Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 664]

Bach-concert

Brussel, 28 December.

De dood der gravin van Vlaanderen heeft een goed deel van het mondaine leven in Brussel stilgelegd. Ik wil hier niet eens spreken van al wat dezer dagen aan leven der Hoogere Wereld kon worden verwacht. Het hof, weêr getroffen door het afsterven van den vorst in Beieren, zal op Nieuwjaar den rouw niet afleggen. Natuurlijk vervallen daardoor ontvangsten en bals. De ‘haute’ onthoudt zich verder van betoon. En slechts de muzikale bedrijvigheid onzer hoofdstad vindt nog eenige tegemoetkoming vanwege den adel, die er, als publiek, het trouwste bestanddeel van uit blijft maken. Zoo hadden wij reeds een paar concerten in het conservatorium (onder Léon Dubois, waar ik u morgen meer van vertel), en onder Ysaye; het concert dat echter het meeste volk moest trekken en beter dan andere te vergoelijken was, daar het een bij uitstel religieus toondichter gold, werd het langst uitgesteld: dat der ‘Bach-vereeniging’, waar de gravin van Vlaanderen de hooge beschermvrouw van was.

Gisteren echter greep het eerste jaarconcert der vereeniging plaats, en weer heeft Albert Zimmer (die ons dezen winter, met zijn kwartet, twee avonden reeds heeft verrukt, waar hij Mozart - den dichter, die het meest in zijn temperament valt - en Schumann vertolkte) ons mogen overtuigen van het hooge nut der Bach-vereeniging. Het woord ‘nut’ schrijft ik met opzet neer, want de goedgunstige Brusselsche toehoorder is van nature zeer geneigd, zich elke nieuwigheid eenerzijds, en elke gemakke-

[p. 665]

lijke executie anderdeels te laten welgevallen. Nu ben ik wel - gij weet het! - lang geen vijand van verrassingen der muzikale schoonheid; maar ik ben in rechte, dan toch vooral schoonheid te eischen voor den graag-ontvangende, die ik ben: waarbij komt, dat ik in elk geval, zelfs voor het slechte, eerbiedige vertolking eisch. Nu biedt men ons in Brussel wel eens iets nieuws (al bleven wij vooralsnog, onbegrijpelijkerwijs, verstoken van Mahler), maar dan in welke hachelijke voorwaarden! Meer dan op welk gebied uit zich de Belgische slordigheid in de muziek-uitvoeringen. Wij hebben prachtige musici, die als uitmuntende solisten konden gelden. Maar dát is het juist, wat ze in een orkest onmogelijk maakt: zij spelen elk voor zich-zelf, en zelfs de stoerste dirigent kan tegen hun moedwil niet op, of hij keert hun moedwil in onwil.

Nu heeft Zimmer ons, zes jaren geleden, het tegendeel gebracht, eerst met zijn kwartet, dan met zijne Bachvereeniging. Ik zal niet zeggen dat hij eene groote beheerschende bestuurdersmacht bezit: dit bleek gisteren weêr. Of zelfs maar een groot en imponeerend temperament. Maar hij is een Waal, en bezit de overwinnende minzaamheid van een Waal. Daarmede weet hij een programma samen te stellen; en een orkest van instrumenten en stemmen te bemeesteren. Althans hij slaagt er beter in dan anderen vermits het blijkt dat hij althans correctheid, en, blijkbaar, ook liefde weet te wekken. Dat die liefde echter altijd de beheersching bereikt, die haar tot hooge kunstuiting moet dienen, kan, zelfs na die zes jaar, nog steeds betwijfeld worden. Zoodat de rol van een Zimmer blijft: het terugvoeren tot zuivere, weze het dan ook tot soms

[p. 666]

verouderde muzikale kunst, en het uitvoeren dier kunst naar liefdevolle, weze het dan ook niet volledig-schoone wijze.

Het concert van gisterenavond was vol afwisseling. Wij hadden eerst de ‘Kantate am vier und zwanzigsten Sonntag nach Trinitatis’, opus 60, en die, tusschen Vrees en Hoop, de scheidende ziel bezingt bij het sterven. Het merkwaardige hierin is, dat de twee partijen van Furcht en Hoffnung geschreven zijn op gelijke toonhoogte, en verdeeld zijn tusschen een vrouwestem - alt - en een mangeluid - tenor -. Gisteren bestond weinig eenheid tusschen beide stemmen. De anders prachtige alt van mevr. Agnes Leydecker was wel wat slap en tam naast het tenorgeluid van Georg Baldszun dat eenigszins sentimenteel-uitdrukkelijk werd in sommige deelen. Uw landgenoot Hendrik van Oort gaf integendeel, als ‘Stimme des heiligen Geistes’, blijk van stijl en veel begrip... Het orkest gaf in den aanvang wel al te veel klank. Toen, bij de recitatieven, het orgel met zulke teederheid, en verder, in het tweede duet, viool en fagot zoo intens gevoelig tusschentraden, had dit een zeer goed gevolg op de andere instrumenten: een bewijs van mijne vooruitzetting, als zou elke instrumentist in de meeste Brusselsche orkesten teveel voor zich-zelf spelen, en alleen door zuiver solo-spel te beheerschen zijn. Wij missen beslist kapelmeesters in België, zelfs om een eenvoudig Bach-orkest te besturen, - Zimmer niet te na gesproken.

Tweede nummer van het programma was eene der eerste sonaten van Bach voor fluit en piano. Zij werd gespeeld door Marcel Demont, professor van het Conservatorium te Brussel, die in het eindallegro wel heel bijzondere knap-

[p. 667]

heid, en in de sicilienne prachtige knapheid ontwikkelde, maar droog bleef naast Julius Buths, den bestuurder van het Conservatorium te Dusseldorf, die ons door prachtig pianospel verraste, niet alleen vanwege imponeerende techniek, maar vooral om de zeer bijzondere intelligentie. Die Bach-intelligentie bleek vooral uit het concerto ‘en la mineur’, waar het strijkkwartet wel heel luidruchtig was, vooral in het eerste deel, maar waarvan het tweede deel, met de fijne pizzicatti, gespeeld werd met doordringend, onafwijsbaar en zeer modern gevoel.

Wij hebben verder het aanvangskoor van de cantate ‘Es erhub sich ein Streit’ gehoord dat, met schoone klankgeving, maar weinig schakeering, gezongen werd. Dan de aria voor alt ‘Ich bin ein guter Hirt’, waar alto en clavecimbel zoo'n edele begeleiding bij gaven, dat zoo heelemaal is in den eersten stijl van Bach, maar waar mevr. Leydecker de expressielooze matheid harer stem, hoe glansrijk deze ook zij, niet wist te overmeesteren.

‘Mer han en neue Oberkeet’, de boertige cantate, die Bach schreef voor de inhuldiging van Kammerherr Carl Heinrich von Dieskau als Gutsherr van Klein-Zschocher, is een verrukkelijk bewijs van den kinderlijken eenvoud, van de goedheid en de natuurlijke goedgevigheid van den Cantor, Hendrik van Oort, niet meer dan Elisabeth Ohlhoff, hebben zich, vooral in de recitatieven - prachtig op de clavecimbel begeleid door Julius Buths - speelsch genoeg betoond, om den Bachiaanschen geest hierin geheel tot zijn recht te doen komen. Maar hoe technisch-volmaakt is uw Van Oort geweest in ‘Dein Wachstum sei feste und lache vor Lust’, en hoe heeft de sopraan ‘Und dass ihr's alle wisst’ glansvol gezongen!

Het is intusschen een prachtige avond geweest. Daar

[p. 668]

van getuigden de Kapucijner-pater, die aan mijne linkerzijde zat en kwalijk rook, en aan mijne rechterzijde de dochter van den Belgischen minister, die zoo heel veel muzikale kennis scheen te bezitten, en lekker geurde. En dit doet mij snakken naar het tweede en het derde Bachconcert, waarop het ons zal gegeven zijn, weêr landgenooten van u toe te juichen, - naast al de verdere Brusselsche Hollanders, die een goed deel van het publiek der Bach-concerten uitmaken....

N.R.C., 31 December 1912.