Verzameld journalistiek werk. Deel 4. Nieuwe Rotterdamsche Courant oktober 1910 - november 1911

[p. 566]

Kinematografische archieven

Brussel, 19 Augustus.

Reeds een paar keer had ik hooren praten over de kinematografische archieven der stad Brussel, maar wat dit eigenlijk kon zijn, daar had ik mij nooit rekenschap van gegeven. Gisteren echter ben ik eens naar den heer Des Marez, den geleerden en hulpvaardigen stadsarchivaris, gestapt en heb hem eens gevraagd wat of dat nu eigenlijk beteekende en, ziet, wat hij mij vertelde was zoo interessant, dat ik het den lezers der courant niet onthouden wil.

Iedereen weet welk een gewichtige plaats de levende fotografie in de laatste jaren in ons leven heeft ingenomen. De verst verwijderde landen, men bezoekt ze; de belangrijkste gebeurtenissen, men woont ze na enkele dagen bij. Jongen en ouden van dagen verheugen zich in den film, die ons onbekende volken, hoofdmomenten der hedendaagsche wereldgeschiedenis, voor oogen toovert. Welk een prachtig opvoedingsmiddel, maar ook welke onschatbare historische bron!

De eerste, die dit historische nut inzag, is een te Parijs wonende Rus geweest, Boleslas Matuszewski, die in 1898 reeds een brochure uitgaf, getiteld: Une nouvelle source de l'histoire. - Création d'un dépôt de cinématographie historique. Hij had foto's genomen van het bezoek van president Faure aan den tsaar en deze voor den president en in kazernen vertoond. Het groote succes dat hij er mede had, bracht hem er toe aan de Fransche regeering voor te stellen een archief van opnemingen aan te leggen, welke historische waarde hadden.

[p. 567]

Om allerlei redenen kwam er destijds van dit plan niets, totdat het vorige jaar de Brusselsche wethouder Huysmans op het denkbeeld kwam, zonder van zijn Russischen voorganger te weten, om in het gemeente-archief een verzameling opnemingen aan te leggen. Zijn plan werd aangenomen en de verdere uitwerking aan de zorgen van den gemeentearchivaris overgelaten. Het verkrijgen der eerste films ging gemakkelijk genoeg; de begrafenis van Leopold II, de intocht van koning Albert, de bezoeken van staatshoofden te Brussel, de plechtige opening van de wereldtentoonstelling, werden aangeschaft. Maar hoe moest men deze bewaren? Het eerste internationale congres van archivarissen en bibliotheekbeheerders, in 1910 te Brussel vergaderd, bleef in deze het antwoord aan den heer Des Marez schuldig, nergens bestond een dusdanige verzameling, niemand had er dus eenige ondervinding van. Ook de directeuren der groote kinéma-ondernemingen, daaromtrent ondervraagd, konden geen uitsluitsel geven; bij hen heeft de film slechts onmiddellijk en praktisch nut, hij wordt niet bewaard maar weggedaan zoodra zijn actualiteit voorbij is. De archivaris moest dus zelf een middel vinden voor het bewaren der films en past nu dit toe.

Elke film wordt voorzien van een reep zilverpapier, dat over de geheele opneming gelegd wordt en haar isoleert. De rol wordt nu eveneens in zilverpapier gepakt, aldus in een blikken trommel gesloten, deze dichtgeplakt en in een droge plaats (in Brussel de kelders) bewaard. Zoo zal men over twee, drie eeuwen te Brussel den intocht van koningin Wilhelmina nog kunnen bijwonen. Iedereen begrijpt terstond het nut hiervan. Een historische bron is altijd min of meer onzuiver, hetzij als gevolg van

[p. 568]

de samenstelling van den menschelijken geest, hetzij met opzet bedorven. Een foto kan ook nog vervalscht zijn, maar wie begint er aan de ongeveer 1200 opnemingen van een film een voor een te veranderen? Een zeer zuivere bron dus, gevende het werkelijke leven. Men denke zich eens een oogenblik, dat onze voorouders dit voor ons geslacht hadden kunnen doen. Welke geheel nieuwe horizon opent zich dan plotseling! Een voorbeeld: uit Huygens' Voorhout en de tallooze gravures van onze stedebeschrijvingen kan men zich vrijwel een beeld vormen van het Haagsche leven in de 17e eeuw, maar welke voorbereiding, wat een tijd eischt dit niet en hoe fragmentarisch, hoe onwezenlijk wordt het beeld dan nog! Hadden wij den film; wel, wij zouden onze voorouders zien leven, ze werkelijk zien in hun ware gedaante, houding, kleeding en gebaren.

Dit alles is nu voor den Brusselaar uit de 21ste en 22ste eeuw weggelegd. Wil hij weten hoe op 26 Juli 1911 de koningin der Nederlanden door het voorgeslacht werd ingehaald, hij gaat naar het archief en laat de opneming voor zijn oogen afrollen. Wil hij een bizonderheid nader beschouwen, reeds nu kan men, dank zij een vernuftige uitvinding, de rol stil laten houden voor den lichtbundel en op zijn gemak de opneming bestudeeren. Zoo zal men niet alleen historische gebeurtenissen, maar ook allerlei dagelijksche zaken moeten kinematografeeren om een duidelijk beeld te kunnen krijgen van het leven in een gegeven periode. Hieraan wordt nu gewerkt. Duizenden films zullen noodig zijn; maar dan ook, welk onschatbaar materiaal!

Reeds nu heeft de kinema groote opvoedende kracht en wordt, jammer genoeg, nog te weinig methodisch toegepast. In plaats van onze kinderen opnemingen te laten zien als:

[p. 569]

de kinderen van den vagebond, de behekste kinderwagen, de gesnapte inbreker, een moord door de telefoon en dergelijke hartverheffende zaken, is het beter, ja een verademing, wanneer er eens een film voorbijrolt van leerzamen aard, van opvoedende kracht. Velen zien dan ook in, dat dit meer methodisch moet worden toegepast; hoe het daarmede ten onzent staat weet ik niet, maar wel is mij bekend dat de overheden van Sint Gillis, een voorstad van Brussel, het hoogloffelijke besluit hebben genomen om de kinema op school toe te passen en den kinderlijken geest te onderwijzen met beelden, die wezenlijke opvoedende waarde hebben.

Intusschen moet men zich niet ontveinzen dat de kinema twee groote bezwaren aankleven, het eerste en geringste is de trilling, die op de zich in groei bevindende oogen verzwakkend werkt, maar met de aanhoudende verbeteringen is men reeds ver gevorderd dit euvel op te heffen. Anderzijds is wel eens terecht gezegd, dat de kinema, die alles als het ware kant en klaar laat zien, op de verbeeldingskracht der kinderen remmend zou werken, te weinig aan haar zou overlaten. Welnu, een kundig opvoeder zal ook dezen klip weten te omzeilen, door van de kinema geen misbruik te maken. Maar afgescheiden hiervan is het tijd de kinema de plaats te geven die haar toekomt in de opvoeding onzer kinderen en de toepassing hiervan niet meer uitsluitend aan het particulier iniatief over te laten; en daarom juist verdienen de kinematografische archieven op dit oogenblik onze volle aandacht.

N.R.C., 20 Augustus 1911.