezegd, dat meer den zweem eener belofte inhield, en zelfs niet noodig heeft geoordeeld, nadere uitleggingen te geven over wat men voor een nieuw ontwerp van den heer de Broqueville kon

[p. 66]

houden: eenmaking der kieswetten voor provincie en gemeente.

Velen hadden gehoopt, dat de regeering zou hebben voorgesteld, deze herziening, bij gebrek aan de andere, naar eene kommissie te verzenden; en die velen waren van oordeel, dat de gematigde liberale linkerzijde het zich maar moest laten welgevallen: beter iets dan niets; die eenmaking der kieswetten: misschien leidde het wel tot eene bespreking van het zuiver algemeen kiesrecht, wat dan te bekwamen tijde de grondwetsherziening mee zou brengen.... Anderen meenden, dat de heer de Broqueville ons een ‘coup de théâtre’ voorbehield: op het laatste oogenblik, vandaag dus, zou hij eenvoudig een nieuw ontwerp van wet tot eenmaking der kieswetten voor provincie en gemeente neerleggen - hetwelk ontwerp dan natuurlijk wat rust zou mogen nemen, terwijl anderdeels de oppositie er eene tegemoetkoming der regeering in kon zien, en... zich stil zou houden....

Maar de heer Woeste had gezeid: ‘Pas de concessions!’, en, niet zonder dat het bevreemding wekt, de regeering, eene regeering waar de heer Helleputte deel van uitmaakt, de heer Helleputte die de eerste geweest was om het verzoenend ‘Causons’ uit te spreken, - de regeering was den ouden staatsman bijgetreden, terwijl, daarbuiten, de algemeene staking dreigde....

Ik zal hier niet verder op ingaan, mevrouw: ik voel mij al Ciceroniaansch worden en dat is altijd gevaarlijk. Liever maar een luchtig verslag over de zitting die ik daareven met bekommerd gemoed ben komen te verlaten, de zitting die ons de teleurstelling bracht van die ministeriëele stilzwijgendheid, en die zoo goed geleek op de

[p. 67]

eerste herzieningsvergadering, want ook ditmaal zouden, op één na, slechts leden der linkerzijde het woord voeren. Al waren ze heden echter van betere hoedanigheid, mevrouw.

Dit zeg ik echter niet voor gezel Pépin. Gezel Pépin is een werkman, vol ongehouwen gezond verstand en bol energie. Beide hoedanigheden drukt hij uit in eene welsprekendheid die u niet meesleept, maar imponeert door krachtuitdrukking. Gezel Pépin mokert u zijne overtuigingen in het brein, en gij hebt een heele dosis scepticisme noodig, om niet heel beduusd van tusschen zijne handen te komen... Zijne argumenten. - Maar die zult ge nu al beginnen kennen, mevrouw....

Het zijn trouwens de argumenten van den progressist Lorand. - De geweldige Lorand, advokaat van Francesco Ferrer, mocht men wel den ‘accusateur public’ van het Parlement noemen. Voor hem neemt ieder beginsel, ieder begrip zelfs, de gedaante aan van een Kamerlid. En aldus vervalt de heer Lorand gaarne in persoonlijkheden. Vandaag is het Woeste die het moet ontgelden, als personificeering der reactie, het is Helleputte, belichaming der politieke dubbelzinnigheid, ‘die altijd voor hervormingen is, als hij op de ministerieele banken niet zit’ (aldus de heer Lorand), is het de heer Théodor, vleeschgeworden vertegenwoordiging der zuivere belangen van het onbaatzuchtige katholicisme.... De heer Lorand, die advokaat is, praat maar door. Hij opent geschiedkundige perspectieven, bewandelt alle mogelijke zijpaadjes om te komen tot dit ironisch voorstel: het benoemen van eene commissie, die zou onderzoeken wat de heer de Broqueville in zijne tweede redevoering heeft bedoeld....

De heer Colaert, de eenige katholiek die heden spreken

[p. 68]

zou, ziet er beschaamd uit. Hij heeft vroeger den mond vol gehad van vrouwenkiesrecht. Nu echter....

Het geeft aan Kamiel Huysmans gelegenheid, zich eveneens voor vrouwenkiesrecht te verklaren. Maar eerst dan, als de mannen hunne volle rechten zullen bekomen hebben. En het is voor gezel Kamiel eene reden, om nogmaals met de socialistische beginselen uit te komen pakken. Hij doet het op eigen, agressieve wijze, met zijn groot, maar soms tergende polemistentalent. Men zou zoowaar zeggen, dat Kamiel Huysmans jonger en jonger wordt.

De wijze, grijze Hector Denis wordt ouder en ouder. Dit neemt echter niets van zijn idealisme af. Met welke overtuiging, met welke liefde heeft hij weêr gesproken van wat hem aan het hart ligt? Met welke emotie voorziet hij de staking, de thans onvermijdelijke staking, nu dat iedere stem tegen de staking als een kaakslag op het aangezicht der arbeiderspartij gaat terecht komen.... Want - ik haal de woorden aan van Denis, die woorden van gedempte passie uit de witte stem - nu is er niets meer te doen, dan voor de vrouwen en de kinderkens te zorgen; de mannen immers kennen hun plicht en zullen hem vervullen. En leve de staking! Leve algemeen kiesrecht!

Staat dan in alle werkelijkheid de algemeene staking voor de deur?

Luistert naar de verklaring, die Vandervelde in naam zijner partijgenooten afleest: ‘Ten zevenden male sedert twintig jaar wordt eene herziening verworpen, die ook door de Christene werklui geëischt wordt. Meer: gij weigert naar ons te luisteren. Gij weigert zelfs te luisteren naar de stem der verzoening... Straks wordt gestemd. Voor wij daartoe overgaan, hebben wij echter nog een woord

[p. 69]

te zeggen aan de werklui. Onze taak tegenover hen is in de laatste maanden moeilijk geweest. In zooverre dat zij ons, in onzen kruistocht tot bevrediging der gemoederen, zijn gaan verdenken van lauwheid. Maar nu is alles gedaan; en zij die de kalmte prediken, zullen het krachtdadigst zijn op het oogenblik van den strijd. Wij vragen echter, dat geen onbezonnen daad zou worden gepleegd voordat het ordewoord gegeven zij. Immers, thans verworpen, zal ons ontwerp eerlang weêr opdagen. Want wij geven ons doel niet op: ‘Leve de herziening, Leve algemeen kiesrecht!’

Mevrouw, gij hebt gezien dat ik gespatiëerd heb. Herlees die woorden maar eens en... slaak met mij een zucht van verlossing. Neen, de staking zal niet zoo heel ras losbreken...

Er wordt gestemd: de grondwetsherziening wordt door 99 stemmen tegen 83 verworpen. De socialisten maken natuurlijk kabaal.... Maar als wij buiten komen, geen spoor van ontroering in de stad. Integendeel, zou... En er is in de zoete avondlucht eene voorjaarsbelofte....

N.R.C., 13 Februari 1913.