Verzameld journalistiek werk. Deel 6. Nieuwe Rotterdamsche Courant januari 1913 - november 1913

II

Brussel, 24 Januari.

Het zal eerst vanavond zijn, dat wij met eenige zekerheid zullen kunnen zeggen, hoe de verklaring van den heer de Broqueville door de onderscheiden partijen werd ontvangen. Wel loopt hij van hedenochtend af de groote excommunicatie op van ‘Le Peuple’,... hetgeen u wel niet zal verwonderen. Anseele echter, die in naam van den socialistischen Kamergroep spreekt, zal slechts vanmiddag zijn gisteren begonnen rede voleindigen. Daarop zal, heet het, Woeste het woord nemen - en het belooft ons een aardig schouwspel, den ouden heer het meervoudig stemrecht, ‘formule d' aventure’ volgens de Broqueville-zelf, te zien verdedigen, hij die vroeger voor algemeen kiesrecht heeft gestreden. Waarna misschien nog de heer Hymans ons den indruk der meer-behoudsgezinde liberalen komt mededeelen: onbetwistbaar een hoofdmoment in het debat, vermits van die tegen-verklaring de zege der regeering of de

[p. 26]

triumph der socialisten afhangt.

Intusschen kunnen wij, op eigen houtje, toch al eenigszins de taktiek nagaan, die de regeering zich voorstelt in deze te volgen. Einddoel is: tijd winnen tot bij de eerstvolgende verkiezing. En daar vindt de heer de Broqueville twee hoofdmiddelen op.

Neen, zegt hij, alles is niet volkomen in den haak; daar kan wel iets beters op gevonden. Ligt echter het redmiddel in zuiver en enkelvoudig kiesrecht zonder meer, zonder de minste organisatie? Het is op zijn minst een gevaar, dit te beweren. Is meervoudig stemrecht daarentegen wel degelijk de duivelsche uitvinding, waar men ze voor houdt? Maar niemand meent dit in vollen ernst; meervoudigheid heeft immers zijn goede zijde, al kan het zeer zeker aanleiding geven tot geknoei.... Het komt er dus op aan, eene formule te vinden, die iedereen, met wat water in ieders glas wijn, bij zou kunnen treden. Ware het nu wel niet wat heel voorbarig, de herziening bij te gaan treden, voor wij het over dergelijke formule eens zijn geworden? De regeering oordeelt, dat zij tot iets de hand niet leenen kan, vooral niet onder het dreigement eener staking, die een revolutionair karakter draagt, en heel ons sociaal en oeconomisch leven in gevaar kan brengen....

Gij ziet het: het herinnert aan het sluwe ‘On pourrait causer’ van minister Helleputte. Gezel Vandervelde deed het gisteren opmerken, zei dat hij persoonlijk niet beter vroeg dan dergelijk onderzoek naar de beste formule in bespreking te zien brengen, maar maakte er attent op, dat de heer Helleputte afwezig was, juist op het oogenblik dat het gesprek moest beginnen.

[p. 27]

Is, trouwens, de grondwetherziening wel zoo erg noodig om de, ook door mij, gewenschte hervorming in ons kiesstelsel te brengen? vroeg verder de eerste minister. En hij herinnerde eraan dat gelijkmaking der drie systemen, die gelden voor staat, provincie en gemeente, de grondwet ongeschonden kan laten. Natuurlijk ging het hoofd der regeering niet verder. Er viel geen ontwerp. Het was nauwelijks eene vingerwijzing. Het was een, schijnbaar aarzelend, in den grond sluw tasten naar het oordeel der liberalen. Want de eerste idee van dergelijke eenmaking, die grondige wijziging kan meêbrengen, de meervoudigheid tot een minimum kan herleiden, de evenredige vertegenwoordiging op rechtmatiger grond kan herinrichten, - die eerste idee ging, zoo ik mij niet vergis, van de ‘Flandre liberale’ uit, het orgaan van het Vlaamsche liberalisme, en werd, niet zonder gretigheid, door de gematigde linkerpers, waar deze de staking ducht en het algemeen stemrecht naar socialistisch stelsel niet absoluut voor het eenig-noodige houdt, overgenomen en ernstig in overweging gehouden....

Gij ziet de dubbele strategische lijn der regeering: tijd winnen, en zich daartoe den steun der liberalen verzekeren, dewelke op hunne beurt de socialisten ertoe bewegen zouden, te onderhandelen. ‘Causons’, gelijk de heer Helleputte zegt....

Bij dat al ziet men het belang in van de rede, die de heer Paul Hymans uit zal spreken, en kunt gij denken met welke nieuwsgierigheid zij door de buitenstanders, met welken angst zij door de betrokkenen verwacht wordt. Want de rol die de liberalen in deze hebben te spelen is er zeker eene zeer belangrijke....

[p. 28]

Jammer echter voor de regeering, dat Woeste voor Hymans aan het woord komt. Het is olie op het vuur te gooien. En het wekt den indruk, dat de heer Woeste op het huidige ministerie weêr eene drukking uitoefent, die het prestige van bedoeld ministerie in onbevangen oogen niet verhoogen kan.

N.R.C., 25 Januari 1913.