Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 355]

Voor de heropening

Brussel, 1 Juli.

Zooals gij weet, zullen wij Dinsdag aanstaande het zeldzame genoegen smaken, kennis te mogen maken met de twintig nieuwe, Waalsche en Vlaamsche koppen, die onze Kamer van Volksvertegenwoordigers zullen komen te versieren naast de vroegere honderd zes en zestig honorabelen, die we weer ‘dans l'exercice de leurs fonctions’, zooals dat heet, zullen mogen bewonderen.

De bewondering zal niet lang kunnen duren: minister de Broqueville heeft gezegd dat wij reeds voor de Nationale feesten weer vacantie zullen krijgen, en dit tot op twaalf November. Een zitting van slechts een paar weekjes dus, en waarin men zich vergenoegen zal, de geloofsbrieven der gekozenen te onderzoeken. Tot hier zijn slechts twee klachten officieel bij de griffie der Kamer tegen verdachte verkiezingen ingekomen. Men leide er niet te spoedig uit af, dat daarom alles van een leien dakje zal loopen. De tegenpartijen leggen de regeering en hare vrienden erge dingen ten laste; het kiesbedrog zou ongehoord zijn geweest. Dit te bewijzen zal niet gaan zonder eenige opgewondenheid van rechts als van links. Kan men van nu af ook zeggen, dat de lijst der volksvertegenwoordigers, zooals ze thans is opgemaakt, er zeker geen verdere wijziging bij ondergaat, het staat evenzeer vast dat de oppositie het niet laten zal bij beginselverklaringen, dat namen zullen worden genoemd desnoods, - en zelfs buiten nood, en dat wij er eenige dier Kamerbijeenkomsten aan danken zullen, waar het Belgische publiek zoo naar watertandt...

[p. 356]

Reeds rusten de tegenpartijen zich tot den strijd uit. Gisteren vergaderden de liberalen van Kamer en Senaat. Morgen doen de socialisten hetzelfde. De liberalen, anders wel meer bezadigd, hebben eene motie aangenomen die men moeilijk malsch kan noemen. Gij kunt denken wat dan de motie der socialisten zal zijn!

Onder de besluiten der liberale linkerzijde komt deze voor, het algemeen kiesrecht krachtdadig te blijven eischen. Dit moge eenigszins verwonderen na de nogal strenge houding, door sommige gematigd-liberale bladen sedert de verkiezing tegenover deze hervorming aangenomen. Men vergete echter niet dat de liberale partij sedert jaren, d.i. sedert de toenadering tusschen progressisten en zg. doctrinairen, toenadering die het gezag der partij belangrijk versterken moest, algemeen kiesrecht, weze het dan niet geheel naar socialistisch stelsel, in haar programma geschreven heeft, terwijl anderdeels het kartel, dat feitelijk nog niet verbroken werd, welke stemmen er nu ook tegen opgaan en wat men er op 2 Juni ook bij verloren hebbe, den liberalen zekere verplichtingen oplegt tegenover hunne bondgenooten. Voeg daarbij dat de vraag van het algemeen kiesrecht eerst in November ter sprake zal komen. Intusschen kan misschien een middenweg gevonden worden, die ook de gematigden in de partij bevredigt. Zooals ik u liet inzien, zal de regeering misschien wel aan den eisch der socialisten toegeven, mits kiesrecht ook aan de vrouwen. Slaagt zij daar niet in, - dan maar zuiver algemeen kiesrecht, zonder meer. Maar van nu af aan spreekt men van het stelsel der tweede-stem-aan-elkenhuisvader, systeem dat voor de regeeringspartij schadelijk kon zijn, dáarom allicht door de liberalen, en wie weet,

[p. 357]

misschien ook door de socialisten, zou aangenomen worden, en aldus de regeering in de klem zou brengen...

Dit alles zijn natuurlijk niets dan gissingen, die niet berusten dan op mogelijkheden. Eene zuivere richting, eene vaste oriënteering zullen wij eerst tegen November kunnen aanwijzen. Intusschen kunnen wij onze hersenen met deze, anders zéer belangrijke, vraag in vrede laten.

Eene andere kwestie komt ze trouwens met nadruk dien vrede ontrukken: er heerscht thans in het Walenland eene beweging, die de bestuurlijke scheiding van België eischt. Vroeger werd den Vlamingen verweten, deze door hunne taalbeweging te bewerken. Thans zijn de rollen omgekeerd: de Walen willen niet langer onder éenzelfde bestuur met de Vlamingen staan; zij vragen hunne autonomie, zonder dat men heel goed begrijpt waarom; en zij verdeelen het land, bij monde van den Luiker apotheker Delaite, in drie gewesten: Wallonië (Henegouw, Luik, Luxemburg en Namen), Vlaanderen (West- en Oost-Vlaanderen, Antwerpen en Limburg) en het gewest Brabant. Veel eenvoudiger ware het natuurlijk geweest, bij de eventueele scheiding, de taalgrens te volgen. Maar dan hadden de Walen Brussel aan Vlaanderen moeten laten, waar het, geografisch, feitelijk toe behoort, en dat mocht natuurlijk niet. Daarom liet men dan maar liever midden in het gescheurd grondgebied een miniatuur-België bestaan, een tweetalig gewestje, dat later als historisch voorbeeld kon dienen van hoe het er in het geheele land toeging, toen Vlamingen en Walen nog ‘broeders’ waren.

Elk gewest krijgt nu natuurlijk zijne eigen administratie, waarboven de ‘Landelijke Raad’ of parlement regeert, gekozen door algemeen kiesrecht op 25-jarigen leeftijd

[p. 358]

en met evenredige vertegenwoordiging. Er zullen zooveel Waalsche als Vlaamsche ministers zijn. Gevolg daarvan zal natuurlijk zijn, eene verviervoudigde vermeerdering van het functionarisme. Nu lijdt België wel niet evenzeer aan deze kwaal als b.v. Frankrijk. Dat wij echter over een aantal ambtenaars beschikken, voldoende voor onze nooden; en dat anderdeels de vermeerdering ervan niet dan bijdragen kan tot verarming van den Staat eenerzijds, en daartegenover verlaging van het levenspeil van een aantal intellectueelen die, aangelokt door het gemakkelijke administratieve leven, eene aanzienlijke som geestelijke krachten verdorren laten, zou al voldoende zijn om die administratieve scheiding uit den booze te achten.

Wat het onderwijs aangaat: het zal verplicht zijn, en de beschikkingen aangaande de officieele talen, - Fransch in Wallonië (Duitsch en Fransch waar het pas geeft), Nederlandsch in Vlaanderen (met het Fransch waar dit wordt gewenscht), en Fransch plus Nederlandsch in Brabant, - zullen erbij worden toegepast. Het spreekt van-zelf dat de moeilijke vraag der vervlaamsching van de Gentsche hoogeschool van lieverlede opgelost zou zijn. De Vlamingen zouden er nog dit bij winnen, dat hunne tweetaligheid hun gemakkelijk een ambt in Wallonië zou bezorgen, wat niet het geval is met de Walen, die minder dan ooit Nederlandsch zouden leeren, en minder en minder zonder de kennis van het Nederlandsch nog eene plaats in Vlaanderen zouden kunnen bekleeden. Wel vindt het stelsel-Delaite er het volgende op: men zal vijf jaar in het gewest, dat niet het geboorte-gewest is, moeten hebben verbleven, om er tot een ambt toegelaten te kunnen worden. Doch: wat zijn vijf jaar?

[p. 359]

Ziedaar, in zijne groote lijnen, het ontwerp, waar volksvertegenwoordiger Destrée zich heeft voorgespannen, en dat Zondag e.k. op eene groote meeting te Luik zal worden besproken. De bezwaren, die het wekt, zijn te talrijk en te klaarblijkend, dan dat men het vooralsnog voor volkomen ernstig zou nemen. Het bewijst eenvoudig, tot welke onzinnigheden de haat verleiden kan. Want zelfs als straf voor de Vlamingen, die eischen durven hunne taalrechten op gelijken voet met die der Walen gesteld te zien, zou zulke bestuurlijke scheiding niet kunnen gelden. Zoo Vlaanderen er, voor jaren, misschien financiëel onder geleden zou hebben, dit is niet meer het geval sedert de ontdekking van het ruime kolenbekken der Kempen, dat wel in volle opbrengst zal zijn.... tegen dat de scheiding uitgesproken wordt; terwijl de productie in het Walenland een regressieven gang gaat.....

Maar laat ons daar niet langer bij stilstaan: ik heb hier alleen mijn rol van berichtgever en van chroniqueur te spelen; aan u zelf laat ik het over te oordeelen over wat ik u verteld heb.

N.R.C., 5 Juli 1912.