Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 74]

Grooter Brussel

Brussel, 13 Januari.

Ik heb hier al meer dan eens gewezen op den ongunstigen toestand waaronder Brussel en zijne voorsteden lijden tengevolge van het feit der gemeentelijke autonomie. Brussel is gesloten binnen een gordel van alleenstaande, zichzelf beheerende gemeenten, zonder ander verband dan die de meest-strikte noodzakelijkheid meêbrengt. Zoo bestaat er wel een intercommunale dienst van het drinkwater; sommige gemeenten hebben zich verbonden voor het voortbrengen van gas en electriciteit. Wegenis, politie, brandweer verschillen echter van gemeente tot gemeente, en zijn van gemeente tot gemeente onafhankelijk. Gij kunt denken wat het aan stoornis meê kan brengen. En als er dan nog maar geen kwade wil meê gemoeid is: maar inschikkelijk is men niet altijd, en dan kan de oneenigheid aanleiding zijn tot echte rampen. Ik zal hier geen voorbeelden aanhalen: ik heb er hier wel meer aangetoond. Ik wil alleen wijzen op een, op zichzelf reeds zeer belangrijk, gevolg der gemeentelijke zelfregeering: op de verarming van Brussel. Ik trok er onlangs uwe aandacht op: Brussel, weeldestad, ziet zijne uitgaven steeds grooter en grooter worden; maar juist omdat het een weeldestad is, drijft het de arbeidende en minder-gegoede standen uit, en ziet het daarom zijne inkomsten verminderen, terwijl de suburbs, die het geld niet te verbruiken weet, aldus rijker en rijker wordt. Zulke financieele toestand, alleen reeds, die een wantoestand is, wijst op het gevaar van het zelf-beheer van iedere afzonderlijke gemeente.

[p. 75]

Twee nieuwe feiten komen thans weer pleiten, zoo niet voor de inlijving van het voorgeborchte bij de hoofdstad, dan toch voor éénmaking der diensten van openbaar belang. Het zijn: de overwelving der Zenne en de vergrooting der Brusselsche haven.

Gij weet dat de Zenne een klein riviertje is, dat door Brussel en de voorsteden stroomt. Daar het voor de Brusselaren geenszins een bron van fierheid kon zijn, en het anderzijds veel nuttige ruimte innam, werd het op Brusselsch grondgebied overwelfd. Maar te Sint-Joost ten Oode, te Molenbeek, te Schaerbeek, te Laeken blijft het bij open hemel vloeien. En daar het stinkt, en 's zomers walmt, en feitelijk van maar heel betrekkelijk nut is (eenige fabrikanten benuttigen het water voor hunne stoomketels; maar - er is ook wel ander water te krijgen), is het overwelven ervan niet alleen nuttig maar, in opzicht van hygiëne, noodig. Daar komt bij dat de aldus gewonnen gronden een mooi, nieuw boulevard zouden uitmaken, waar de stadsesthetiek zeer bij gebaat zou zijn. Men is het dan ook in beginsel eens, dat men nu maar tot die overwelving over moest gaan, zoo mogelijk tot aan Vilvoorde: eene nieuwe, prachtige wandeling. De moeilijkheid echter is: de Zenne loopt door vier afzonderlijke, autonome gemeenten. Zelfs als zij t' akkoord zouden zijn over het uit te voeren werk, zou die uitvoering van vier bazen afhangen, wat in geen geval dat werk bevorderlijk kan zijn. Wél kon men de arbeid toevertrouwen en aanbesteden bij één centraal-bestuur: iedere gemeente zou dan maar haar deel in de onkosten te betalen hebben, zonder zich verder met de zaak te bemoeien. Maar voor men zoover is, moeten ook een aantal onteigeningen plaats hebben,

[p. 76]

die alleen door iedere gemeente op haar-zelf kunnen worden gedaan: hiervoor kunnen geene centraliseerende maatregelen getroffen worden; zoodat het werk dan onbetwijfelbaar allerlei vertragingen zal gaan lijden, en, om den kwaden wil soms van éen eigenaar uit éen enkele gemeente, de inwoners van de vier gemeenten in hunne belangen worden gekrenkt. Het eenvoudigste nu ware, het gedeelte der bovengenoemde gemeenten, die binnen de kromming van de Zenne liggen, tegen vergoeding bij Brussel in te lijven: dan ware de vraag van het gecentraliseerde bestuur der werken opgelost, en ook andere moeilijkheden, als die welke onteigeningen mee kunnen brengen, zouden des te gemakkelijker worden uit den weg geruimd dat de leiding der zaak in machtiger handen zou zijn. Maar ik zei het u reeds: de gemeenten, prat op hunne autonomie, zien niet gaarne hun grondgebied verminderd of verwisseld; in dit geval zouden zij bij verwisseling stellig verliezen, vermits den grond, waar het Noorderstation en de omgeving daarvan op staat, aldus van St. Joost ten Ode en Schaerbeek aan Brussel over zou gaan. En zoo komt het dat weêr de onafhankelijkheid der voorsteden zeer nuttige werken, zoo niet verijdelen, dan toch ten zeerste bemoeilijken komt, waaronder dan tevens de voorsteden-zelf in hunne eerste belangen lijden.

Andere vraag: Brussel-Zeehaven. Zekeren dag had de stad Brussel een nuk: het wilde een groote havenstad worden. Groote kapitalen werden eraan besteed. Gronden werden ervoor van aanpalende gemeenten afgekocht. En toen het alles klaar was, werd men gewaar, dat men alleen de binnenvaart kon bergen. Allerlei hinderpalen beletten zeeschepen binnen te laten. Men zal de haven naar Vilvoor-

[p. 77]

de toe moeten uitbreiden: de belangen van Brussel eischen het, nu de haven er eenmaal is en winstgevend moet worden. Maar om daartoe over te gaan zal men weer het grondgebied van allerlei gemeenten moeten betreden: Neder-over-Heembeek, Schaerbeek, Laeken; en Brussel heeft reeds vroeger te Molenbeek ondervonden, hoe duur dit te staan komt. Er komt trouwens bij dat, afgezien nog van de onmiddellijke kosten, en aangenomen dat de inpalming van groote strooken gronds waarlijk op wielkens zou loopen, Brussel in de toekomst niet graag al het profijt van zijne haven naar de voorsteden zou zien gaan. Ook hierin zou algeheele inlijving, of beter gezegd: eenmaking van bestuur, de eenig-goede oplossing zijn. Maar hoe daartoe te geraken?

Te meer dat vanwege de regeering niet veel toeschietelijkheid te verwachten is. Zelfs een liberaal staatsbestuur zou het niet graag zien gebeuren, dat Brussel ineens eene stad van ruim zevenhonderdduizend inwoners - het tiende der Belgen - zou worden, met eene formidabele gecentraliseerde politiemacht, een verlichtingsdienst, die op een enkel gebaar klaarte en donker schept, enz., en die op een gegeven oogenblik heel de wetgevende macht gevangen zou kunnen houden. Daar is de gemeentelijke autonomie eene geruststelling tegen; daarom zal zij ook wel behouden blijven. Maar dan zou in elk geval een middel moeten worden gevonden om de gemeenschappelijke belangen van de geheele agglomeratie, bijvoorbeeld door de instelling van een centraalraad, door al de gemeenten benoemd en met de noodige macht bekleed, te vrijwaren en te verzekeren.

N.R.C., 15 Januari 1912.