Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 365]

Betoogingen

Brussel, 8 Juli.

Ik ben gisteren niet naar Rousselare geweest. En ik ben gisteren ook niet naar Luik geweest. Nochtans gebeurden in elk dier steden, die van Albrecht Rodenbach als in die van de Prinsen-Bisschoppen, dingen die een politiek verslaggever niet koel mogen laten. Maar een politiek verslaggever is nu eenmaal iemand, die niet op twee plaatsen tegelijk kan zijn. En daarom heeft deze, die hier schrijft, verkozen noch Rousselare, noch Luik te bezoeken, en is hij liever naar Laeken de gemeentekermis mee gaan vieren.

Verwacht u echter niet, o reeds verlekkerde lezer, dat ik u hier verslag ga doen over Laeken-kermis. Dat zal voor volgend jaar zijn. Thans legt de plicht me op, dat ik het hebbe over de verklaringen, die een drietal onzer ministers hebben afgelegd op eene groote betooging, die te Rousselare ter eere der katholieke regeering gehouden werd, en anderdeels over de meeting te Luik, waar gehandeld werd over de bestuurlijke scheiding van de Vlamingen en de Walen, die vooralsnog België uit blijven maken. Beide onderwerpen houden verband met mijne vorige brieven. Daarom houd ik er hier een oogenblik bij stil.

Laat mij toe, ineens met de deur in huis te vallen, en u niets te vertellen over het uiterlijke, de inkleeding, de insceneering der betoogingen, - waar ik trouwens niet bij aanwezig was. Alleen hebben hier de feiten beteekenis: eendeels de belangrijke redevoeringen, die te Rousselare door de leden der regeering werden uitge-

[p. 366]

sproken, en langs den anderen kant de niet zoo heel warme ontvangst, die het scheidingsontwerp te Luik genoot.

Het is vooral de heer Carton de Wiart, die ons met de inzichten der regeering heeft bekend gemaakt. ‘Terwijl onze tegenstrevers’, zegde hij, ‘eene staking voorbereiden die tot niets kan leiden dan tot hun eigen beschaming, zullen wij de wetgeving voortzetten die het land van ons verwacht: de pensioenen voor de werklieden, eene nieuwe wet op de goedkoope woning, bescherming van het kleineigendom, de kleinburgerij en de mindere handelsbeambten en herinrichting van het schoolwezen met het oog zoowel op de vrijheid der huisvaders als op de regeering van beroepsonderwijs’.

Het is de heer Renkin, die op zich genomen had, te handelen over algemeen kiesrecht: ‘Wij willen’, verklaarde hij, ‘voor het oogenblik geene herziening van de Grondwet: later zal men kunnen onderzoeken wat er te doen valt voor eene uitbreiding van het kiesrecht; maar dan zal het niet uit het oog mogen verloren worden dat, zoo kiesrecht een natuurlijk recht is van alle staatsburgers, dit recht evengoed vrouwen als mannen behoort’.

De minister van Wetenschappen en Kunst zelf, waarvan men verkeerdelijk beweerd had dat hij de eer, eene nieuwe schoolwet voor te dragen, aan den heer de Broqueville wilde overlaten, sprak over de hervormingen, die de regeering in zake schoolwezen door zal drijven. Hij zegde: ‘De schoolhervorming zal al de rechten van het gemeenteonderwijs eerbiedigen en waarborgen. Ja, de 500,000 kinderen, die deze scholen volgen, hunne familie, hunne onderwijzers mogen verzekerd zijn van de sympathie, de welwillendheid en de rechtvaardigheid der regeering. Maar

[p. 367]

de 400,000 kinderen, die de aangenomen of aanneembare scholen bezoeken, hunne familie, hunne onderwijzers, hebben eveneens recht op onze sympathie, onze welwillendheid, onze rechtvaardigheid. De weldaden der wetgeving zullen zich dan ook over deze scholen evengoed als over de officieele scholen uitbreiden.’

Men ziet het: wat aan deze verklaringen ontbreekt, is beslistheid. Behalve de wet op de uitbreiding der ouderdomspensioenen, belooft men ons weinig bepaalds. En dat kon trouwens moeilijk anders: de ministers spraken voor een auditorium, waar al de fracties, waar al de schakeeringen der regeeringspartij bij vertegenwoordigd waren. Geen wonder dan ook, dat de ministers in hunne uitspraken vol omzichtigheid bleven, om vooral niemand te kwetsen, om vooral in dit feest, waar voor buitenstaanders de eensgezindheid der katholieken uit blijken moest, geen wanklank en geen protest te doen opgaan. Wie trouwens tusschen de regels kan lezen, weet wat het beteekent, als Renkin voorloopig de Grondwetsherziening afwijst: eenmaal voor het feit der staking geplaatst, zal de regeering altijd de verontschuldiging kunnen doen gelden, dat zij vooruit moest. En dan zal zij - minister Renkin zegde het heel duidelijk - niet alleen de herziening in overweging nemen, maar zelf eene wet ten voordeele van algemeen kiesrecht, maar met stemrecht ook aan de vrouwen, voordragen.

Wat minister Poullet over de eventueele schoolwet zegde, komt alleen op gelijke subsidieering van alle scholen neer, minister Carton de Wiart voegt er uitbreiding van den vierden graad aan toe.

Dit mocht op deze feestelijke vergadering gezegd, omdat alle katholieken het hieromtrent eens zijn. Men weet ech-

[p. 368]

ter, wat hier niet besproken werd, dat langs andere zijde minister de Broqueville zeer uitdrukkelijk beloofd heeft, leerplicht in de wet te schrijven, en zich beslist tegen alle privilegiën, o.a. van de geestelijkheid, heeft verklaard. En die verklaringen komen die van minister Poullet heel wat verduidelijken....

Ziedaar wat uit de betooging van Rousselare kan worden afgeleid. Het is verre van onbelangrijk, ook voor de tegenpartijen, die er uit leeren zullen welke de wondbare plekken in het programma der regeering zijn, en daar ook wel gebruik van zullen weten te maken...

- Te Luik... Maar deze brief werd te lang, zoo ik hier nog uitweidde over wat met het scheidingsvoorstel geschiedde. Wil het mij voor een volgenden brief te goed houden.

N.R.C., 11 Juli 1912.