Verzameld journalistiek werk. Deel 4. Nieuwe Rotterdamsche Courant oktober 1910 - november 1911

[p. 291]

‘La libre esthetique’
II

Brussel, 7 April.

Wat me in Vuillard steeds heeft tegengestaan en volle overgave van mijn bewondering heeft tegengewerkt, is de stijfheid, ik ging zeggen haast de stramheid van zijne teekening. Dit is voorzeker geen zoeken naar vereenvoudiging, het is in elk geval geen bereiken van stijl. Die slordigheid schaadt den gezamenlijken indruk zijner schilderijen ten zeerste. En nochtans, hoe fijn-harmonieus zijn deze van kleur, van hunne teergrijze, zacht-roze, gedempt-oranje kleur. Frankrijk telt weinig coloristen als Vuillard, die tevens zoo persoonlijk en nochtans zoo traditionalistisch zijn. Daar gaat in hunne onbeholpenheid - die schijnbaar is? - van deze werken een gratie, een ‘charme’ uit, die boeien als verre en weemoedige muziek.

Koperschetterende fanfaren zijn daarentegen de doeken van Lucie Cousturier. Dit is niet meer de primodische verdeeling van het licht, uitgedrukt in duizend wemelende stippels; het is nog wel de volledige toonanalyse, maar neergestreken in brutale vlekken elementaire kleur. Het schreeuwt, het huilt, - het overweldigt door zijne oprechtheid en verrast, op afstand, door de frischheid, door het leven, door de kracht en zelfs door de fijnheid. Het is de getuigenis van een bijzondere en gevaarlijke maëstria, - gevaarlijk, daar zij een goochelspel blijft op den boord van een afgrond.

Gewild-zwart, zonder dat men goed het gewilde ervan begrijpt, zijn de naaktstudies van Sue. Zij trekken ons

[p. 292]

nochtans door eene psychologische beteekenis die, onbedoeld misschien, er de waarde van den kunstenaar door verhoogt...

Bij die Franschmans, die wel de belangrijkste zullen zijn in dit Salon, sluiten zich twee Spanjolen aan, waarvan de eerste, Anglada, goed bekend is, die ons ditmaal, gesausd in broeiend-donkere verwe met flitsen brandende klauw, een dikke vrouw toont ten groentenmarkt; en de tweede, mij onbekend, en die Paolo Rolg heet, verrast door fijntonige schilderijtjes uit het leven van circusworstelaars en rijderessen, de ledematen gekneed en misvormd tot het monsterachtige toe door hun beroep, uitdagend-trotsch bij hunne praestaties, huiveringwekkend sjofel op hunne zwerftochten: werk van hoofdzakelijk-illustratieven aard en beteekenis, maar vol meewarige of heroïsche observatie, en van eene uitvoering die door fijnheid en raakheid uitmunt.

Aldus landen wij bij de Belgen aan. In waarheid zijn er slechts drie die de aandacht trekken en daaronder is er, wonder genoeg, slechts eene die onder de impressionisten te rekenen is. Het is Anna Boch, een schilderes waar ik veel eerbied voor heb en die mij ontzettend verveelt. Ten duizendsten male toont zij me weêr die ijzer-doorroeste kalkrotsen aan dezelfde diep-blauwe zee. We wisten al dat die rotsen en die zee bestonden uit een schilderij in het hedendaagsch museum. Mej. Boch wil er ons andermaal van overtuigen, en dit in onderscheiden exemplaren nogal. Het is alsof ze tot dat eeuwige zeestuk veroordeeld was. En 't mooist van al: het blijven steeds even-goede schilderijen, met dezelfde toewijding uitgevoerd, met ijver en precisie voleindigd. Ik vraag mij in gemoede

[p. 293]

af welk geheim Mej. Boch aan deze rotsen bindt.....

Alfred Delaunois en Auguste Oleffe, ze zijn bijna al even eentonig. Bij hun wisselen aspekten en onderwerpen wel eenigszins; in de uitvoering blijven ze echter zichzelf gelijk, zonder geestdrift, zonder spontaneïteit, zonder de vreugde om het nieuwgevonden onderwerp, zonder den angst om de nieuw opgeworpen moeilijkheid. Hun werk blijft uitmunten, zeer zeker, boven dat der meeste Belgische jongeren. Delaunois behoudt zijn evocatiekracht van het mystische leven in oude kloosterkerken; Oleffe blijft de wat vurige, maar krachtige, warme, diep-tonigen colorist. Beiden echter geven een indruk van zelf-voldaanheid, van secure gerustheid, die, na het werk van reeds-ouderen als Denis en Van Rysselberghe, die zich steeds in hergroeienden ijver vernieuwen, die steeds als met nieuwe oogen en nieuwe handen voor het nieuwe werk komen te staan, ontstemmen en eenigszins teleurstellen. Ik ware onrechtvaardig, nochtans moest ik hier een nieuwe poging van Alfred Delaunois verzwijgen, die dan wel blijk geeft zich uit de oude atmospheer en de oude werkwijze voor een enkel maal te willen redden: zijn ‘Introït’ - een blij, luchtig, bijna vreugdig kerkinterieur, vol prachtige schildershoedanigheden, - steekt allergunstigst tegen de andere, hier-getoonde werken af. Moge het eene nieuwe periode, van meer-opgewekt, minder-apathisch leven in zijne loopbaan inluiden.

De aandacht om het beeldhouwwerk concentreert zich in dit Salon, behalve om enkele gratievolle gewrochten van Paul Dubois en minder werk van Gijsen en van Wouters, om de retrospectieve tentoonstelling van wijlen Karel van der Stappen. Meer dan ooit blijkt er de goede smaak,

[p. 294]

de gedistingeerde handigheid en vooral het eclectisme van den gestorven bestuurder der Brusselsche kunstacademie uit. Een groote personaliteit is deze nooit geweest, wél een al te ontvankelijk gemoed. Vele invloeden onderging hij, van het koude academisme tot bij Rodin, van de Italiaansche Renaissancisten tot Meunier, van de Romeinen tot George Minne toe. En met dat al leverde hij steeds uitnemend-knap, steeds voornaam, nooit vulgair-naäpend werk. Hij was een Meester, maar een tweedehandsche en als dusdanig onder de allereersten.... Het aanstaande ‘Salon du Printemps’ moet ons binnenkort eene meer-volledige keuze uit zijn werk toonen. Het zal voor mij eene nieuwe gelegenheid zijn om er breedvoeriger op terug te keeren...

Laat mij heden hierop het relaas sluiten van eene tentoonstelling die, bezat ze ook de educatieve waarde van vroegere Salons der ‘Libre Esthétique’ niet, ons niet te minder de getuigenis bracht van eene krachtige, bloeiende schoonheid.

N.R.C., 9 April 1911.