Verzameld journalistiek werk. Deel 4. Nieuwe Rotterdamsche Courant oktober 1910 - november 1911

[p. 570]

Wedstrijd voor beiaardspelers te Brugge
IV

Brugge, 20 Augustus.

De laatste dag....

En weêr heb ik gezeten onder mijn accacia in den tuin der Burgerlijke Godshuizen, naast de stervende geraniums die bitter geuren. Ik heb er gezeten tot laat in den avond, bij het schijnsel van een gelen lantaarn. En....

Maar voor ik hiermeê voortga moet mij een kwellende opmerking van het hart. Ik heb nu, verleden week en heden, drie lange namiddagen klokkenmuziek gehoord. Of beter gezeid: ik heb op de klokken van den Brugschen beiaard muziek hooren uitvoeren.... die me alles behalve als klokkenmuziek voorkwam. We leven in een tijd, dat beiaardconcerten zeer in de mode komen. Jef Denijn, van Mechelen, is daar de groote inspirator van geweest. In Engeland, waar ze geen beiaarden bezaten, worden er tegenwoordig zoowat overal geplaatst, en Denijn gaat er jaarlijks met enorm succes spelen. Het gaat zoover, dat men er speciale tijdschriften voor gesticht heeft. En ik zei u dat voor dezen Brugschen wedstrijd drie confrères ervoor het Nauw waren overgevaren... En niet alleen in Engeland is de belangstelling groot; ook in Nederland is ze ontwaakt, en ook in Noord-Frankrijk, de eenige landen, trouwens, met Vlaanderen, waar eigenlijke beiaarden bestaan. Men mag dus wel spreken van eene renaissance der beiaardkunst. Ongelukkig bestaat er geen speciaal klokkenrepertorium. De beiaardspeler is dus gedwongen, zijn muziek te ontleenen aan die voor andere klavierinstrumenten. Nu zult ge

[p. 571]

denken: hij zal natuurlijk die stukken kiezen, welke het beste passen voor klokken, - eenvoudige zangen, waar iedere klank tot zijn recht bij kan komen; die men in volle duidelijkheid, op afstand zoowel als onmiddellijk onder den toren, hooren en volgen kan.

Welke vergissing van u! Aangewakkerd door den virtuoos Denijn, voeren de klokkenisten tegenwoordig werken uit, meestal orgelmuziek, die zoo weinig voor beiaard geschikt zijn, dat men er het klavier van onze eeuwenoude instrumenten voor veranderen moet. Denijn-zelf is de uitvinder van allerlei wijzigingen - pneumatische overdracht van de toets op de klok, electrische tusschenkomst, wat weet ik al! - die hij overal wilde zien toepassen, en die men zal moeten toepassen, wil men voortgaan op den beiaard muziek uit te voeren, die, naar me voorkomt, er allesbehalve voor geschikt is. Hebt ge al een clarinet den zang der viool hooren nabootsen? Zoo doen tegenwoordig de beiaardiers.... in 't veel ergere. Ik hou het dan ook voor eene noodzakelijkheid, daartegen te protesteeren. De beiaardtechniek is al lastig genoeg, dan dat men ze niet willekeurig verzware, met geen ander gevolg dan het instrument geheel van eigen aard en doeleinde te doen afwijken. En dan zal het ook niet noodig zijn, eerwaarde klokkespelen, die in hun steenen veste de eeuwen hebben getrotseerd, op allerlei wijze te moderniseeren. Een beiaard is de zang van een collectieve volksziel. Die zang wijzigen, het is die ziel verbasteren. En dat mag toch niet, nietwaar? Te meer daar er nog wel muziek bestaat, - wij hoorden er dezer dagen - die, behalve de overgeleverde volksliederen, zoowel bij het instrument als voor de volksziel passen, beter althans dan orgelsonates en

[p. 572]

operettedeuntjes.....

Maar laat me tot den wedstrijd terugkeeren. Wij zaten dus, wij persmannen in onzen gezelligen tuin, zij de beiaarders in het smalle kamertje dat de Amsterdammer Hasselaar, die verleden week meedeed, hun ‘zwemkom’ heeft gedoopt, want het is er, bij den lastigen arbeid, geweldig heet. Heden zouden concurreeren zij, die verleden week als de zes eersten werden gerangschikt. Helaas, uw landgenoot, de eenige vreemdeling die aan den wedstrijd deelnam, was van het lijstje weggevallen, zoodat deze nog alleen nationaal was. Het weze u echter een troost, o Hollandsche lezers, te vernemen dat gespeeld werd op een Nederlandsch instrument. Het Brugsche carillon werd inderdaad geplaatst door Dumery, een geboren Amsterdammer, in 1740....

Als eerste treedt Nauwelaerts op. Met het opgelegde stuk le Meunier et le forgeron, nogal geschikt maar vol moeilijkheden, legt hij bewijs van buitengewone bravoure af, die nog aangroeit bij P. Benoit's Rubensmarsch, een der stukken die op het klokkenrepertorium moest blijven, en dat wordt uitgevoerd met gul geweld. Le Retour de la Fauvette, van J. de Broeck moest alleen dienen om 's spelers wonderfijne nuanceering en zijne vingervlugheid te bewijzen: Nauwelaerts heeft er met verbazende knapheid in gezegevierd. Hij is na Denijn ongetwijfeld onze beste beiaardier.

Edg. Aerts leed al te zeer onder de vergelijking: leerling-klokkenist der stad Brugge (het is zijn officiëele titel), heeft hij bewijs van vaardigheid willen afleggen in Bellini's Norma en in Donizetti's Lucia di Lammermoor. Hij is er in geslaagd, ...zonder meer.

[p. 573]

Dat Karel de Mette virtuositeit bezit, wisten wij al. Hij heeft het opnieuw bewezen in een Praeludium van Matthias van den Gheyn en in de Andante der VIde symphonie van Haydn. Maar zijn spel is erg ongelijk: de man moet erg zenuwachtig zitten, daar hoog in zijn toren: men wordt het aan zijne uitvoering al te zeer gewaar. Waarbij eene vervelende stoornis komt: Onze-Lieve-Vrouwekerk wil plots bewijzen dat ook zij klokken bezit; plots bonst tegen de maat in, de zware slag der hoofdklok op den beiaardzang en alles wordt onduidelijk: de beiaardspeler is blijkbaar onthutst, heeft al de moeite der wereld om bij te houden... Had men dan zulke incidenten niet kunnen voorkomen?

Blijkbaar niet: want nauwelijks is Verrees op De Mette gevolgd, en zet hij een Praeludium van Bach in, of een angstig-schel kloosterklokje begint te kleppen, weldra in dit voorbeeld gevolgd door al de kloosterklokjes van Brugge. Verrees staakt zijn spel. Is hij tegen de concurrentie niet bestand? Is hij van zijn bank gevallen?... Wij loopen om inlichtingen: het is een ijzeren staf van twee centimeters dik die aan het klavier gebroken is... Onmiddellijk op zoek naar een smid. Het zal wel een half uur duren, zegt men ons, voor men herbeginnen kan.... Wij vullen onze glazen opnieuw met bruin bier. Een aanzittende priester kort dien tijd met beschouwingen over vliegtoestellen en den heiligen Thomas, over de gedachtevrijheid en arbitrage, over onzen welbespraakten senator Monsignor Keesen en geluk in het huwelijk.... Het wordt zeven uur: er zijn blijkbaar geen smeden meer in Brugge. Het wordt half-acht: eindelijk kan Verrees zijn tweede stuk: Les Dragons de Villars hernemen, dat hij trouwens vlot

[p. 574]

en met groote zekerheid uitvoert.

Het is geheel donker geworden. Leo met den Memlinckop, steekt den lantaarn aan. Ook in het klokkekamertje zal men het vetlampje van den bewaarder hebben aangestoken! En daar speelt nu, met ongehoorde vastheid, het wonderkind Modest de Mette, de veertienjarige koorknaap van Aalst, eerst uit Judas Macchabee van Händel, daarna een uitmuntend Lied van den Smid van Andelhof. Wij staan andermaal verbaasd over de knapheid van het kind, waar het de laatste mededinger, Van de Plas - die o.m. La Fille de Mad. Angot buiten alle rhythme vertolkt - het zeker niet bij haalt....

Eindelijk is alles afgeloopen, en wordt ons de uitslag bekend gemaakt. Eerste is natuurlijk Nauwelaerts. De tweede prijs, ex aequo toegekend aan Verrees en Karel de Mette, wordt meer beknibbeld....

En daarna mogen we naar huis keeren, na drie aangename dagen, gelijk ik er u dergelijke in Holland, waar zulke mooie beiaarden zijn, naar ik hoor, binnenkort toewensch, en waar uwe landgenooten hunne weêrwraak op de Belgen kunnen nemen.

N.R.C., 22 Augustus 1911.