Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 323]

De verkiezing na den grooten dag

Brussel, Maandag 3 Juni

De verbazing, door de, thans gekende, cijfers gewekt, die aan de katholieken eene minimum-meerderheid verzekeren van veertien stemmen, die tot zestien, sommigen meenen zelfs zeventien stemmen klimmen kan, is te Brussel algemeen zóo onverwacht, en zelfs door de katholieken geheel onverhoopt zijn de uitslagen. In dit vroege ochtenduur, onder de zwaar-bewolkte lucht en den nijdig-blazenden wind, ontmoet men heel wat misnoegde of verslagen gezichten: na de geweldige krachtinspanningen, na de wonderen van energie der laatste dagen eene onverbloembare nederlaag te moeten lijden, kan onmogelijk vreugde, of zelfs moed voor een nieuwen strijd verwekken. Men kan het dan ook de spijtige gelaten wel aanzien die, bedolven in de lectuur van de ochtendkranten, de defecties vernemen dáar, waar de zege het best verzekerd scheen. En de teleurstelling is des te grooter, dat de nieuwe meerderheid aan de regeeringspartij eene kracht bijzet, waar de oppositie op af zal schampen; die veertien à zestien nieuwe katholieke stemmen zullen luider roepen dan de arme zes stemmetjes van vóor de ontbinding; op meer durf van eene versterkte regeering zal de linkerzijde, hoe sterk verbonden ook, en hoe zeer overtuigd van haar goede recht, geen vat hebben. En moge men het er voor houden, dat strengere tucht en nog meer energie binnen twee jaar de liberale en socialistische krachten genoeg zullen gesterkt hebben om een nieuwen, en ditmaal met succes bekroonden, storm-

[p. 324]

loop tegen de katholieke overheersching te wagen: in twee jaar kan zooveel gebeuren, kan de regeering zooveel partijwetten doen stemmen, niettegenstaande het heftigste verweer, niettegenstaande verwoede obstructie....

Aldus redeneeren de liberalen. Men begrijpt dan ook hunne woede. Hoe Paul Hymans ook de kalmte aanrade, het doet niet prettig aan, zich den verslagene te weten. Want het dient wel bekend: het is de liberale partij vooral, die het onderspit delft. Hare eenige aanwinst, te Brugge, gaat naar priester Fonteyne, die, op eene zelfde lijst geplaatst met den liberaal Thooris, het op dezen, dank zij de voorkeurstemmen, die hij behaalde, wint. En nu zal priester Fonteyne in de meeste gevallen wel links stemmen: een liberaal is hij daarom nog niet.....

Dat de katholieken triumph kraaien, spreekt vanzelf. Het status quo ante hadden zij wel gehoopt; sommige pessimisten links hadden die hoop versterkt. Het zou hunne positie voor een tijdje hebben gered. Misschien zouden zij er aldus hun schoolwetsontwerp hebben doorgekregen. Maar zij wisten wel, dat het hun daarna al heel moeilijk zou zijn geweest, nog verder te regeeren. De oppositie zou hun het leven onmogelijk hebben gemaakt, en het leed twijfel voor niemand, of de toestand zou hebben geleid naar een zakenkabinet, en zelfs misschien wel naar eene nieuwe Kamerontbinding. Nu zijn de kaarten echter geheel gekeerd. Met eene meerderheid van 14 à 16 stemmen kan men regeeren, zonder vrees of vaar. Als men eenigen durf bezit, kan men zelfs de verzwakte liberalen negeeren. De socialisten weliswaar hebben vier zetels bijgewonnen: zij zijn eene macht, die rijst in den staat. Hun anticlericalisme is echter nimmer zoo heftig geweest, als dat

[p. 325]

der liberalen; door de laatste omstandigheden en door het feit van het kartel aangevuurd, kon dit nu weêr slenken. Geeft men aan de uiterste linkerzijde toe in zake sociale wetgeving, dan zal misschien wel van daar eenige tegemoetkoming te verwachten zijn, zelfs in zake de schoolwet. Alles komt erop neer, eene bevredigende formule te vinden. En nu men zeker is van de meerderheid, kan men misschien ook wel wat water in zijn wijn doen.

Aldus de zegevierende en hoopvolle katholieken. Dat zij al te zeer op de socialisten mogen rekenen, blijkt vooralsnog niet uit het hoofdartikel van ‘Le Peuple’, daareven verschenen. ‘Le Peuple’, dat zijn hoofdredacteur te Hoey zijn Kamerzetel ziet verliezen, is een beetje kribbig. In zijn plaats zou wellicht iedereen het zijn. In den uitslag van de verkiezing ziet hij eerst en vooral eene victorie van het meervoudig kiesrecht. Geen rust, roept hij uit, vóor wij het enkelvoudig algemeen kiesrecht hebben verkregen. Al de rest is bijzaak. ‘De veldtocht voor de nieuwe grondwet is begonnen’, zegt hij. Maar... het is heel goed mogelijk dat de jong-katholieken, na nauwkeurig uitgerekend te hebben hoe ze aan hunne stemmen van heden zijn gekomen, gingen inzien dat zij bij algemeen kiesrecht zoo heel veel niet hebben te verliezen. Nu zijn er wel heel veel kleine boerkens in Vlaanderen die, omdat zij grondeigenaars zijn, eene stem meer hebben dan de socialistische werklui der steden, en die stem komt de katholieke partij prachtig te stade. Maar andererzijds vermindert het getal dier kleine grondeigenaars gestadig. De armzalige toestand van den landbouw dwingt velen tot verkoop of tot de hypotheek, die niet altijd reddend is. En daarentegen zijn de werklui der groote nijverheids-

[p. 326]

centra, die hun eigen huisje gaan bewonen, geen zeldzaamheid meer. Gingen de vooruitstrevende katholieken nu zeggen: stemt onze schoolwet, en wij geven u algemeen kiesrecht, dan is het niet zoo heel zeker ‘dat de straatsteenen uit eigen kracht uit den grond zouden komen’, zooals ‘Le Peuple’ aankondigt dat gebeuren zou, indien de regeering met haar schoolontwerp wéer voor den dag dorst komen....

Dit zijn geen profecieën; ik wil het zelfs niet aankondigen als mogelijkheden, laat staan als waarschijnlijkheden. Nu echter de rechterzijde meer en meer met de uiterste linkerzijde af te rekenen heeft, kon het goed gebeuren, dat zij haar moreel gezag, dat met hare numerieke vermeerdering in het oog der oppositie geen gelijken tred heeft gehouden - integendeel! - zou trachten te versterken door eene meer en meer demokratische politiek. En ik vrees niet, dat eene meer of minder verwijderde toekomst mij hierin ongelijk geeft....

N.R.C., 4 Juni 1912.