Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 350]

Naar algemeen kiesrecht?

Brussel, 1 Juli.

De socialisten hebben dus gisteren hun grooten partijdag gehouden: eene algemeene vergadering, die, na de gebeurtenissen van 2 Juni en volgende dagen, erover beslissen zou op welke wijze de strijd voor algemeen kiesrecht zou doorgezet worden. Het beste middel om hiertoe te komen - wat niet gaat, zooals gij weet, zonder herziening der Grondwet, althans voor wat kiesrecht voor het Parlement aangaat, - is, volgens de socialisten, algemeene staking, door heel het land; dat de socialistische werklieden hiertoe vast besloten zijn: de omstandigheden van na de verkiezingen van 2 Juni hebben het u geleerd. Waar het gisteren op aan kwam: na te gaan hoe de staking zou worden ingericht; wanneer zij zou plaats grijpen; hoe zij het meest vruchtdragend zou zijn. Het moest worden eene beschikking over taktiek en over organisatie, over kanalisatie en aanwending der krachten, over het meten van weerstandsvermogen bij stakende werklui en bestaakte werkgevers. En het is dit alles geweest, gisteren, of nagenoeg alles; - natuurlijk niet zonder wat geharrewar, maar met als einduitslag eene motie, die niemand verrassing bracht en door bijna ieder werd bijgetreden. Zij zal u zeker reeds zijn medegedeeld: bij de heropening der Kamer in November zal een voorstel worden neergelegd tot herziening der Grondwet; dit voorstel zal gesteund worden door algemeene staking, die vredelievend zal zijn. Tenzij de regeering natuurlijk het voorstel in aanmerking nam en tot de bespreking ervan besloot. Hetgeen per slot van rekening

[p. 351]

niet onmogelijk is, al is het gevaarlijk daar nu reeds over te prognosticeeren.

De socialistische partijdag heeft dus niets gebracht, dat er niet bij voorbaat van verwacht kon worden. Alleen is het prettig geweest te zien, hoe onder de leiders, die allen tegen het onmiddellijk uitbarsten der staking en tegen daden van geweld zijn - het spreekt van zelf! -, de meeningen verschillen aangaande den te volgen weg. Hier kwam ieders persoonlijkheid, beïnvloed daarenboven door de groep waar ieder uiting van was, voortreffelijk bij uit: de politieke omzichtigheid van Vandervelde; de wel wat dilettanterige doordrijverij van Destrée, de nogal grove sluwheid van Hubin. En het was een spektakel, aangenaam om aan te zien.

Maar het was iets anders toch nog, en iets beters: het was, bij wijlen, een prachtig feest der welsprekendheid, ook voor de niet-socialisten, die in de zaal aanwezig waren.

Want de vergadering was openbaar. En dit gaf zelfs, heel bij den aanvang, aanleiding tot een incident, dat ik u niet verzwijgen mag.

Gij moet weten: tot de zitting was heel de pers, ook de katholieke, uitgenoodigd. Was zij het niet geweest, dan zou zij waarschijnlijk toch gekomen zijn, vermits geen verkenningsteeken, vermits geen parool waren noodig geacht, om tot de vergadering toegelaten te worden. Een groep mijnwerkers nu vond die gastvrijheid misplaatst: de klerikale, neen, de geheele burgerpers, hoewel uitgenoodigd, moest buiten. De reden: de meeningen zouden verkeerd worden geïnterpreteerd door bladen die het monopolium der leugen in pacht hebben. En zoo zouden dan even-

[p. 352]

goed liberale als katholieke reporters, die daar toch anders niet kwamen, dien heelen Zondag lang, dan om hun, reeds niet zoo heel aangename, taak te verrichten, de deur uit moeten, was Demblon niet tusschen gekomen om de oud-verbondenen van gisteren, de liberalen, die tot en met 2 Juni dan toch ook voor algemeen kiesrecht hadden gevochten - dat is nu wel anders geworden, maar moet de erkentelijkheid niet dooven, - alsook die onnoozele bloeden van buitenlandsche perslui, de onpartijdige toeschouwers in de avant-scène der Belgische politiek, onder zijne hoede te nemen. En zoo mochten wij, met de liberalen, blijven, terwijl den slaven der regeering niets anders te doen bleef dan de plaat te poetsen...

Ik zal uit het voorval geen gevolgen trekken, mij alleen bij het praktische der zaak houdende. Het is een feit, dat in de Belgische pers de gewoonte heerscht, ook bij verslaggevers, alles te bekijken door den bril van de partij, althans van het blad waartoe men behoort. Dat levert, zelfs voor wie vrij uit zijne eigen oogen ziet, soms een heel geestig schouwspel op: de waarheid ondergaat er soms vervormingen door, die mij doen denken aan het beeld, laat ons zeggen van mijne schoonmoeder, in éen dier holle of bolle of golvende spiegels in de kermistent. Om nu de waarheid als dusdanig voor te stellen, is het echter geenszins noodig in het lokaal aanwezig te zijn, waar zij, naakt, uit haar put rijst (dit natuurlijk alleen bij wijze van spreken). Dat kan heel goed gedaan worden in eene redactiekamer, en het is ook dáar dat het gewoonlijk gedaan wordt door iemand die de verslagen der onderscheiden bladen leest en er de conclusies uit trekt, meestal onder vorm van eene karikatuur. Zoodat de maatre-

[p. 353]

gel, gisteren tegen sommige journalisten getroffen, zijn doel heeft gemist, als dit doel werkelijk gericht was op de betrouwbaarheid der verslagen. Tenzij eerder bedoeld was, aan de katholieke pers een blijk van hartelijk misprijzen te geven, - hetgeen iets anders is...

Laat mij echter met een paar woorden terugkeeren op wat ik noemde:een feest der welsprekendheid. Want sommige redevoeringen zijn inderdaad, de verdedigde gedachten buiten bespreking gelaten, een echt genot geweest; die, o.m., en meer in 't bijzonder, van Emiel Vandervelde.

Wij hebben in elke partij prachtige redenaars. Ik heb ze hier meer dan eens gekarakteriseerd, ook den socialistischen leader, over wien ik het hier heb. Nooit heb ik hem echter zoo waarachtig bewonderd als gisteren. Geen bewondering, die verrukking, die geestdrift, in de oorspronkelijke, etymologische beteekenis der beide woorden zou zijn: eene bewondering die eerder berust op smaak voor mooie en fijne redeneering, een zich vermeien in de goed-aangelegde en uiterst-verzorgde tuinen der rhetoriek, een aangenaam gestreeld worden door woord-muziek en klank-schakeeringen. Vandervelde, van huize uit redenaar, met een groot gemak en een rijke schittering der spontane uitdrukking, een schoone beschaafdheid des geestes en daarenboven een, wel van klank, maar zeer uitgebreid en vérdragend geluid, heeft bij die gaven van natuur en intelligentie, de noodwendigheid der oefening, de rem der steeds-onderzoekende logica, en de stevigheid van den vooropgezetten bouw gevoeld. Zoodat hij thans beschikt over middelen, van aangeleerden aard als van natuurlijken aanleg, die hem zeer zeker tot éen der schoonste redenaars van België, het land der decoratief ook inzake welspre-

[p. 354]

kendheid, heeft gemaakt. En dat is gisteren prachtig gebleken...

Ik mag dit briefje niet sluiten, zonder een antwoordje op de vraag die er als titel boven staat. Heeft deze partijdag zoowaar in België het zuiver algemeen kiesrecht voor gemeente, provincie en Staat voorbereid, zoodat het in eene meer of minder verre toekomst eene wezenlijkheid moet worden?

Laat mij toe, de vraag te ontwijken door eene constatatie: meer dan ooit zijn hierin de socialisten beginselvast. Bij de liberalen daarentegen blijkt het sedert de jongste verkiezingen meer en meer, dat het algemeen kiesrecht er beschouwd werd als een noodzakelijk euvel, zonder hetwelk het antiklerikale kartel niet mogelijk was. De hoofdorganen van het gematigd liberalisme: Etoile belge, Chronique, Indépendance, hebben hunne volle vrijheid van vóór een paar jaar teruggenomen, en het lijdt geen twijfel of de taal, die zij thans voeren, zal weerklank vinden in het Parlement. Voor wat de katholieken aangaat, een goed deel staat op hetzelfde standpunt als het gematigd liberalisme; een jongere fractie, die onder de geestelijkheid talrijke aanhangers telt, verbergt echter hare sympathie nauwelijks voor de voorgestelde hervorming, en het is bij deze fractie dat de regeering, die er de meeste sympathie bij vindt, haar stevigsten steun heeft te zoeken.

Trek nu zelf het besluit, lezer.

N.R.C., 3 Juli 1912.