Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 640]

Dood der gravin van Vlaanderen

Brussel, 26 November.

Vanochtend, al heel vroeg, zag ik, vanuit de naast-gelegen caserne, de groen-en-gele soldaatjes voorbijstappen, parmantig als pauwen in hun gala-uniform, bol en rood de kop onder de sjako, de vijf vingeren wijd-uit in de wit-katoenen handschoenen. Terwijl zij stad-in trokken, reden integendeel caserne-waarts de wagentjes der gezette burgeressen en hoog-kleurige handelaars, die, bij feestelijke gelegenheid, de soldaten approviandeeren aan gebak en chocolade, tabak en limonade, gelijk het in éen hunner liedjes klinkt. Want het was heden ‘Prinskensdag’: men vierde het naamfeest van koning Albert; op het middaguur zou een Te Deum gezongen worden met de gewone plechtstatigheid aan goud-opgetuigde clergie, rijk ornaat der uniformen, rooden optocht van het Assisen-hof, stemmigeren tooi der ambtenaars, die er niet minder pronkerig om doen. In Sinter Goedele zouden de klaroenen schallen, terwijl over de stad de feestklok luiden zou...

Toen ik, tegen negen uur, buiten kwam, was het de feestklok niet die ik hoorde: bij lange, lange tusschenpoozen klepte het voor een doode. Ik had de ochtendbladen, heel toevallig, nog niet gelezen: wie verwacht zich op ‘Prinskensdag’ aan iets bijzonders, dat iets treurigs zou zijn? En trouwens, aan al de Staatsgebouwen flapperde, op den nijdigen wind, de feestvlag...

Toen vernam ik plots, van een voorbij-ijlend journalist, de mare: het was voor de gravin van Vlaanderen, moeder des konings, dat de doods-klok klepte. En het was

[p. 641]

mij opeens, ik zeg het in volle oprechtheid, of ik zelf ging lijden aan het verlies van een dierbaar wezen...

Zij is ineens gestorven; zij verdwijnt plots, met iets als eene beminnelijke bescheidenheid en een nobelen eenvoud zou ik zeggen, indien deze uitdrukkingen bij deze omstandigheden pasten, maar met woorden die anders heel haar wezen en heel haar verschijnen kenschetsen. Want zij was schoon en nederig, zij was innemend en indrukwekkend, zij was vol adel en vol eenvoud. Zij heeft, de hoogbegaafde, de waarachtige artiste en de zeer-verstandige vrouw, nooit eene andere rol willen spelen, dan die het geluk moest uitmaken van haar eigen gezin en dat, nogal verwarde van koning Leopold. Zij is eene pracht van een moeder geweest, en, klonk het niet wat burgerlijk, zij zou de ‘goede tante’ mogen heeten. Wat heeft zij niet gedaan, na Leopold's dood, om het met dezes dochters alles in der minne te schikken. Hoe heeft zij, bezadigde, klaaren juistziende geest en rijk hart, niet steeds getracht het helaas onvermijdelijk schandaal te dempen, de jammerlijkste misères te weren!...

Meer nog misschien dan door hare welgekende en onuitputtelijke goedheid, nam zij door hare schoonheid in. Zij was koninklijk schoon, en tevens - mag ik het zeggen? - familiair-burgerlijk schoon. Zij had de schoonheid die past aan de moeder van den koning der Belgen. Wat eene klove gegraven had tusschen onze vroegere koningin, Maria Hendrika, en haar volk, was juist de ‘morgue’ der vorstin, hare te absolute aristocratie, die meer eerbied dan genegenheid inboezemde, hoe de gemalin van Leopold II ook imponeerde door onmiskenbaren adel der wezenstrekken. Wat onze huidige koningin Elisabeth integendeel zoo spoe-

[p. 642]

dig populair heeft gemaakt, het is, veel meer dan de regelmatigheid der gelaatslijnen, eene liefelijkheid, eene bloot-menschelijke vriendelijkheid, welgemeend en buiten alle protocol, die de Belgen, van welken stand ook, onmiddellijk inneemt. Want de Belg, ook die uit de adellijke standen, is burgerlijk van aanleg. Aristocratie van uitzicht en manieren, en zelfs van geest, als dit wat al te zeer blijkt, weert zelfs de hoogere kringen, en schrikt ze af. De gravin van Vlaanderen nu, schooner dan Maria Hendrika, was ten minste even vriendelijk als Elisabeth. Ze miste het spontane gebaar misschien van deze laatste, maar vergoedde dit door den dieperen indruk dien zij naliet, omdat zij, meer nog dan onze eerste koningin, een opperste gratie vertoonde, maar die te buigen wist.

Nimmer vergeet ik haar verschijnen na de eedsaflegging van haar lieveling Albert als koning der Belgen. Wij stonden, bevoorrechte toeschouwers, in de wandelgang der Kamer, na de hooge plechtigheid, die later en thans nog van zulk hoog belang voor 's lands welzijn zou blijken. Daar verscheen zij, de oude, maar eeuwig-jonge dame, aan hare hand die andere lieveling, die haar, uit zijne wezenstrekken, steeds herinneren moest aan haren geliefden echtgenoot: de nieuwe graaf van Vlaanderen, de toen vijfjarige prins Karel Theodoor. Haar aangezicht straalde van moederweelde. Maar in de wijze waarop zij de aanwezigen bezag en begroette lag nog wel iets meer dan dat geluk: iets als eene belofte dat zij voor het heil van het land, waar haar zoon over moest regeeren, met haar goeden raad en de overwogen innigheid harer daad, zou zorgen.

En wie het weten konden hebben het nooit verzwegen: de gravin van Vlaanderen is voor het koninklijk gezin

[p. 643]

niet alleen het toonbeeld der moeders geweest; vaak was zij, in gewichtige omstandigheden, eene bescheidene, maar gewikste raadgeefster. Maar die tevens wist, op het geschikte, haar bekende plan te blijven, met als eenige coquetterie, dat zij dit tweederangs-vlak vervulde met gratievolle nederigheid.

Nu is ze heen, plots gestorven aan eene, gisteren nog ongevaarlijk geoordeelde, influenza, Zij is bezweken in de armen van haar zoon, haar zoo innig-liefhebbenden zoon, in deze zijner moeder wel waardig. Zij is heengegaan... het woord wil niet uit mijn hoofd: met beminnelijke bescheidenheid. Zij ruste in eeuwigen vrede, zij, wier rol eene vreedzame, en vaak eene vredebrengende geweest is...

Anderdeels zullen u biografische mededeelingen ten overvloede zijn medegedeeld. Ik kan hieromtrent dus zwijgen. Hou mij dan ten goede dat ik voor een volgenden brief de verhalen overhoud van een voorbeeldig leven, die u moet bewijzen wat België in de Moeder van zijn koning verliest.

N.R.C., 27 November 1912.