Verzameld journalistiek werk. Deel 4. Nieuwe Rotterdamsche Courant oktober 1910 - november 1911

[p. 419]

De crisis

Brussel, 9 Juni.

Dat de heer Karel de Broqueville erin heeft toegestemd, na twee lange gesprekken met den koning, een nieuw kabinet samen te stellen, ligt aan het feit, dat op een avondmaal, dat de heer Schollaert gisteren zijne vroegere medewerkers aan het ministerie als dankzegging aanbood, door deze werd aangedrongen, den wensch van den koning niet te weerstaan, en, liever dan een zakenkabinet tot stand te zien komen, de herstemming van Mei 1912 af te wachten. Een eventueel kabinet-de Broqueville zou er dus in toestemmen, de schoolwet te laten rusten in de secties tot na de Meiverkiezingen, en deze verkiezingen op de basis der jongste volkstelling te laten plaatsgrijpen. Dit is de erkenning van de overwinning der linkerzijde, die niet anders vroeg. Of het is, andererzijds, de zekerheid, dat de rechterzijde bij de verkiezing niets verliezen zal, de volksstem op stuk van leerplicht en schoolwet niet vreest, en er misschien een duchtig middel van propaganda in ziet. De liberalen rekenen, dat ze in 1912 met eene meerderheid van vier-vijf stemmen de regeering zullen veroveren. De katholieken rekenen, dat hunne sociale wetten en hunne krijgswet nieuwe stemmen bij moeten brengen, en de tegenwoordige vijandige gezindheid wijken zal. Dit laatste zou den heer de Broqueville hebben genoopt, als kabinetshoofd op te treden.

Wat er zou bij veranderen? Niets anders, dan dat dit, zeer overgankelijk, katholiek ministerie meer bepaald jong-katholiek zou worden, en aldus de samenwerking met

[p. 420]

de linkerzijde zeker vergemakkelijken zou, al was het ook maar in het vereffenen der loopende zaken. Want van de schoolwet kan tot volgend jaar, tot bij de verkiezingen, natuurlijk geen spraak meer zijn. Deze zal verder, en in het oneindige, besproken worden in de afdeelingen, of verzonden worden naar een bijzondere kommissie met de vaste bedoeling, dat deze geene uitspraak doen zou vóór Mei. Dit beteekent het aanvaarden van een nieuwen strijd na de verkiezingen. Daar de linkerzijde zich bij voorbaat heeft neergelegd bij de volksuitspraak, zou voor de nieuwe regeering alles zijn gewonnen, indien zij aan het bewind mocht blijven. Valt integendeel het katholiek kabinet in de verkiezing, dan zal men het geen moed kunnen ontzeggen....

Het nieuwe kabinet zal dus hoofdzakelijk jong-katholiek zijn. Samengesteld is het lang nog niet, en het kan nog wel een paar dagen aanloopen voor het definitief tot stand komt. Men noemt enkele namen, die men gisteren al noemde onmiddellijk na het ontslag en die ook ik u meedeelde. Van het vorige ministerie zouden alleen aftreden: de heeren Schollaert, Helleputte, Liebaert en de Lantsheere. Het nieuwe ministerie zou samengesteld zijn uit: K. de Broqueville (ijzeren wegen), Renkin (koloniën), Hellebaut (oorlog), Davignon (buitenlandsche zaken), Hubert (nijverheid), Carton de Wiart (wetenschap en kunst of justitie), Levie (financiën), De Sadeleer (openbare werken en landbouw) en Tibbaut (openbare werken en landbouw of koloniën). Voor binnenlandsche zaken zou Berryer blijven.

De heer Renkin zou er in toestemmen aan de koloniën te blijven op aandringen van den koning, die het met hem

[p. 421]

volkomen eens is in het beheeren van Kongo. Zijn aanvaarden is echter nog niet heel zeker, en, dankte hij voor het aanbod, dan zou, zooals ik u reeds schreef, de heer Tibbaut als minister der koloniën optreden. De heer De Sadeleer zou dan de openbare werken op zich nemen, en de heer Carton de Wiart zou zich met het rechtswezen gelasten. Aan wetenschap en kunst zou dan komen de heer Mélot, die vóor een goede maand al den val van het ministerie, of althans de ontbinding der Kamer voorspelde, en als schoonzoon van den heer Verhaegen, die op zijne beurt eerste-luitenant is van den heer Helleputte, misschien wel de ‘right man’ zou zijn om een debat over de schoolwet te aanvaarden en te leiden. Terwijl andererzijds de heer Carton, zelf een zeer verdienstelijk letterkundige, en in de schoolkwestie zeer beslagen, misschien een beter minister van wetenschap en kunst zou zijn, dan een minister van justitie.

Het zuiverste van het geval is: de bijzonder-vlugge stijging tot het hoogste bewind van den heer de Broqueville, die nog geen jaar tot het ministerie behoort en nog betrekkelijk jong is; de overwegende rol die de jongkatholieken in hunne partij gaan spelen, hetgeen de nederlaag is der Woeste-gezinden; en eindelijk: de overwegende macht die de minder-Vlaamschgezinde elementen in het nieuwe kabinet bezitten zullen. Is dit laatste eene reactie tegen het flamingantisme? Ik geloof het niet, zou het veel meer beschouwen als een kiesmiddel, om bij de Waalsche katholieken den indruk der flamingantische vorderingen tegen te werken....

Maar dit is de huid van den beer verkoopen, voor deze geveld is; want: het ministerie is op dit oogenblik nog

[p. 422]

niet samengesteld. Men zegt dat dit morgen reeds het geval zal zijn. Dan maar wachten, nietwaar?....

N.R.C., 10 Juni 1911.