Verzameld journalistiek werk. Deel 4. Nieuwe Rotterdamsche Courant oktober 1910 - november 1911

[p. 414]

De politieke crisis in Belgie

Brussel, 8 Juni.

Met duizelingwekkende vlugheid is plots vanmiddag ingevallen, wat sedert geruimen tijd reeds door de oppositie werd geëischt, sedert een tweetal dagen werd voorspeld en door een redevoering van Woeste, gisteren in de Kamer gehouden, onontkomelijk was geworden: het ministerie-Schollaert valt op de schoolwet, die, eenmaal gestemd, de katholieke partij nog lange jaren aan het bewind moest behouden. Eergisterenavond seinde ik u, dat de koning tot ontbinding der Kamer besloten had. Dit bericht berustte op vasten grond: het besluit was door den ministerraad van Dinsdagavond genomen en wachtte alleen nog de koninklijke bevestiging. Deze plotse ontbinding was echter niet van aard, de linkerzijde te bevredigen; in Mei eerstkomend moet de helft der Kamer herkozen worden. Daar alsdan de uitslag der volkstelling zal bekend zijn, en de vermeerdering der bevolking nieuwe zetels voor de volksvertegenwoordiging mee zal brengen, zou die gedeeltelijke verkiezing eene algemeene verkiezing hebben kunnen worden. Liberalen en socialisten - évenals de katholieken trouwens - hoopten hiervan baat, en hun wensch was, de ontbinding der Kamer alleen tegen Mei uit te zien spreken, na intrekking van het ontwerp van wet of zoo noodig verdere boycotteering daarvan. Dan zou de uitspraak van gansch het land hebben gegolden als kontrool over 's lands oordeel in zake leerplicht en schoolwet. Een katholiek ministerie zou er bij gevallen zijn of had er, wie weet voor hoe lang, stand bij gehouden, terwijl ook de linkerzijde zich dan bij

[p. 415]

de vox populi zou hebben neergelegd.

Eene ontbinding echter nu reeds uit te spreken, zou meer dan waarschijnlijk weer de katholieken aan het bewind geroepen hebben. Het gevolg zou zijn geweest, óf wel dat dit nieuwe kabinet de schoolkwestie zou hebben laten varen, óf wel in tegenovergesteld geval dat de oppositie hare systematische oppositie tot aan de vermoedelijk algemeene verkiezing van Mei zou hebben voortgezet. De ontbinding zou dus geen praktische gevolgen hebben gehad: de regeering gaf er door toe aan de linkerzijde; de linkerzijde verloor er misschien een goed kieswapen bij.

Nochtans had ze voor den koning het nut, dat zijn persoon er bij gedekt bleef. Zelf mede-onderteekenaar van het wetsvoorstel, beteekende het intrekken er van zichzelf in het ongelijk te stellen. Het ontslag van het ministerie kon alleen wijzen op de onmogelijkheid, stand te houden tegen de halsstarrige tegenkanting van links: eene nederlaag dus, waar de koning toch ook eenig deel in had, vermits hij aan de wet de sanctie van zijne handteekening had gehecht. Een ontbinding echter kon gelden als een middel tot bevrediging, - bevrediging die thans heel zeker niet wordt bereikt door de crisis.

Toch nam men op het laatste oogenblik zijn toevlucht tot dit laatste middel. De reden? De heer Woeste scheurde zich in volle Kamer van de regeering af, welbewust wat daarvan het gevolg zou zijn. Dit is trouwens eene oude gewoonte van de ‘groene eminentie’: staat een ministerie, of zelfs maar éen enkel mensch in een ministerie, den heer Woeste tegen, dan schaft hij dit ministerie af. Gij kent zijn haat tegen de jong-katholieken. Nu is het kabinet-Schollaert grootendeels jong-katholiek. Dat kabinet

[p. 416]

had Woeste gewaarschuwd tegen het ‘avontuur’ van den leerplicht. Had Schollaert nu ook zijn best gedaan, den leerplicht in het wetsontwerp te verbergen, hij stond er niettemin in geschreven; en dit was voldoende om het misnoegen van den achterdochtigen en despotischen ouden heer te wekken. Eerst het ontwerp toegetreden, maakte de heer Woeste van het verzet der linkerzijden en de vrees van den koning gebruik om de regeering stokken in de wielen te steken en naar de tegenstanders over te loopen. Dit beteekende eenvoudig, dat de partij het over eene zóo belangrijke vraag niet meer eens was. En die eenheid, die de heer Schollaert met zooveel moeite had weten te bewerken, eenmaal verbroken: wat bleef er hem nog over, dan het ontslag van het ministerie aan den koning te vragen?

Daartoe werd hedenmiddag besloten. Om twee uur werd het aan de Kamers - eene natuurlijk woelige Kamer - medegedeeld. Waarop voorzitter Cooreman de schorsing van de zitting uitsprak.

Onmiddellijk vergaderde de linkerzijde, die eene krachtdadige proclamatie richtte tot het land. Deze deel ik u vanavond mede.

Ook rechts kwam men bijeen, - en het moet er niet malsch zijn toegegaan... De heer Van Cauwelaert heeft er in zeer harde bewoordingen aan den heer Woeste zijne houding verweten. ‘Voor enkelen tijd,’ moet hij hebben gezegd, ‘hebt gij mij verweten mij door mijne Vlaamschgezinde hardnekkigheid buiten de katholieke partij te hebben gezet. Laat mij toe u te zeggen, dat gij het zijt die u in onze rangen onmogelijk hebt gemaakt door uw gebrek aan goede trouw.’ Het gerucht loopt, dat hierop de

[p. 417]

heer Woeste zijn ontslag als Kamer-lid zou hebben gegeven.....

Wie nu lost de crisis op? De koning zou dit den heer Cooreman hebben opgedragen, die, door zijn gematigdheid en zijn praktischen zin, er zeker de man voor is om, in afwachting dat de kiezingen van Mei de Kamer vernieuwen en uitbreiden, de staatszaken zonder verdere botsingen te leiden. Nu heeft de rechterzijde echter verklaard, dat ze zich tegenover den heer Schollaert verplicht achtte, en met hem dus wenschte solidair te blijven. Zoodat de heer Cooreman zich in de onmogelijkheid bevindt, aan het verzoek van den koning gevolg te geven. Of hij daartoe heeft besloten, weet ik niet. In elk geval gaf men in de bureelen der ministeries, een uur reeds na den val van het ministerie-Schollaert, de namen op van de leden die een nieuw kabinet uit moesten maken: Cooreman (binnenlandsche zaken), Poullet (wetenschap en kunst), Carton de Wiart (justitie), Levie (?), enz. En dit lijstje kan geen bloote fantasie zijn. Alleen zal de houding der rechterzijde ná de verklaring van het aftredend ministerie, - eene houding die niet was te voorzien en in België eene zeldzaamheid uitmaakt, - hebben belet, dat de ontworpen combinatie tot werkelijkheid werd.

Zoodat nog alleen de mogelijkheid overblijft: samenstelling van een zakenkabinet en schorsing der Kamer tot na de Mei-verkiezing. Deze oplossing is trouwens de eenige, die voor ieder bevredigend kan heeten, al brengt ze natuurlijk moeilijkheden mee. Het is eene weinig-waardige houding in een land, dat binnenkort Hooge Gasten verwacht. Reeds had men in de laatste dagen gezeid, dat de koning zou hebben getracht de ontknooping van de schoolkwestie

[p. 418]

tot na het bezoek van koningin Wilhelmina te verdagen. De toestand waarin we einde Juli vermoedelijk zullen verkeeren laat van nu af aan toe te twijfelen aan het bezoek van Hare Majesteit...

Ziedaar, in 't kort geschetst, de omstandigheden. Zij kunnen voor gevolg hebben, dat de Leerplicht voor België nog lang uitblijft. Inderdaad, de hoop der katholieken, na Mei weer aan het bewind te komen, is evenzeer gewettigd als die der tegenpartijen, dit te zullen veroveren: onpartijdig beschouwd is het voor het oogenblik onmogelijk, daarover uitspraak te doen. En daar geen enkel katholiek ministerie het zeker wagen zal, de vraag nog maar even aan te raken....

N.R.C., 9 Juni 1911.