Verzameld journalistiek werk. Deel 5. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1911- januari 1913

[p. 40]

Het eerste concert der J.S. Bach-vereeniging

Brussel, 18 December.

Niet alleen zijn de concerten der ‘Société J.S. Bach’, die onder leiding van Albert Zimmer haar vijfde jaar is ingegaan, de fijnst-bezochte van Brussel, (en dit zeg ik niet alleen, omdat ik zelf ze trouw bezoek, noch zelfs omdat het puik der Hollandsche kolonie ze geregeld volgt, maar omdat zij een publiek hebben weten te groepeeren dat inderdaad uitmunt door zijn houding, zijne belangstelling en zijn begrip: hoedanigheden die men in den Brusselschen concertbezoeker zelden vereenigd vindt,) niet alleen dus vindt men op bedoelde concerten het aandachtigste, best-voorbereidde en gedistingeerdste publiek: zij bezitten tevens een adel, die van de keus der muziek en de uitvoering ervan uitgaat, en verstrekken eene leering, die men, in onze luidruchtige wereld, waar snobisme heel dikwijls over goeden smaak regeert, niet hoog genoeg kan stellen.

Om zóó hoog te komen, heeft Albert Zimmer zich geen arbeid mogen laten verdrieten, of door miskenning ter neer laten slaan. Het gold hier geen praestatie, die de massa kon lokken: het zou een lange en stille taak zijn een keurpubliek, door de uitmuntendheid der interpretatie, geheel tot den geest van Bach op te voeren. Want de groote Cantor was en is hier, zoo niet van naam, dan toch in zijn werk, veel minder bekend dan in de protestantsche landen, hoe men zich ook over zijne grondige bekendheid met de Roomsche liturgie en het katholieke zijner inspiratie - in een deel althans van zijn werk - hebbe mogen

[p. 41]

verbazen. Nu echter, dank aan Zimmer, die ons concert na concert, sedert vier jaar al, uitvoeringen brengt van werk dat nooit in Brussel ten gehoore werd gebracht, is het pleit gewonnen. Bach heeft de waardeering veroverd, waar hij recht op had. Er is zelfs, voor een paar jaar, een Bach-geestdrift geweest, die van den ouden meester een held der mode dreigde te maken. Maar daar was hij gelukkig te hoog en te afgetrokken voor; thans is het enthousiasme bezonken tot innige vereering bij de getrouwen der Bach-vereeniging: en er is zelfs, onder deze getrouwen, een begin van Bach-kritiek ontstaan, die ten duidelijkste hunne schrandere belangstelling, en in enkele gevallen zelfs hun klaar inzicht bewijst.

Die Bach-kritiek nu vond, bij het eerste concert der 5e reeks, dat gisteren plaats greep, slechts éen woord om zijne voldoening uit te spreken: het is de volmaaktheid. En inderdaad, na jaren werk heeft Zimmer van zijn orkest en van zijn koor (dat voor grootere werken alleen niet genoeg bezet is, maar dan versterkt wordt door de leden der Antwerpsche maatschappij voor Gewijde Muziek, geleid door Lod. Ontrop), Zimmer heeft van zijne manschappen een stijlbegrip en een stijleenheid, een zuiverheid van gevoel en van uitvoering bekomen, die te meer opvallen, waar de interpretatie van Zimmer alle persoonlijke fantazie, die hij zijne vertolkers mede kon deelen, uitsluit, en hij zich met angstvallige strengheid houdt aan den Bachiaanschen geest, te moeilijker om te bereiken naar hij hooger en sereener is.

Het programma van gisteren vermeldde twee, te Brussel ongekende, kantaten: eene voor het Nieuwe Jaar: ‘Singet dem Herrn ein neues Lied’, de andere voor den Maandag

[p. 42]

van Paschen: ‘Bleib' bei uns, denn es will Abend werden’, beiden van aard zeer verschillend; de eerste van jubelende levendigheid, van blijheidsvol geloof in het aanvangskoor, van overtuigden ernst in het koraal, waar in het orkest hobo en klavecimbel hunne innigheid aan paren; vol muziek-vreugde, vreugde-om-de-muziek (hoe zal ik dat uitdrukken?) in het duo voor bas en tenor; vol breede pracht in het eindkoraal met den zilveren glans der trompetstooten, de andere (‘Bleib' bei uns’), vol zachtheid en weemoed, vol teerheid en berusting, en waar de Aria voor tenor ‘Jesu, lass uns auf dich sehen’ de hoogste uitdrukking van is. Beide stukken werden met veel wijding vertolkt door Mej. Martha Stapelfeldt (alt, Berlijn), Georg Wouter (tenor, Berlijn) en Theodor Hess van der Wijck (bas, Kiel): drie beschaafde zangers, waarvan de tweede uitmunt door fijne muzikaliteit en de derde door een schoon en mooi-ontwikkeld geluid, dat hij vooral gelden liet in het Recitatief en Aria uit die heerlijke solo-cantate ‘Ich habe genug’, waarin Bach op onvergelijkelijke wijze het verlangen naar den Dood, naar de eeuwige Rust, met het betrouwen dat hij die vindt in den Goddelijken Schoot, bezingt. De ingetogenheid die niet altijd een verzwegen twijfel verbergt, de herinnering, steeds hergroeiend, aan het lijden, en de hoop op den eindeloozen vrede die niet gaat zonder eene aarzelende vrees: het is van eene overweldigende schoonheid, het is het volmaakte in het zeer bewust-arme der menschelijkheid. Dat de heer Hess van der Wijck ons het gevoel dezer volmaaktheid heeft doen benaderen, getuigt van zijn diep begrip en zijn groote kunst.

De aanminnige en delicate Sonate in C dur voor cello

[p. 43]

en clavecimbel, met het fijne en zoo gevoelige Andante; de geestvolle Suite in D dur voor cello, die het programma volledigden, vonden in mevr. Caponsacchi (Parijs) eene ongelooflijk-vaardige, eene stijlvolle en eene hoog-muzikale vertolkster, geheel éen met hare muziek, door de muziek bezeten, maar in die bezetenheid zóo zeker van haar kunde, zulke meesteres over haar instrument, dat én muziek, én instrument, én speelster als een onscheidbare eenheid, als een samenvergroeid geheel vormen. Het was verbazingwekkend, en het bleef uitnemend schoon. De bijval van mevr. Caponsacchi moge haar nopen, naar Brussel terug te keeren: zij zal er steeds een dankbaar en rechtmatigbewonderend publiek vinden. In den heer Minet had zij een alleszins merkwaardig begeleider gevonden, die de techniek en de zeer speciale tonaliteit van het clavecimbel volkomen en met smaak beheerscht.

Aldus dit eerste concert: waarlijk een grooten stap vooruit op de vorige, vooral bij koren en orkest, waarbij de heer Zimmer inderdaad de perfectie mee nabij komt. De dank der toehoorders werd hem dan ook niet gespaard.

Enkel deze kleine opmerking, van zeer ondergeschikt belang: zou men de Duitsche teksten, in de programma's overgedrukt, niet met grootere typografische zorg - zoo in het verdeelen der verzen b.v. - over kunnen drukken, en de Fransche vertaling ervan niet wat nauwkeuriger kunnen maken? En zou eene korte nota, over ontstaan, chronologie en beteekenis der uitgevoerde stukken, den tekst ervan niet kunnen voorafgaan, zooals voor sommige, bij onverklaarbare uitzondering, nu en dan wel gebeurt?

N.R.C., 19 December 1911.