Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 502]

Nog maar eens.....

Brussel, 13 September.

Nooit heb ik mijn hersenschors minder vindingrijk gevoeld dan heden. Is het de invloed van het mooie lentezonnetje dat schijnt? (Want het lijkt wel of de natte en kille Augustus-winter plaats wil maken voor een blijde voorjaars-September). Ik weet het niet, maar voel mij allerminst geschikt om u eene van die grapjes te vertellen, waarmede ik u al zoo dikwijls kregelig of woedend heb gemaakt. Daarom, en omdat de nood dwingt, schrijf ik u dan nog maar eens over hetzelfde, al verveelt het u misschien evenzeer als me-zelf. En om u toe te laten, intijds met lezen uit te scheiden, zeg ik u maar onmiddellijk en kortaf, dat het over algemeen kiesrecht zal zijn.

Ik heb nog wel een ander onderwerpje ter meditatie klaar. Maar ook daar is het ‘nog maar eens’ op toepasselijk. Het geldt er namelijk de schoolkwestie. Gij kent de twee polen waar onze politiek tusschen schommelt: schoolhervorming, kieshervorming. Kan ik eraan doen, als daar niet een beetje verscheidenheid in komt?

Wat ik u heden kan mededeelen over het ontwerp-schoolwet, is trouwens allesbehalve nieuw. Terug van zijn vacantiereis, is de bevoegde minister, de heer Poullet, gaan eten, bij de katholieke onderwijzers, die samen congres hielden. Wie speelt er dezer dagen geen congres? Dat deden dan ook deze onderwijzers, en als het gedaan was, zaten zij rond eene bankettafel. En daar heeft minister Poullet letterlijk gezeid: ‘De tijd der angsten is voorbij. Dagen vol hoop lichten voor het onderwijzend perso-

[p. 503]

neel. Op 2 Juni heeft het land plechtig uitspraak gedaan: het eischt waarborgen voor iedereen; geen twee soorten onderwijzers meer: gelijke bescherming voor allen die hun leven aan het volksonderwijs wijden. Eenparig wordt erkend dat aan de onderwijzers de toestand dient verzekerd die hun toekomt; eenparig wil men leerplicht en verbetering van het volksonderwijs door invoering van den vierden graad. Zooals het kabinetshoofd u heeft geseind, zijn wij vast besloten onze beloften van Turnhout en van Borgerhout door te voeren.’

Inderdaad houdt deze verklaring weinig meer in dan de beruchte beloften waar hier spraak van is, en waar u te gepaster tijde met allen mogelijken overvloed over geschreven werd. Alleen, waar aanvankelijk de invoering van den vierden graad (inleiding tot beroepsonderwijs) in den mond van minister de Broqueville te Turnhout op 3 maart jl. schipbreuk scheen te willen lijden (neem mij de beeldspraak niet kwalijk), vischt de heer Poullet (nogmaals verschooning) vischt de heer Poullet ze handig weer op, en bevestigt nogmaals, dat de bedoeling is, leerplicht bepaald in de wet te schrijven. Maar met dat al weten wij nog niet, dan heel vaag, hoe die wet er zal uitzien. En dat gebeurt niet, vóór beslist is over de andere pool der politieke schommeling.

Die andere pool biedt thans ook wel meer belang aan, dan de schoolkwestie. Niet zoozeer nog om den eisch zelf van algemeen kiesrecht, als om de algemeene staking die ons de hervorming op zou gaan dringen, indien wij ze niet goedsmoeds afstaan aan de belanghebbenden. Want wij zijn zóover, dat deze heeren hun toevlucht meenen te moeten nemen tot schrikaanjagerij, zonder te weten welke de be-

[p. 504]

doelingen der Kamer zijn. En onder ons gezegd: de vraag van het beginsel buiten beoordeeling gelaten, is die bangmakerij misschien wel het eenige middel om iets meer te bereiken dan eenvoudig in-overweging-nemen van een ontwerp tot grondwetsherziening,- waarna men tot andere oefeningen over zou gaan. De zaak is echter, ook als men, met de wet, stakingsrecht erkent, wie de verantwoordelijkheid dier staking zal dragen. De socialisten, uitvinders van het middeltje, dat intusschen tot een zeer ernstig dreigement is aangegroeid, hebben het wel begrepen: zij zouden wel een deel van den last op de schouders van hunne oud-bondgenooten, de liberalen willen tassen. Deze nu, gij kunt het wel denken, stribbelen tegen, en zij hebben groot gelijk. De politieke noodzakelijkheden hebben de meeste en gezaghebbendste liberale volksvertegenwoordigers tot verklaringen aangaande algemeen kiesrecht genoodzaakt, waarin zij door niet al hunne lastgevers gevolgd konden worden, en waar zelfs een deel hunner pers zeniet dan met voorbehoud bij steunde. Sommige dier bladen namen zelfs, na de nederlaag van 2 Juni, al hunne vrijheid in zake kiesrecht terug, vrijheid die ze, ter wille van partijtucht en uit noodwendigen strijd tegen de regeering, prijs hadden moeten geven. En waar de stakingskwestie zich op die van algemeen kiesrecht ent, hadden zij zeer beslist verklaard, dat de werkliedenpartij geenszins recht had op den materieelen steun der liberale burgerij (al houd ik het voor zeker, dat rijke politici wel degelijk helpen zullen), en dat zij de intimidatie-politiek der uiterste linkerzijde alles behalve goedkeurde.

Het lokte de woede uit der socialisten, die er niet ver van af waren, de liberalen voor verraders uit te roe-

[p. 505]

pen. Een heftige polemiek ontstond tusschen ‘Le Peuple’ en ‘L'Etoile belge’. Deze laatste, die mij voorkomt op gelukkige wijze de meening der gematigde liberalen weer te geven, zegt zeer uitdrukkelijk: ‘Nooit heeft de liberale partij de verbintenis aangegaan, de algemeene staking op welke manier ook te steunen. De liberalen, die voorstanders zijn van enkelvoudig algemeen kiesrecht, hebben beloofd het voorstel tot herziening van art. 47 aan te nemen: ziedaar alles. Nooit hebben zij eraan gedacht de socialistische partij aan te moedigen in het gebruik van een intimidatie middel, dat met het oog op het parlementair stelsel onaanneembaar, met het oog op de kiesrechthervorming niet doeltreffend, en voor 's lands welstand gevaarlijk is.

Breekt de algemeene staking uit, dan is eene dubbele verantwoordelijkheid daarin betrokken: die van de socialistische partij en die van de regeering. Wat de liberale partij betreft, haar plicht en haar belang eischen, dat zij de hare zou voorbehouden...’

Misschien gaat de schrijver van het artikel wat ver, als hij beweert dat de socialisten zoowel als de klerikalen zoeken, de liberalen ertoe te verleiden dat zij de aansprakelijkheid over de staking op zich zouden nemen: de werkliedenpartij kan zoo'n grof spel niet willen spelen, zonder wel te weten welken last zij erdoor op haren nek laadt; alleen zou zij wenschen dat de liberalen even zouden helpen dragen. Voor wat de regeering aangaat: aan de liberalen zou zij wel verwijten, de socialisten al te zeer gesteund te hebben; zij weet echter te goed dat de groote schuldigen aan de uiterste linkerzijde zitten, om hun niet al de eer der verant-

[p. 506]

woording te laten, mochten onlusten ontstaan in het geval dat zij alle hervorming van het kiesstelsel, dat ‘L'Etoile belge’ trouwens ‘injuste et fausse’ noemt, zou blijven verwerpen.

N.R.C., 16 September 1912.