Verzameld journalistiek werk. Deel 4. Nieuwe Rotterdamsche Courant oktober 1910 - november 1911

[p. 603]

De vijfjaarlijksche prijs van letterkunde en de Vlaamsche academie

Brussel, 29 September.

Gij weet dat onlangs Stijn Streuvels weer den vijfjaarlijkschen prijs van Vlaamsche letterkunde kreeg, en dus tweemaal na mekaar de vijfduizend frank, die er aan verbonden zijn, op mocht strijken. Het feit was niet zonder eenige opschudding te verwekken in het Vlaamsch-literair Landerneau. Niet dat den prijs aan Streuvels zou misgund zijn geworden: ‘De Vlaschaard’, het gekozen werk, was onbetwistbaar onder de beste boeken der laatste vijf jaar. Wat men echter laakte: de looze streek van de jury, die in een leemte, een verzuim in het reglement van den prijskamp, het middel had gevonden om het werk van een aantal verdienstelijke literators te negeeren of terzijde te leggen. Zulke handelwijze kon aanleiding geven tot een misbruik der staatsgelden: niets was gemakkelijker, nu het voorbeeld eenmaal gegeven was, dan telkens maar weer denzelfden auteur - die er natuurlijk niets aan doen kan! - te bekronen, en aldus aan ernstige werkers, die hem nabij streven, de ‘aanmoediging’ te onthouden die de prijskamp feitelijk bedoelt te zijn.

De elegante en vernuftige oplossing der moeilijke vraag, wien den prijs toekwam, zou de jury echter hebben te verantwoorden; schuil te gaan achter een gebrekkig reglement kon alleen duren tot bij het verschijnen, in het Staatsblad, van het verslag over den prijskamp. En toen dat verslag verscheen, onderteekend door Prof. Dr. Karel Lecoutere, sloeg de verwonderde opschudding eenerzijds over

[p. 604]

in woede, terwijl ze andererzijds op schaterend spotgelach werd onthaald. Het is inderdaad een ongelooflijk-naïef stuk vol vlijtige onbeholpenheid en wijsneuzige philisterij. Cyriel Buysse, die met Stijn Streuvels de laatste in aanmerking was gebleven, gaf zich de moeite het in ‘De Telegraaf’ te... behandelen. Het tijdschrift ‘De Boomgaard’ schreef er een referendum over uit, dat binnen kort verschijnt. En de kritische literatuur van den armen heer Lecoutere werd zóo algemeen over den hekel gehaald, dat de Koninklijke Vlaamsche Academie, in hare zitting van gisteren, 28 September - het is een historische datum! - er toe over ging, in korps het voorbeeld van Herodes te volgen, hare handen wiesch in onschuld, en aldus de vijf leden van de jury in 't algemeen, en den heer Karel Lecoutere in 't bijzonder, haren koesterenden moederschoot uitstootte.

Want de Koninklijke Vlaamsche Academie is de voedstermoeder van de vijfjaarlijksche jury. Zij is het die, voor iederen prijskamp, aan den minister een lijstje zendt, met de namen van tien harer leden, volgens haar het best geschikt om het onkruid uit de tarwe te weren, en het fijnbrood uit het roggemeel te keuren. Uit die tien namen kiest de minister nu de jury; dat hij zich doorgaans vergist, en de vijf slechtsten benoemd worden, is een administratieve gewoonte, waar men niet gaarne van afwijkt.

Die vijf uitverkorenen - zij heetten ditmaal Willem de Vreese, Jan Bols, wijlen Jan Bouchery, Gustaaf Segers en Karel Lecoutere, - hebben het ditmaal zóó bont gemaakt, dat de Academie, die ze als jurylid had aanbevolen, ze thans eenvoudig verloochent. Het was gewoonte dergelijke

[p. 605]

verslagen als eene werkzaamheid van het Geleerde Korps in de Mededeelingen van het Genootschap op te nemen. Nu is gisteren besloten dat voortaan de rapporten op de vijfjaarlijkschen prijskampen niet meer zullen worden opgenomen, dan met de melding: ‘Wij lezen in het Staatsblad’. Zoodat elk academielid voortaan de zoete illusie zal mogen smaken totaal vreemd te zijn aan de verslaggevers en geheel onverantwoordelijk voor de wijsheid, door dezen medegedeeld. En bij die daad van nobele afwijzing heeft het de Academie niet gelaten: zij is eens zorgvuldig het reglement der vijfjaarlijksche prijskampen gaan herlezen, en heeft er zoowaar in ontdekt, dat het lijstje-der-tiennamen, waaruit de keurraad zal worden gepuurd als honig uit een ruiker rozen, geenszins uit alleen-academieleden dient te bestaan. Ook andere letterkundigen hebben het recht, er een plaats op te bekleeden. En nu heeft de Academie beslist, in hare voorzichtige edelmoedigheid, niet langer de verantwoordelijkheid der voorstellingen op zich alleen te laden. Zij zal, benevens sommige harer leden, de namen van onze beste dichters en prozaïsten, die nog geen recht hebben op den purpergestikten rok en den degen der Vlaamsche Académiciens, aan de keus van den minister onderwerpen. En nu gebeurt het juist, dat de Zuid-Nederlandsche ‘Vereeniging van Letterkundigen’ een voorstel in denzelfden zin bij het bevoegde ambt heeft ingediend. Zoodat we, dank zij Karel Lecoutere en zijn ongelukkig verslag, dan toch de Vlaamsche letterkunde om de vijf jaar behoorlijk zouden beoordeeld zien, en de toekenning van den prijs niet langer afhangen zou van allerlei redenen, die met de literatuur niets te maken hebben, zooals thans, zegt men, geschiedt.

[p. 606]

Hetgeen niet beletten zal, dat een auteur nog altijd tweemaal na mekaar het gouvernementeele manna zal mogen eten, en men dezelfde staf zal zien zwaaien blijven (om academische taal te spreken) over poëzie als over proza, over verhalen als over kritiek.

Of zal de Koninklijke Vlaamsche Academie, nu dat ze is gaan inzien dat ze zich al te veel rechten toekende en waarlijk geenszins de onfeilbaarheid in zake literatuur bezit, op den ingeslagen weg voortgaan, en hand in hand met on-academische letterkundigen uitzien naar eene nieuwe regeling van staatstusschenkomst in zake Fraaie Letterkunde? Het zou werkelijk haast te schoon zijn!....

Gewoonlijk deelt de Academie een kort verslag over hare maandelijksche werkzaamheden mede aan de pers. Ik ben benieuwd hoe de welgekende diplomatie van het korps de aangenomen wijzigingen, die ik u hier als primeur overbrief en die men zeker wel niet zal tegenspreken, formuleeren zal. Intusschen zal ik wel de laatste zijn, om er haar niet van harte geluk meê te wenschen.

N.R.C., 1 October 1911.