Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 69]

Nederlandsche kultuur in Brussel

Brussel, 12 Januari.

Wie het vóór vijf jaar zou hebben voorspeld, zou geen gehoor hebben gevonden; zijne profecie zou afgeschampt zijn op het sceptische van zelfs den hoopvolsten flamingant. En nochtans: het is er; Brussel staat voor de Nederlandsche kultuur open; de hoofdstad ontvangt haar met open armen; komt zij van Benoorden-Moerdijk, zij is des te meer welkom; en de Vlaming smaakt de voldoening, binnen den burcht-zelf der verfransching, - Brussel is, of was, haar laatste schans in het Vlaamsche land, en leende er zich, door zijn cosmopolitisch leven, het beste toe, - eindelijke waardeering te vinden, tot zelfs bij vroegere vijanden of achterdochtigen.

Ik schreef u voor een paar weken, welken bijval Prof. Bolland en pater De Veer mochten genieten, toen zij, in hunne voorlezingen voor het volk van Brussel, de goede rechten der Vlaamsche Beweging kwamen bewijzen en steunen met hun gezag. Al kon die toetreding en die propaganda van Nederlanders sommigen andersdenkenden verdacht voorkomen, den Vlamingen, die weleens wankelmoedig zijn en, te Brussel vooral, graag sceptisch-onverschillig, is zij een voorbeeld en een spoorslag geweest.

Holland liet het echter niet bij deze propaganda voor Vlaamsche ideeën, en dat is zeer gelukkig. Terwijl Prof. Bolland van stad tot stad toog met zijne kernige betoogenvoor de waarde van het Nederlandsch als wetenschaps- en beschavingstaal (moge hij zijne landgenooten, die te Brussel wonen, hebben overtuigd dat het radbraken van het Fransch,

[p. 70]

zooals zij met voorliefde doen, nog geen merk van hoogere kultuur is!), hij koos zich meer bepaald te Brussel een auditorium van meer-ontwikkelden, waar hij les voor gaf in de wijsbegeerte. Deze lessen worden drukker en drukker bezocht. Voor velen zijn zij eene openbaring, niet zoozeer om hun inhoud maar om de voordracht er van. Deze werkzaamheid van Prof. Bolland dringt nu wel niet naar buiten; zij blijft besloten binnen een engeren kring; maar in dien kring zal zij bij velen de mogelijkheid van en den wensch naar eene Vlaamsche Universiteit hebben versterkt. En daardoor verdient, meer nog dan door zijn volksvoordrachten, Prof. Bolland den dank van Vlaanderen.

Hij is trouwens de eenige niet die dezen dank verdient! Te gelijkertijd met de wetenschap, bracht ons de Hollandsche literatuur het voorbeeld van, het verlangen naar oereigen kultuur. Mej. Annie Salomons, uwe hooggewaardeerde stadsgenoote, die in de Vlaamsche letterwereld om hare verzen zeer hoog staat aangeschreven, trad gisteren op in de damesafdeeling van het Davidsfonds te Brussel, met hare voorlezing over ‘De Vrouw in de Nederlandsche letterkunde’. Die voorlezing werd, meen ik, in Nederland meermalen gehouden: ik kan er dus over zwijgen, waar het hier trouwens hoofddoel is, te wijzen op den kultureelen invloed die langzaam maar zeker van Holland op Brussel uitgaat. Dat de mogelijkheid, neen, de noodzakelijkheid is gebleken, in 't hart van Brussel eene damesafdeeling te stichten van een Vlaamsch korps, is al even verheugend als... verbazingwekkend. Dat die dames haar keus lieten vallen op eene dichteres als Annie Salomons, pleit niet alleen voor haar goeden smaak: het wijst op eene, reeds belangrijke, geestesontwikkeling, die men, met alle respekt, niet zou hebben vermoed, althans niet in onze hoofd-

[p. 71]

stad. Laten de dames van het Davidsfonds maar dikwijls haar talrijk en uitgelezen publiek van voordrachtavonden als die van gisteren, genieten: het nut dat zij er mee stichten is onoverzienbaar, want is de Vlaamsche vrouw voor hare moedertaal gewonnen, dan is de Vlaamsche strijd geheel uitgestreden.

Gisterenavond, op hetzelfde uur, had eene andere Nederlandsche voorlezing plaats: ditmaal echter van een Vlaming, maar in een nogal onverwacht midden: in het gemeentehuis van de groote voorstad Molenbeek. De geboren Molenbeekenaar Herman Teirlinck, verwelkomd door niemand minder dan den burgemeester der gemeente (een Waal die uitmuntend Nederlandsch sprak, al is hij er verre van, een flamingant te wezen), dewelke op zijne beurt hoofsche maar harde waarheden te hooren kreeg uit den mond van Aug. Vermeylen (van wie je dank zegt, moet je het hebben! En trouwens: waarom een goede gelegenheid verzuimen waar het je geboden wordt eens je hart te luchten?) - Herman Teirlinck liet de baren zijner lyriek uitgolven over de schare der toehoorders, in vernuftige beschouwingen aangaande onze Vlaamsche poëzie, en in diep-gevoelige voordracht uit onze Vlaamsche dichters.

Deze voorlezing ging uit van de ‘Vereeniging van Vlaamsche letterkundigen’ die - wij staan er nog verbluft van! - in de voornaamste voorsteden van Brussel, evenals in de meeste steden van Vlaanderen, niet alleen een kostelooze zaal, maar tevens den moreelen en geldelijken steun van de gemeente-overheid heeft verkregen voor reeksen voordrachten over Nederlandsche letterkunde en kultuur. Brussel heeft nog niet toegegeven, maar zal, na Molenbeek, wel toebijten moeten. En aldus wordt over heel het land,

[p. 72]

en meer bepaaldelijk over de Brusselsche agglomeratie, het goede woord uitgezaaid. Moge het gedijen!

Er is echter nog beter. De machtige ‘Onderrichtsbond’, voorzitter Karel Buls, heeft ingezien dat met dat al toch slechts maar een beperkt publiek bereikt werd. Weliswaar werd aldus aan dat publiek gelegenheid geboden tot verdere, weldoende ontwikkeling, en een echte kern van Vlaamsche kultuur gesticht. Maar het groote, vooral het nog steeds Fransch sprekende publiek werd daar niet deelachtig in. Het kwam er op aan de onverschilligen en de ongeloovigen te overtuigen van het bestaan eener Vlaamsche letterkunde, die voor de Fransch-Belgische - palladium der voorstanders eener uitsluitend-Fransche kultuur, - waarlijk niet hoeft onder te doen, al is ze zooveel jonger. En toen richtte de ‘Onderrichtsbond’ een reeks Fransche voordrachten aan, die ditmaal in het stadhuis van Brussel-zelf zouden worden gehouden. Reeds twee van die voorlezingen grepen plaats: Prof. Paul Fredericq sprak over Letterkunde en Volk, en Pol de Mont over de Vlaamsche Poëzie tot op het jaar 1880. De 20sten Januari zal Aug. Vermeylen handelen over onze Dichters van 1880 tot 1910. Volgen dan Maurits Sabbe over het Vlaamsche Proza in 't algemeen, Kamiel Huysmans over het Vlaamsch Tooneel, en Aug. Michot over Roman en Novelle in Vlaanderen. De voorlezingen tot op heden gehouden genoten buitengewonen bijval. Wel zwijgt de Fransche pers van Brussel ze over 't algemeen systematisch dood, maar dat belet het publiek niet bij duizenden te komen, en dat is toch het voornaamste. Deze voorlezingen zijn voor velen eene openbaring: tot ons Fransch-lezend publiek waren ten hoogste een paar namen, Gezelle en Streuvels, doorgedrongen, zonder dat daarom hun werk ter hand werd

[p. 73]

genomen. Nu echter hooren zij wel meer dichters noemen: men leest hun zorgvuldig-gekozene, goede vertalingen voor, en waarlijk, zij staan verbaasd en verrukt. Aan die verbazing en verrukking gaf niemand minder dan één der beste Fransch-Belgische schrijvers lucht: Louis Delattre schreef in ‘Le Petit Bleu’ - die men niet van overdreven vriendelijkheid voor de Vlamingen zal verdenken! - in deze voorlezingen van den ‘Onderrichtsbond’ het teeken eener onderlinge betere bekendheid, en daardoor eener vruchtbare sympathie, een bloeiend samen-voelen te zien. Walen en Vlamingen, wij zijn nu eenmaal Belgen, wij hebben nu eenmaal gemeenschappelijke belangen; het is alleen door wederzijdsche waardeering dat voor Walen als Vlamingen die belangen hunne volle vruchten zullen dragen: zonder iets van ons eigen wezen op te geven, kunnen wij slechts door goeden wil tegenover elkander tot die waardeering komen; hierin zijn de Vlamingen nooit ten achter gebleven, de ontwikkelde althans; laten nu de Walen hun voorbeeld volgen.

Dit zijn wijze woorden, die wij ten volle beamen, en ik heb reden te gelooven dat zij in goede voren zijn gevallen. Maar het legt den Vlamingen nieuwe verplichtingen op: nu dat men ze van dichter bij en zonder vooroordeel bekijken gaat, hebben zij zich te toonen in hunne beste gedaante. Zij zullen zelf hun gebrek aan kultuur in gaan zien: laten zij dan door hun ijver deze beloonen, die hun die kultuur aanbrengen. Holland helpt daar meer en meer aan mee: zulke belangstelling moet voor de Vlamingen een bevel zijn. Gelukkig gaan zij dit beter begrijpen.

N.R.C., 13 Januari 1912.