Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 327]

De einduitslag

Brussel, 3 Juni.

Het is negen uur in den avond geworden. En nog steeds kent men de definitieve uitslagen der verkiezingen niet. Wel wordt de overwinning der regeeringspartij bij de gekende cijfers bevestigd: hare meerderheid zal stellig 16, en zeer waarschijnlijk 18 stemmen bedragen; men is echter nog in twijfel over de bekleeders van sommige zetels; men ‘ziet’ de nieuwe Kamer nog maar voor de helft; en kan men zich al dezen denken, die uit het krijt verdwijnen, men weet nog niet overal wie in hunne plaats komt.

En men wacht maar, gelaten. Heel deze dag is er een van gelatenheid geweest. De katholieken juichen niet, dan in hun binnenst; zij onthouden zich van uitdaging en dit is ook wel het beste wat zij doen kunnen. En de woede der linkerpartijen is bij de meeste liberalen spijt en neerslachtigheid geworden; terwijl de socialisten zijn gaan nadenken, dat de dag van gisteren voor hen dan toch nog zoo slecht niet is geweest. En nu zijn over de neêrlaag een nacht en een dag heengegaan. De nacht was, behalve één nog al ernstig incident, rustiger geweest dan men met recht kon vreezen. De dag is, tot op het oogenblik dat ik dit schrijf, een... Maandag. Dit wil zeggen dat in de ochtend- en middaguren iedereen aan den arbeid was, behalve eenige studenten, die per fas et nefas manifesteeren wilden, en tegen vijf uur het volk vrij talrijk, maar zonder blijkbare strijdbedoelingen, op straat is gekomen. Tot op dit oogenblik kwam mij niets ter oore van opstoot

[p. 328]

of rumoer. En de politie van burgemeester Max heeft in de laatste dagen ondervinding genoeg opgedaan, om zelfs heftige tusschengevallen tot een minimum te herleiden. Trouwens, wèlk een dag is het geweest vandaag! Regenen windvlagen van bij het ontwaken; een zeer gematigd getal graden boven het vriespunt, en 't slechtste: geen blijk dat het beteren zal. Al hebben zij in Juni plaats: de verkiezingen staan onder het teeken van den Waterman. ‘De klerikalen zullen er hun zonden niet meê wit wasschen!’ zei me daar straks een liberaal, die den moed tot lachen terug had gekregen.

Hij is onder de zeer weinigen in zijne partij, die dezen moed voor het oogenblik bezit. Ik maakte er hem attent op. Zijn antwoord luidde:

‘Neem mij niet kwalijk: ik heb onder de neêrlaag al evenveel als wie ook geleden. Het heeft mij gegriefd, het prachtig oprukken onzer krachten aldus verijdeld te zien. Meer dan wie, meer dan ooit, hebben wij blijk van blijde levenskracht, van jeugd, van hoop gegeven; geen partij heeft als de onze, met evenveel overtuiging en geloof, de propaganda geleid. En toch zijn wij vooral, zijn wij alleen bij den einduitslag geslachtofferd. Waarom?’... Zie, daar ben ik vanmiddag gaan over nadenken. Ik heb mij de vraag gesteld: Waarom wint de rechterzijde 16, misschien 18 zetels, de socialistische partij 4 zetels, en wij... niets? En zeer ernstig heb ik de argumenten gewogen van dezen, die de neêrlaag verklaren willen. En ziehier den uitslag van mijn nadenken.

‘De regeering heeft van bedrog en van omkooperij gebruik gemaakt, zeggen de eenen. Ik neem aan, dat zulke, weinig kiesche, middelen eene vermeerdering van stemmen

[p. 329]

rechts heeft aangebracht. Ik geloof zelfs dat de beloofde, maar per slot van rekening dan toch maar dubieuze vergoedingen, sommigen zand in de oogen hebben gestrooid. Ik ben echter allang genoeg in de politiek, om te weten dat aldus bij elke verkiezing in meer of mindere mate gehandeld wordt, en nochtans hebben wij gezien dat sedert 1894 de katholieke meerderheid kleiner en kleiner werd, terwijl de macht der linkerzijde steeds groeide. Aannemen dus, dat zulke praktijken alleen in staat kunnen zijn geweest, om die 16 zetels te veroveren, gaat niet aan....

Anderen zeggen: het is de schuld van het meervoudig kiesstelsel. En zij hebben groot gelijk. Maar zij vergeten, dat het meervoudig kiesstelsel, dat ik nota bene geenszins verdedig, thans ook aan de socialisten meer en meer stemmen bezorgt, terwijl het liberale kiezerskorps voor ten minste twee-derden uit meerstemmigen bestaat.

Zij, de katholieken, geven als reden op: wij zijn de orde, wij zijn de toegevendheid, wij zijn de vrijheid. Maar honderd dergelijke allegorische naamwoorden kan ik onmogelijk voor één enkel ernstig argument aannemen, en ik stel alleen vast, dat de goede wil en de inschikkelijkheid der rechterzijde, deze laatste maanden betoond, al een voldoende bewijs waren van den slechten toestand der publieke zaken.

Aan wat dan hunne nieuwe meerderheid, en de vernedering van ons, liberalen, die zoo moedig en zoo geestdriftig hadden gestreden, toe te schrijven?

Ik aarzel niet het te zeggen: wij zijn het die, voor een goed deel althans, den triumph der rechterzijde bewerkt hebben, omdat wij te veel het beginsel voor het

[p. 330]

eigenbelang hebben opgeofferd. Er zijn liberalen, die niet principieel, maar egoïstisch hebben gestemd. De finantie vreesde eene ombuiteling van de regeering? De liberale financiers hebben de regeering recht gehouden! De beurs vreesde nieuwe meesters? Liberale als katholieke beursmannen deden hun best om de ouden op hunne bank te bevestigen! Sommige nijverheidsbazen vreesden dat het algemeen kiesrecht hun schade, althans moreel, berokkenen zou? Zij vergaten hun anticlericalisme, en zorgden voor het instandhouden van de regeering, die het algemeen kiesrecht nog een tijdje weren kan. En ziedaar waarom o.m. de katholieken triumpheeren, zoowel te Luik en te Hoei, en zelfs te Verviers, als te Kortrijk; ziedaar waarom het kartel veld wint te Bergen en te Charleroy, waar de socialistische werklui geen belangen, en alleen hunne beginselen te verdedigen hadden!

Ja vele dezer liberale vrienden hebben, niet dan uit eigenbaat, op de rechterlijken gestemd, - gelijk trouwens de liberale Vlamingen hunne stem op den socialist Huysmans zullen hebben uitgebracht, omdat niemand in hunne eigen partij voldoende waarborgen aanbood op Vlaamschgezind gebied.

En dát wijst op het gevaar, dat de toekomst van het liberalisme in België bedreigt: eene geestelijke kloof tusschen de beginselen der leiders en de belangen der lastgevers. Het ideaal, waar de liberale volksvertegenwoordigers naar streven, heeft zijn grond niet in de overtuiging en in de noodwendigheden der bevolking die ze naar de Kamer zond. Of beter, in vele zaken is er geen overeenstemming in de algemeene gedachten der kiezers. Het is alleen een kwestie van opleiden, van bewijzen,

[p. 331]

van verwerken. Het kartel heeft aan de geheele partij beginselen opgedrongen, die niet bij allen nog vleesch en bloed zijn geworden. En daarom hebben ongetwijfeld vele van onze liberale stemmen de vijanden van het liberalisme, wie weet voor hoelang, weêr als meester gesteld over de toekomst van het vaderland.

Maar juist omdat het maar eene zaak van opleiding, eene kwestie van overtuigen is, heb ik thans den moed te schertsen. Want een goed leermeester, die zelfs innig is overtuigd van hetgene hij onderwijst, kan in twee jaar zooveel bereiken! Waar wij thans mee beginnen moeten: met de educatie der liberale burgerij, der liberale grootburgerij.... En over twee jaar zullen wij mekaar verder spreken!’....

- Ik drukte de hoop uit, dat het wel vroeger zou gebeuren. En intusschen breng ik u, haast letterlijk, de woorden over van mijn vriend, die zoo goed te redeneeren weet....

N.R.C., 4 Juni 1912.