Verzameld journalistiek werk. Deel 4. Nieuwe Rotterdamsche Courant oktober 1910 - november 1911

[p. 456]

De overeenkomst

Brussel, 27 Juni.

Verleden week schreef ik u, dat de volledige unie tusschen liberalen en socialisten als een voldongen feit mocht worden beschouwd, en dat alleen nog een modus vivendi moest worden gevonden in zake kiesrecht, om als volkomen te gelden en de noodige stevigheid te bieden, die van de verbonden linkerpartijen éen regeeringspartij kon maken, welke met een voldoende programma, waarvan geen punt aanleiding tot misverstand of betwisting zou geven, voor het kiezerskorps op kon treden. Die modus vivendi mag thans gevonden worden genoemd. De incidenten in den gemeenteraad van Gent zijn er aanleiding toe geweest, en de toegeeflijkheid der liberalen, evenals de inschikkelijkheid der socialisten, staan er borg voor, dat het verbond op een vasten grond berust.

Bedoelde incidenten zijn gisteren afgeloopen. Toen Siffer, de katholieke waarnemende burgemeester, gevraagd had of iemand het woord wou nemen over het kiezen van een nieuwen wethouder in de plaats van minister Van de Vyvere, is Anseele opgestaan, en heeft een verklaring der radico-socialisten afgelezen. Daaruit blijkt de overeenkomst met de liberalen op basis van algemeen kiesrecht zonder meer, ‘buiten alle belastingsschatting, bevoegdheidsverklaring, fortuinaangave of andere voorwaarde, voor de gemeente, de provincie, en de wetgevende Kamers, op vijf-en-twintigjarigen ouderdom, mits een jaar verblijf.’ Verder berust het verbond op den strijd tegen het klerikalisme, ook in den schoot van het college van

[p. 457]

burgemeester en wethouders. Bij hun aftreden zullen de twee katholieke wethouders vervangen worden door een liberaal en een socialist, zoodat het college zal bestaan uit een liberalen burgemeester, twee liberale en twee socialistische wethouders naast een radikalen. Eene toegeving der socialisten is, dat ze, in zake gemeentebestuur, van de evenredige vertegenwoordiging afzien. Zij zien echter in kiesrecht van hun ideaal - algemeen kiesrecht op 21 jaar, na zes maand verblijf - niet af, en zullen het voorstel der liberalen alleen als overgangsmiddel steunen.

Braun deed, in naam der liberalen, eenzelfde verklaring, die zelfs weinig in de bewoordingen verschilt. Zonder te zeggen dat zijne partij aan zijn eigen inzichten in zake kiesrecht vasthoudt of verraadt - kiesrecht op 25 jaar en twee stemmen aan elken huisvader - neemt hij het verdrag aan, trekt zijn ontslag als burgemeester in, en schetst als volgt een liberaal-socialistisch programma: gewetensvrijheid, leerplicht, gemeentelijke autonomie, lotsverbetering van gemeentelijke beambten en werklieden, uitbreiding der sociale werken te hunnen bate en ten voordeele der kleine burgerij. Dit programma geldt hoofdzakelijk voor het gemeentebestuur, voor staatsregeering zou het in zelfden zin worden uitgebreid.

Al geldt de getroffen overeenkomst alleen voor Gent, men mag aannemen dat ze in het geheele land zal worden goedgekeurd en in haar voorbeeld, op dezelfde basis, zal worden gevold. Reeds verklaarde Zondag te Luik de heer Hymans, op een meeting, dat hij zich bij algemeen kiesrecht aansloot, en men mag het beschouwen dat hij sprak in naam van heel zijne partij. Zoodat het ontslag van

[p. 458]

Schollaert als zuiverste gevolg de algeheele verzoening van liberalen met socialisten op 't voornaamste punt dat ze, met het oog op eventueel samen regeeren, scheidde, hebben zou. Want eenmaal dat socialisten er in toestemmen, met ‘bourgeois’ en ‘kapitalisten’ minister te zijn in eenzelfde kabinet, zien ze natuurlijk virtueel van alle verwezenlijking hunner theorieën af, en kan er alleen nog spraak zijn van samenwerking op een meer- of minderdemokratisch terrein.

Voor de socialisten is de toegeving der liberalen zeker eene schoone overwinning. Want misnoegdheid verwekt ongetwijfeld het toetreden der liberalen tot eenvoudig algemeen kiesrecht bij een belangrijke fractie der partij. Zijn de intellectueelen sedert lang algemeen kiesrecht toegedaan, dit is niet het geval in Vlaanderen althans, b.v. met de groot-nijveraars die het niet aanvaarden dan met de meervoudigheid. En de evolutie, die zeker duidelijk is, kan echter niet zoover zijn gevorderd, dat iedereen zich zonder meer bij de thans aangenomen beslissing zou nêerleggen.

Een tweede reden der socialisten om victorie te kraaien is, dat zij den strijd tegen het ontwerp van schoolwet alleen onder de voorwaarde hebben aangebonden, dat in elk geval het verwinnen van algemeen kiesrecht het hoofdpunt van het programma, het palladium in het gevecht zou zijn. En dat de liberalen, wien het hoofdzakelijk om het ontwerp-Schollaert te doen was, ze hierin hebben gevolgd, en thans vast besloten zijn de groote betooging van 15 Augustus a.s. mede te maken, zonder het minste voorbehoud voor wat algemeen kiesrecht betreft, mag ongetwijfeld als een socialistische overwinning worden beschouwd,

[p. 459]

zonder daarom eene liberale abdicatie te mogen heeten.

Want het valt niet te betwijfelen: de principes blijven recht. Al blijft het voor ieder gevaarlijk, met vuur te spelen. En al blijft het spreekwoord waar: ‘l' appétit vient en mangeant.’

N.R.C., 28 Juni 1911.