Verzameld journalistiek werk. Deel 4. Nieuwe Rotterdamsche Courant oktober 1910 - november 1911

[p. 263]

De nieuwe schoolwet

Onze correspondent te Brussel schreef ons gisteren naar aanleiding der door minister Schollaert aangekondigde nieuwe schoolwet het volgende:

Terwijl door goed-geoefende monden de loftrompet wordt gestoken, schrilt door de Belgische lucht het obstructiefluitje der kritiek. Weer vinden de vijandige broeders slechts in dit kakophonisch concert de nationale eendracht, die hunne macht uit moet maken. Nog vóor den strijd, nog vóor het thema staat geschreven waar ieders virtuositeit uit blijken moet, stemt het strijdlustig orkest zijne instrumenten, - en ge weet of zooiets welluidend is. Evenals bij de behandeling van de wet op de legerhervorming - die andere symphonie, waar de regeering de leiding op haar naam zou nemen - wonen wij, van meet af, den onwil bij van muzikanten, die zich voor een groot deel tegen den kapelmeester zouden hebben gesyndikeerd,... om, na wederzijdsche toegevingen, eenige maten voor niet, wat onverwacht cymbalengeklingel, eenige paukenslagen, die niet in de partituur staan, ettelijke onmuzikale, maar schrille passages der piccolo en sommige dreigende, maar onschuldige dondervlagen uit den bombardon, uit te loopen op eene uitvoering, op eene verwezenlijking, die, wel niet in alle puntjes zal zijn verzorgd, - de kritiek behoudt steeds hare rechten! - niettemin het gevolg zal hebben dat iedere toehoorder, evenals elke muzikant, naar huis het gevoel zal meedragen dat het schoon is geweest, en... dat hij thans voor een aantal jaren op beide ooren mag slapen.

[p. 264]

Want na de militiewet komt thans de nieuwe schoolwet aan de orde. Na dienstplicht: leerplicht. Na de elegante oplossing, die de plaatsvervanging, der Belgische burgerij dierbaar, vervangen moest, zonder iederen rug de ruigheid van het soldatenpak op te leggen: schoolbezoek verzekerd aan ieder, zonder den heer Woeste af te schrikken door het Phares Mane Thekel van het verplicht onderwijs... En de heer Schollaert heeft er een wet op gevonden die...

Beter gezegd: van hetgeen de heer Schollaert er op gevonden heeft weten wij nog alleen den grondinhoud. En daarom hou ik het ook voor voorbarig, reeds thans mijn Stradivarius te stemmen, en mij in het concert der imprecaties of der vleiende lofuitingen te mengen. Zoo is het voor het oogenblik kwasi-onmogelijk uit te maken, hoe het in de nieuwe wet staat met eigenlijken leerplicht, waar feitelijk alles om draait. In den tekst der ministeriëele verklaring, aan de pers medegedeeld, staat gedrukt: ‘Verplichting: de familievader, welke zijn kind naar de school niet zal gezonden hebben, zal voor den vrederechter geroepen worden, welke eerst een verwittiging zal geven, daarna eene vermaning en ten slotte de aanplakking’; eene bepaling, die den vrede- of de kantonrechter, zonder dat het hem veel geestesinspanning kost, den weerspannigen familievader volgens de berisping, toe laat voegen: ‘Gij moet uw kind naar school zenden, anders krijgt gij van mij een verwittiging, bij herhaling eene vermaning, en ten slotte een briefje op uw voordeur of in een glazen kastje op het stadhuis.’ Dat hiermee de verplichting nog niet in de wet staat, geef ik toe, (al ken ik den wetstekst vooralsnog niet), maar dat ze erdoor in feite bestaat, zal wel hoofdzaak wezen; de plichtige

[p. 265]

huisvader loopt er geen mindere straf door op dan in sommige Duitsche staten; wat beter is: het kind kan niet van schoolbezoek worden ontslagen, zooals, meen ik, in Nederland gebeurt, en in sommige Duitsche landstreken; en trouwens... dit is nog maar een ontwerp van wet, dat al de katholieken voldoen moest vóor het neêrgeleid werd, en bij de bespreking nog wel gewijzigd kon worden, zelfs als sommige partijgenooten erbij moesten geslachtofferd worden. Zagen we niet dat, verleden week nog, een belangrijke groep jong-katholieken, vereenigd in den kring ‘Rerum Novarum’, die minister Renkin vierde, in dezes aanwezigheid een wensch ten voordeele van den leerplicht met geestdrift toejuichte?.... Dit is, voor de stemming, en vooral bij het amendeeren der wet, niet zonder beteekenis....

De mededeeling der regeering bepaalt den duur van het schoolgaan niet. Wij lezen alleen, dat de schoolbon van het zesde tot het veertiende wordt uitbetaald, en dat geen kind vóor het 14de jaar in dienst kan worden genomen. Dit laatste is eene groote verbetering. Dat het ook op het landbouwbedrijf toepasselijk schijnt te zijn, plaatst de Belgische wetgeving boven die van sommige Duitsche staten, die van schoolverplichting tijdelijk kunnen ontslaan, waar het vee dit mocht eischen. Bij ons worden voortaan het vee zulke rechten ontkend. Het zal de koewachters spijten misschien. Allicht verliest er de folklore bij. Maar de geleerdheid wordt er op het land ten zeerste door gebaat.

Een laatste punt der nieuwe wet - want over de lotsverbetering der onderwijzers kunnen wij hier zwijgen, als zijnde van minder principieel belang, - is de inrich-

[p. 266]

ting van den z.g. ‘vierden graad.’ Na het doorloopen van het volledig lager onderwijs, genieten de leerlingen meer gevorderd onderwijs met beroepsstrekkingen. Of die vierde graad verplicht zal zijn, kan ik niet zeggen. Ik hoop het echter van harte. Nergens immers lijdt de werkman aan beroepsmededinging als in Vlaanderen. En geen wonder: of wel past het beroepsonderwijs zich onvolledig bij het lager onderwijs aan en mist aldus alle uitwerking; of wel wordt het gegeven op last van grootnijveraars die er alleen de vruchten van plukken; of wel geschiedt het - te Brussel nl. - in eene vreemde taal; of wel kunnen er slechts jongens van den meer-gegoeden werkmansstand gebruik van maken, daar de meesten bij het verlaten der school, op elfjarigen leeftijd, als loopjongen ‘op stiel’ moeten. Loopjongen blijven ze doorgaans tot hun zestiende, zeventiende jaar. Op hun twintigste jaar hebben zij het nooit verder gebracht dan tot ‘halven gast’. En tegen dat ze ‘stielman’ worden, zijn de beste plaatsen weggekaapt door vreemdelingen...

Kon de nieuwe schoolwet daar verandering en verbetering in brengen, het ware al heel mooi. Hetgeen niet wil zeggen dat het voldoende zou zijn...

N.R.C., 17 Maart 1911.