Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

[p. 36]

IV

Brussel, 25 Januari.

Mijn brief van gisterenavond was al te lang geworden (waarbij komt dat ik honger had: een journalist is ook een mensch nu en dan), dat ik er nog, als coda, de beschouwingen aan vast hadde geknoopt, die gewichtige overpeinzingen mij in de pen hadden gelegd. Ik schreef u dan ook, dat het voor vandaag zou zijn. Ik houd woord.

De algemeene indruk is, dat wij met de halve redevoering van Paul Hymans (want Woensdag wordt zij voortgezet, en dan vernemen wij misschien wat hij denkt van het dreigement eener staking) een heel eind vooruit zijn gekomen.

De Broqueville had gezeid: wij kunnen een grondwetshervorming niet in overweging nemen zoolang wij niet de onderscheidene kiesformules hebben onderzocht. ‘Le Peuple’ wilde van die verklaring alleen onthouden, dat de minister de onmiddellijke herziening niet wilde toestaan, en slaakte oorlogskreten. De liberale pers was veel bezadigder in hare uitdrukkingen. Zij zag natuurlijk het dubbelzinnige van 's heeren de Broqueville's houding in. En de ‘Gazette’ schreef: ‘Nu eens schijnt de eerste minister vijandig aan het princiep der herziening, dan weêr schijnt hij de mogelijkheid aan te nemen, ertoe over te gaan.... Wat moeten wij van de woorden des heeren de Broqueville overhouden: deze die categorisch ‘Neen’ zeggen, of deze die schijnen te zeggen: ‘Wij moeten eerst weten waar het om gaat?’ De ‘Matin’, van Antwerpen, meent echter dat men het met dit laatste moet houden, en dat men binnen de drie maanden onderhandelen zal. Waar ‘l'Etoile Belge’,

[p. 37]

na gewezen te hebben op de onverschilligheid van het publiek, aan toevoegt: ‘Wat de openbare meening betreft, zij is, gelooven wij, tot eene aanstaande herziening bekeerd; althans berust zij er in. Maar zij is van oordeel dat men over die revisie, juist omdat zij onafweerbaar is, zoo maar niet aanstonds, en in voor de waardigheid der regeering vernederende omstandigheden moet beslissen. Zij gelooft verder dat de socialistische partij vol begoochelingen is over de waarde van het algemeen kiesrecht, en dat dit kiesmiddel geen staking, algemeene of niet, waard is.’ En hierin staat de ‘Etoile belge’ al heel dicht bij 's heeren de Broqueville's eigen blad, ‘le XXe Siècle’, die verklaart: ‘Het ontwerp tot herziening in overweging nemen? Neen. Het ware aan de bedreiging toegeven; het ware iets als een “comité du salut public” aan te nemen, dat zich in de plaats zou stellen van het gezag van het Parlement zelve, om in zijne plaats de wet te stellen en te regeeren; het ware al de instellingen van het land er aan bloot stellen, te springen, als het ware, onder de drukking der hefboomen van de algemeene staking. Nochtans achten wij het meervoudig stelsel geenszins onvergankelijk. Het is zelfs geen fetisch.... Ha? konden de partijen zich maar te akkoord stellen op eene formule van georganiseerd algemeen kiesrecht, op eene wijze van vertegenwoordiging der belangen, bijvoorbeeld?’

Dit alles is, meen ik, duidelijk genoeg: men besluite ertoe, samen eene aanneembare formule te zoeken, en de minister, die wel weet dat de herziening onontkomelijk is, zal erin toestemmen.

Dit bleek trouwens gisteren ten overvloede uit de rede van Woeste, die in den grond neerkomt op: ‘Jullie bennen

[p. 38]

brekebeenen, met jullie algemeen kiesrecht. Hetgeen niet wil zeggen, dat ik het algemeen kiesrecht onvoorwaardelijk verwerp!’

Anseele zelf, de woedende Anseele, die wel weet dat de socialistische leiders de eerste slachtoffers der algemeene staking zouden zijn, en dat trouwens eene nietspontane staking in België niet denkbaar is, - Anseele zelf sprak de veel-beteekende woorden: ‘Zeg ons alleen: ik zal voor de herziening stemmen, op voorwaarde dat de verkiezing van 1914 de verkiezing der Constituante, en dat de verkiezing van 1916 die van het nieuwe regiem zou zijn’, hetgeen al heel duidelijk wil zeggen: wij zijn tot alle opofferingen in staat; wij willen wachten; wij zijn bereid met u te onderhandelen, als gij maar even ja knikt en de herziening bijtreedt....

De juiste oplossing, de eenig-mogelijke, werd echter, naar het oordeel van velen, voorgesteld door Paul Hymans: de minister stemme erin toe, dat de Kamer eene groote commissie instelle, die het kiesvraagstuk onderzoeke; dit ware echt bevredigingswerk, en tevens nuttig werk, vermits aldus de onderscheiden stroomingen zouden kunnen bestudeerd en eene verzoeningsformule ingezien.

Er kan geen reden bestaan, dat de regeering op dit voorstel niet zou ingaan. Niets zou haar dwingen de herziening niet bij te treden, dan na rijp onderzoek. De socialisten, van hun kant, hebben zich bij voorbaat verbonden, al blijven zij natuurlijk hunne eigen formule voor het oogenblik getrouw, de discussie aan te gaan zonder verdere obstructie. Zulke toegeving van beider zijde - en het is nauwelijks eene toegeving - zou het gevolg hebben dat de socialisten eischen: de minister zou zich niet langer tegen

[p. 39]

de herziening verzetten. En willen zij de zaken nog meer bevorderen en bespoedigen, dat zij dan den vogelverschrikker daar laten, waar zij meer dan wie bang voor zijn: de algemeene staking.

N.R.C., 27 Januari 1913.