Verzameld journalistiek werk. Deel 4. Nieuwe Rotterdamsche Courant oktober 1910 - november 1911

[p. 652]

De Ferrer-betooging

Brussel, 5 November.

Sedert hij, nu ruim twee jaar geleden, te Montjuich onder de kogels van een peloton soldaten viel, is Francisco Ferrer voor de Brusselaars een zeer sympathieke held geworden en gebleven. Nergens verwekte de uitvoering van zijn vonnis meer opschudding, meer copy, meer meetings. Hij werd een anti-gouvernementeel middel in de hand der linkerpartijen; zijne vereerders lieten, aan den voet van het Broodhuis, op de plaats van de Groote Markt waar Alva de graven van Egmont en Hoorn liet halsrechten, een marmeren steen in het plaveisel metselen, waarop hij tot martelaar der vrije gedachte wordt uitgeroepen; en heden nu werd het gedenkteeken onthuld, dat een internationaal comité voor hem te Brussel plaatsen liet.

En het volk, het eigenlijke volk, deed mee. Hoe het ook moge verbazen: Francisco Ferrer wordt te Brussel niet alleen nog als een politiek symbool door politieke mannen gehuldigd: na die twee jaar heeft hij onder de menigte niets van zijne populariteit verloren. Dat de belangstelling sedert het afschuwelijke nieuws, dat ons in October 1909 bereikte, niet verzwakt is, hebben gisteren vooral de camelots ondervonden, die bij honderden een groen brochuretje met de biographie van Ferrer, ‘très interessante à lire’, aan den man brachten. En ieder kocht maar: de werkman, die zich de heftige meetings in het volkshuis herinnerde; de burger, die zich voor de vriendentafel in zijn koffiehuis het geheugen wat wilde opfrisschen; de dandy, die niet vergeten had dat mejuffer Paz

[p. 653]

Ferrer, dochter van het slachtoffer der Spaansche fanatiekers, éene der mooiste en meest gevierde actrices van Brussel was geweest. En de liedjeszanger, dien ik haast iederen avond zie staan, met zijn acetyleenlamp onder een open paraplu, naast het handorgeltje, dat zijn gemelijken en famelieken zoon bespeelt, - de liedjeszanger, die uit elke actualiteit de noodzakelijke zedeles weet te trekken, en bij het bezoek van den president der Fransche republiek luider stemme had verzekerd:

‘La Franc' peut être fière
De son monsieur Fallières’,

verkondigde thans, op dezelfde wijs, met evenveel overtuiging:

‘Tous les hommes sont frères:
Honorons donc Ferrer...re’...

Die blijvende gunst geniet wijlen Ferrer natuurlijk niet hierom, dat al de Brusselaars zijne ideeën met geestdrift zouden toegedaan zijn, of dat ze die ideeën zelfs zouden kennen. Wat bekommert het volk zich om ideeën? En wat bekommert zich vooral het Belgische volk over de paedagogische ideeën die men, naar het heet, met Ferrer wilde treffen en uitroeien? Het heeft onlangs een flink paedagogisch been gehad om aan te kluiven, het Belgische volk; en wat hebben wij vast moeten stellen? Niet het defecte of uitmuntende onderwijsgebied heeft het volk in de schoolwet gezien, maar wèl dat ze de kloosterpolitiek kon bevorderen. Dit geldt ook voor het geval-Ferrer:

[p. 654]

het soort opvoedkunde die men in hem heeft willen dooden ontsnapt aan ons volk; onder welk voorwendsel of om welke geldige reden men hem door den kop heeft geschoten, weet men hier niet beter dan elders; maar men heeft aan den Brusselaar van fanatisme gesproken, en dat is al genoeg om zijn opgewondenheid te wekken; men heeft er de nog steeds populaire schimmen van Egmont en Hoorn bij aangehaald, en de opgewondenheid werd geestdrift; men heeft de Spaansche dwingelandij over de Nederlanden opgeroepen, die dwingelandij, die nog steeds het Brusselsche bloed doet koken, en de geestdrift sloeg over in woede. Op die wijze werd Ferrer te Brussel, en ook in de groote Belgische steden, niet veel minder dan een nationale held. Door de verheerlijking van Ferrer wreekte men zich in gedachten op de Inquisitie: nóg een woord dat ten onzent nooit zijn onmiddellijk succes mist. En toen men op meetings en vergaderingen uitschijnen deed, dat de Belgen, die onder eenzelfde klerikaal despotisme als de Spanjolen gaan, weldra misschien om hunne vrijheid der gedachte op eenzelfde wijze zouden worden gestraft, dan kon het niet anders, of Ferrer moest met piëteit als een gevallen broeder worden beschouwd.

Dit zullen wel de echte, de psychologische redenen zijn van Ferrer's populariteit in onze gewesten. En die populariteit heeft zich hedenmorgen weêr levendig in Brussel's straten betoond. Onder den plassenden regen, bij windhoozen, die de roode vlaggen - die waren natuurlijk in meerderheid - haast aan flarden scheurden en de hooge stokken dreigend schuinen deden, hebben met bewonderenswaardigen moed honderden, uit alle streken des lands en zelfs uit den vreemde, gemarcheerd naar de Sinte-Kathe-

[p. 655]

lijneplaats, waar het gedenkteeken staat. Vooraan gingen de kinderen van het rationalistisch weeshuis te Vorst, druipend helaas onder de vlagen als beschaamde en huiverende poedeltjes. Toen kwam een deftige groep vertegenwoordigers uit alle landen, aan wier hoofd mejuffer Trinitad Ferrer, Francisco's oudste dochter, trad. Uit Nederland was overgekomen dr. Frowein, voorzitter der Vrije Gedachte. Veel volksvertegenwoordigers ook, natuurlijk. En daarna de lange sleep der manifestanten met de vlaggen en de kartels.

Toen die vlaggen samen in een hoek der plaats waren gaan staan, - en het was als een groote brand, die door den wind wordt opgejaagd, al die roode lappen, waartusschen in een blauwe of een oranje vlam flapperde, - werd het doek afgenomen van het beeld, en dominee Hocart, voorzitter van het Ferrer-comité, hield de gebruikelijke rede, waar ik, vanwege den wind helaas niet meer van heb medegedragen, dan dat er verzen van Victor Hugo bij werden aangehaald.... Intusschen vond ieder, dat het lang geen aangenaam weder was vandaag....

Het gedenkteeken zelf mag vrij gelukkig heeten: op een granieten voetstuk, waarboven nog iets als een voetbankje staat in steen van andere kleur, rijst hoogop een naakt mannenfiguur, die boven zijn hoofd met beide handen een laaienden fakkel heft. Gij zult al hebben begrepen dat dit het Menschdom verbeeldt, dat den fakkel der Vrije Gedachte torst boven het hoofd van allen en alles; boven den gevel niet alleen van de nachtrestaurants, die het schoonste sieraad zijn van de Sinte-Kathelijneplaats; maar ook en vooral boven de kerk, die vlak bij het nieuwe beeld staat: een nieuw symbool weêr, waarvan de bediede-

[p. 656]

nis niemand zal ontgaan. Ik verhaast mij u te zeggen, dat die kerk er allang vóór het standbeeld stond en er dus geen spraak kan zijn van opzet bij haar. Opzet bestond trouwens waarschijnlijk al even weinig bij de leden van het gemeentebestuur, die juist déze plaats aan het Ferrercomité afstonden: er was nu eenmaal geen ander plein te Brussel, waar niet reeds een gedenkteeken stond! En dat van Ferrer kwam aldus vrij onschuldig staan in de aanwezigheid van het heiligdom van Sinte-Kathelijne (die, zooals ge u herinnert, eveneens voor hare gedachten gemarteld werd,) en van vleeschhallen en vischmarkten, waar middenin den ‘ventre de Bruxelles’, zijn voorbeeld aan het bestaan van een geestelijk leven moge herinneren....

Toen het hier was afgeloopen, gingen de heeren van het comité samen eten. Enkelen tijd nadien deed ik hetzelfde, na den stoet op schilderachtige wijze uiteen te hebben zien gaan. En wanneer ik naar huis ging, zag ik den wanhopigen vaandrig van den ‘Multatuli-kring’ onder zijn zware vlag een onmachtigen blik werpen op zijn mooie uniformpet, die, door den wind van zijn schedel gerukt, voortholde als een full-speed auto; terwijl vóór mij, van hun uitdagend kartel vergezeld, de ‘Libre-Pensée d'Houdeng-Aimeries’, drie man sterk, op slappe beenen vooruitkwam (het waaide zoo hard!), en ernstig uit overtuigde monden en luide kelen wenschend ‘A bas la calotte! A bas les Calottins!’....

N.R.C., 7 November 1911.