Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 52]

Duitsche en Fransche romantiek in den Muntschouwburg

Brussel, 29 December.

Ik zal niet beweren dat directeuren en artiesten van ons eerste lyrisch tooneel hun brood in ledigheid eten. Er wordt gewerkt, en dapper gewerkt in den Muntschouwburg; en niemand zou zich daar zeker over beklagen, werd er niet zooveel moeite gegeven in het ijle. Much ado about nothing: het klinkt nu wel wat overdreven; maakt men echter de balans op van wat sedert de heropening, in November, gepresteerd werd, dan krijgt men wel respekt voor de som arbeid die geleverd is geworden, maar in geest of in gemoed is daar weinig of niets van overgebleven, - en daar komt het in den grond toch op aan.

Reprises bij de vleet, maar daar hebben alleen de oude abonnenten iets aan, die komen om zangers te beoordeelen en onderling te vergelijken. Twee noviteiten, Massenet's Thérèse en Saint-Saëns Dejanire; maar ik heb u bij de eerste opvoeringen verteld, hoe zij niet veel meer dan teleurstellingen waren. Wel is waar werden nu ook uit het stof der tijden twee opera's opgedolven, waar onze grootvaders met verteedering aan terug denken; zij werden ingesceneerd en vertolkt gelijk men dat in den Muntschouwburg kan: met uitmuntende artiesten, in prachtige decors, onder uiterst-muzikale leiding. Helaas, zijn ze wel iets anders geweest dan archeologische reconstituties, belangwekkend meer als muzikaal-kultureele verschijnselen dan als steeds spring-levende bronnen van schoonheid, gelijk wij, in dezen zelfden Muntschouwburg, ten tijde van den

[p. 53]

Glück-cyclus mochten wedervaren, en ook wel bij Berlioz, den Berlioz der Troyens ondervonden?

O, ik zeg het maar onmiddellijk: zoo ooit eene vergelijking mank ging, dan is het wel deze tusschen Weber's Oberon en Meyerbeer's Robert le Diable, de twee hierbedoelde opera's, al zijn ze allebei fantastisch, en allebei probaat-romantisch. Oberon dagteekent uit 1826; Robert le Diable is van 1831: slechts vijf jaar tusschen beide stukken; zij gingen dus wel tot eenzelfde publiek, bedoelden geen van beide dat publiek in zijn voorkeur of aesthetische gewoonten te schokken, en bevatten alle twee al het noodige om dat publiek te voldoen. Nochtans moet Oberon tot in 1857 wachten om door het Parijsche, toonaangevende publiek als meesterstuk geconsacreerd te worden, terwijl Robert onmiddellijk insloeg, en dus vijf en twintig jaar vroeger al als dusdanig uit was geroepen geworden.

Dit laatste legt beter dan welk argument ook uit, waarom een vergelijking tusschen beide werken zoozeer ten nadeele van Robert uitvalt. Zeker, hier zijn oogenblikken in van felle dramatiek, dramatiek die niet altijd hol is. De oproeping der nonnen, b.v., heeft hare ontroerende waarde behouden, zelfs voor ons. Maar hoe stelt ons vlak daarop die enerveerende ballet-muziek te leur, - die ballet-muziek die voor onze voorvaderen misschien juist de gewenschte ontspanning bracht! En dan al die geweldenarij, dat opgeblazene en aemechtige, die ónnatuur en dat wangevoel: hoe tergt het ons! Jawel, dit is nu ook wel het vooruittreden der personaliteit, de uitdrukking van eigen wezen, zooals heel de romantiek bedoelde. Maar welke zieke, welke geforceerde personaliteit, welke personaliteit-

[p. 54]

van-zand-in-de-oogen!

Oberon nu brengt ons heel wat anders. Ja, de fabel is al even kinderachtig en onpsychologisch. ‘Un vrai opéra pour jeunes filles,’ fluisterde met tranen van aandoening eene moeder van familie mij bij de eerste opvoering in het oor. Helaas ja: 't onwerkelijke dat niet het ideale, het schwärmerische dat niet het zuiver-gevoelige wordt: echt iets voor bakvischjes... van gisteren en eergisteren; want heden ten dage wordt dat toch al beter, nietwaar? Maar dit alles is van Weber's tijd: van Weber zelf is het gelukkig niet, en men bemerkt het onmiddellijk aan de muziek die hij voor al dat valsche gevonden heeft. Ja, hij weet het tot de natuur terug te brengen, hij weet het op te voeren tot zijne echte en diepe menschelijkheid. Een romanticus, hij? Ja, maar een romanticus die niet noodig heeft geacht door allerlei verbeeldingen en inbeeldingen zijne persoonlijkheid te hypertrophiëeren; die onbewust en naïef als een kind, maar dankbaar en verteederd als een man die veel heeft geleden, de natuur op zich in laat werken en zijne aandoening beschouwt als zijn heiligst eigendom.

Dáarom trof ons Oberon door eene ongerepte, eene eeuwige frischte, terwijl Robert ons vaak wrevelig liet. Ik weet wel: ook muzikaal is in sommige deelen Oberon verouderd. Wij hebben een ander begrip van orchester-behandeling. Hoe ver Weber hierin ook Meyerbeer overtreffe, wij zijn zijne fijne, maar wat dunne, wat egale, en hier en daar wel heel conventioneele orchestratie al lang ontwend. En in dat opzicht kon deze heropvoering wel interessant zijn: zich opdringen deed ze niet, en eene nieuwe aandoening kon ze ons onmogelijk geven.

[p. 55]

Summa summarum: zelfs met de pracht omkleed van den Muntschouwburg, kon Robert le Diable ons niet boeien: daartoe is het gegeven àl te pueriel, en de muziek àl te versleten. Voor wat Oberon aangaat: scenisch laat het werk ons even koel en is het ons al te naïef: zoodat we liever de muziek-alleen krijgen, met al haar frissche, aanminnige schoonheid. Men schenke ons dus Oberon in de concertzaal terug, en alleen dáár. En Robert late men voor goed begraven.

N.R.C., 31 December 1911.