Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 201]

Bis repetita

Brussel, 9 Maart.

Neem mij niet kwalijk, zoo ik nogmaals op de kwestie der legerhervorming terugkom. Sedert generaal Hellebaut als minister gevallen is, en baron de Broqueville, in zijne plaats opgetreden, de twee zoo belangrijke Koninklijke Besluiten heeft verwekt waar ik het in mijn vorigen brief over had, is het alsof het land uit een langdurigen slaap is ontwaakt, een slaap die bevangen was geweest door de afschuwelijke nachtmerrie eener ontreddering die een gegeven oogenblik ons bloot heeft gesteld aan de allerergste gevolgen, en waar wij thans met wijd-open oogen uit opstaan, met het gevoel dat het spook geweken is en dat wij weer vrij mogen ademhalen. Het is of het flink optreden van minister de Broqueville ons opnieuw het bewustzijn heeft gegeven van een zeer noodige vaderlandsliefde. Een klein volkje als het onze wordt van lieverlede internationalistisch; alleen het dreigend gevaar kan het terugroepen tot de gedachte van zijne werkelijke eenheid, en wanneer dan bevonden wordt dat zulk gevaar verdubbeld wordt door een ongekend gebrek aan weerbaarheid, dan wordt het begrip patriottisme weer tot affect; wij kunnen het bevatten in ons gemoed; en het is wat voor 't oogenblik omgaat in het hart van vele Belgen. Het is dan ook meer om te wijzen op dit psychologisch verschijnsel dan om aan te dringen op de bijzonderheden van de besloten hervormingen - al heb ik er nog wel een en ander over mede te deelen, - dat ik hier op de vraag terugkom. Dat verschijnsel van volkerenpsychologie vind ik trouwens ontleed

[p. 202]

en uitgelegd in eene redevoering, die voor een paar dagen te Luik werd uitgesproken door den heer Edmond Carton de Wiart, broeder van den minister van Justitie en eeresecretaris van wijlen koning Leopold, die van dezen praktisch-intelligenten man veel hield. Ziehier hoe de heer Carton zich nagenoeg uitdrukte:

‘De bestendigheid van het nationaliteitsgevoel uit zich niet alleen in den, tegenwoordig overal waarneembaren, drang naar protectionisme, dat zich tegenover oeconomisch nationalisme verhoudt als chauvinisme tegenover staatkundig patriottisme. Zien wij niet dat de buitenlandsche politiek der groote staten als overheerscht wordt door de gedachte, hare eigen nijverheidsbelangen het op die van andere naties te doen winnen? Waarbij komt de vraag der weerbaarheid. Want om “goed” te leven, moet men leven. Vóór wij trachten ons vaderland schoon en rijk te maken, moeten wij het bestaan ervan verzekeren. En daarom, hoe ik ook hulde brenge aan al de uitingen der vaderlandsliefde, ik houd die uitingen voor dor en onvruchtbaar, als niet de beslissende daad voorafgaat zonder dewelke staatslieden, zakenmenschen, geleerden, schrijvers en kunstenaars hun tijd verliezen, en al hun woorden over de toekomstige ontwikkeling van hun land woorden in den wind zijn. Zij hebben eerst en vooral hun land tot een sterk land te maken, opdat men het eerbiedige en in leven late. De jongste gebeurtenissen toonden ons het misprijzen van alle regeeringen voor de tractaten die zij zelf hadden onderteekend, en wijzen tevens op de ijdelheid der pacifistische pogingen. Wil België dan ook staatkundig en oeconomisch zich-zelf blijven, dan hoeft het sterk te zijn, dan heeft het een leger te bezitten, machtig

[p. 203]

genoeg om het sterk te behouden. En men vreeze hier niet voor militarisme. Militarisme kan alleen bestaan in een land waar veroveringszucht, waar eene veroveringspolitiek heerscht; in een land als het onze, waar de buitenlandsche politiek alleen op verweer en behoud kan doelen, is militarisme niet leefbaar, terwijl militaire opofferingen er de eerste en de meest-dringende der plichten zij. Eene machtige legerinrichting brengt trouwens als verzekerd resultaat meê, dat wij er des te minder gebruik zullen van te maken hebben, vermits het bestaan alleen ervan den algemeenen eerbied kan afdwingen; en daarom kunnen de persoonlijke en materiëele opofferingen, die het verzekeren onzer onafhankelijkheid eischen, nooit opwegen tegen deze die onze ongelukkige landgenooten zouden te dragen hebben, als zij onder het vreemde juk zouden moeten bukken.’

Gij ziet het, zulke opvatting der vaderlandsliefde is alles behalve sentimenteel; zij berust op praktischmoderne gronden; en zij wordt dan ook thans meer dan ooit door iedereen gehuldigd, zelfs door dezen, die van vermeerdering van krijgslasten niet willen weten, zelfs door de socialisten die, bij het dreigement van Augustus jl., hebben ingezien welke verpletterende oeconomische gevolgen de overtreding onzer grenzen door de naburige mogendheden met zich zou hebben gebracht.

En dit legt dan ook den onvermengden bijval van minister de Broqueville uit. Deze maakt in een regeeringsblad het rapport bekend, bij hetwelk hij de twee gisteren medegedeelde besluiten aan de koninklijke handteekening onderwierp. Daar wensch ik volgende punten, die mijne bemerkingen ten volle bevestigen uit aan te halen.

[p. 204]

Het algemeene hervormingsontwerp, zegt de minister, berust op drie grondgedachten: 1^o. decentralisatie zoover mogelijk gedreven; 2^o. autonomie in verhouding tot de verantwoordelijkheid, om aan deze een karakter van werkelijkheid en van rechtmatigheid te geven; 3^o. gestadig vernieuwde inwerking van het actieve op het administratieve leven van het leger. Verre van verwikkelingen mee te brengen, vereenvoudigt en verklaart dit stelsel het militair beheer. Het sterkt en steunt de verantwoordelijkheid van den minister; het laat toe een groot getal bureelen van het ministerie af te schaffen, daar zij thans alleen het verstarde equivalent zijn van levendige krachten; het brengt de noodzakelijkheid mee, een uitsluitend administratief secretariaat in te richten, die de resultaten der werkdadige bevindingen zal bundelen, en de dooreenmenging van actieve en passieve elementen uiteen zal houden. Steeds rechtstreeks beïnvloed door bestanddeelen uit den werkdadigen dienst, zullen de inzichten van het beheerend secretariaat een aanhoudend louteringswerk ondergaan, dat behouden zal voor sleur en gemakzucht; de oplossing van militaire vraagstukken zal alleen nog afhangen van levende ervaringen, niet meer van administratieve logica; de goede verstandhouding tusschen beheer en werkelijken dienst zal toelaten, de meest bevoegden aan het bevel te roepen; het vertrouwen in de bureelen zal onder het leger grooter worden en eindelijk de inkrimping tot vijf jaar van den ministeriëelen dienst voor officieren zal onder dezen de bureel-ziekte, het ‘rond-de-cuirisme’ beletten.

Dit zijn alles belevende en weldadige maatregelen. En, al wil het sluwe toeval dat ze nu juist vóór de ver-

[p. 205]

kiezingen werden genomen en onmiddellijk na de verkiezing in voege zullen treden, niemand zal ze aan minister de Broqueville euvel duiden,..... tenzij misschien generaal Hellebaut.

N.R.C., 11 Maart 1912.