Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 537]

In den Muntschouwburg

Brussel, 5 October.

Van de drie officieele, gesubsidieerde schouwburgen van Brussel, biedt, bij de heropening van het seizoen, het ‘Théâtre du Parc’ ons een Festival de Porto-Riche aan; een hulde aan den auteur van de ‘drames de l'amour et de l'amitié’ waar mej. Margel, zijne Parijsche protagoniste, een goed deel in heeft en een goed deel van wegdraagt; terwijl de Vlaamsche Schouwburg der Laekenstraat den volksgeestdrift ontketent door eene heldhaftige adaptatie van den ‘Leeuw van Vlaanderen’, met blakende eind-apotheose: bevestiging van Conscience's populariteit onder de Vlaamsche bevolking der hoofdstad, die ook een dappere schaar tooneelisten ten goede komt.

Aldus vieren, op ons Fransch als op ons Nederlandsch tooneel, de literatuur en het histrionisme hoogfeest. Alleen in den Muntschouwburg, onze derde en best-ondersteunde scène, zijn wij nog uit den zomerdommel (voor zoover dit jaar de zomer tot dommel mocht verwekken) niet opgestaan, of nauwelijks. Alsof wij talrijke scharen nieuwe zangers en zangeressen te beoordeelen hadden, heeft men zooals dit in de provincie gebeurt, nog maar eens de rommelkast opengezet: het is immers in lang gekende opera's dat men het best zangkunst en voordracht, personaliteit en smaak kan beoordeelen. Maar nu komt het vóór dat het gezelschap van den Muntschouwburg dit jaar heelemaal niet vernieuwd werd. Zoodat men heel goed buiten de haast-eeuwenoude ‘Traviata's’ had gekund, was het nu tevens niet dat de meewerking van geroutineerde en trou-

[p. 538]

wens uitmuntende krachten, die aan samenspel gewoon zijn, de vertolking zeer zeker ten goede komt. En aldus kregen wij, naar aanleiding van Massenet's verscheiden, heropvoering van een paar zangspelen die wij anders wel heel graag hadden gemist, maar die thans, dank zij onze merkwaardige artisten, den geestdrift ontketenden van de laatste Engelschen-op-reis en de eerste provincie-bewoners die, einde September en aanvang-October, het gros uitmaken van het uitbundig Muntschouwburg-publiek.

Er zou dan ook vooralsnog weinig over het leven in ons lyrisch tooneel te vertellen zijn, had gisteren niet eene reprise plaats gehad, die buiten de andere valt: het is immers al een heelen tijd geleden dat ‘L'Attaque du Moulin’, van Alfred Bruneau, in Brussel werd opgevoerd; en de vertooning van gisteren heeft er ons van overtuigd, dat het wel jammer is, het zoo zelden te zien hernemen, in plaats van veel verouderd en veel schijn-schoon werk.

Dit ‘drame lyrique’, op een proza-tekst van Zola, kan, als mijn geheugen mij niet bedriegt, nu een twintig jaren oud zijn. Ik herinner mij, er het eerst zestien of achttien jaar geleden kennis meê te hebben gemaakt. Te dien tijde had het Italiaansche lyrische verisme ons niet bereikt dan met ‘Cavalleria Rusticana’; Mascagni en Puccini hebben slechts later ons tooneel veroverd. En nu is mij bij deze heropvoering eerst en vooral opgevallen hoe Bruneau's werk, dat den bijval van ‘Pagliacci’ en andere ‘Madame Butterfly's’ lang niet halen mocht en, hoewel equivalente kunstbeginselen huldigend, bescheiden in den schaduw bleef staan van de wereldberuchte voortbrengselen der jonge Italiaansche meesters - hoe deze ‘Attaque du Moulin’ waardevol, hoewel met nobelen eenvoud, bij bedoel-

[p. 539]

de sukses-stukken afsteekt.

Het ‘genre’ zelf is anders wel niet zoo heel sympathiek. Voor de angstvallig-ware, haast-objectieve, uiterst-realistisch-bedoelde weergave van gevoelens en omstandigheden is, gij zult het toegeven, zuiver lyrisme weinig geschikt, vooral als het zich bij zuiver-muzikale middelen wenscht te bepalen. De meest-suksesvolle tooneelen in de Italiaansche lyrische drama's, en ook in Charpentier's ‘Louise’, zijn dan ook deze waar het libretto toelaat, het realisme te ontrijzen, voor een ruimere wereld die het romantisme geenszins uitsluit. En nu mag men wel aannemen, dat ook in ‘L'Attaque du Moulin’ deze deelen, die van louter gevoel of stemming zijn, den meesten bijval uitlokken. Dit neemt echter niets weg van Bruneau's afschuw voor pathos, van zijn schroomvallige liefde voor waarheid en oprechtheid. Als men den tijd bedenkt, waarin hij dit werk schreef, den tijd van helfdhaftige Wagnerschwärmerei, ook onder de Fransche toondichters, of van het laf en gemakkelijk sentimentalisme dat, na Gounod, Massenet en zijne volgelingen voortzetten (ik plaats mij hier op een terrein van kultureele, geenszins technische aesthetiek), dan kan men niets dan eerbied hebben voor den soberen, strengen en edelen, hoewel misschien wat al te opzettelijken, ingetoomden, en haast drogen auteur van ‘L'Attaque du Moulin.’

Het zijn die eigenschappen, aan beheersching, tucht en waarheidsliefde, evenzeer trouwens als kwaliteiten van louter-muzikalen aard, die Bruneau's werk, na zooveel voortreffelijks uit latere jaren, zoo genietbaar, zoo levend, en voor sommige deelen zoo indrukwekkend maken, ook nog heden ten dage. Hier is, men gevoelt het, geen

[p. 540]

toeleg op het veroveren van de volksgunst. Alleen nobel en noest streven naar het bereiken van een kunstideaal, dat men thans bediscussiëeren kan, maar dat, bloeiend in werken van oprechtheid en van kunde, nog steeds eerbied afdwingt en aandoet als levende, geenszins verzwakte kunst.

En aldus is de reprise van ‘L'Attaque du Moulin’, zooniet eene opzienbarende gebeurtenis, dan toch een zeer gelukkig treffen vanwege het bestuur van onzen Muntschouwburg; te meer daar de vertolking, als steeds, meer dan verzorgd mag heeten.

N.R.C., 8 October 1912.