Verzameld journalistiek werk. Deel 4. Nieuwe Rotterdamsche Courant oktober 1910 - november 1911

[p. 142]

Een standpunt

Brussel, 15 December.

Ik spreek met een vriend, een ‘neutralen’ vriend; een die noch Vlaamsch- noch Waalsch-gezind is; een die het optimisme wel niet zóo ver drijft, elken Belgischen toestand geestdriftig goed te keuren, maar er, tot eigen geruststelling toch steeds eene vergoelijkende verklaring voor zoekt; - ik spreek met een vriend over de volksoptelling!...

Er wordt dezer dagen wel meer over volksoptelling gepraat te Brussel. In de Kamer bespreekt men langdurig begrootingscijfers; de ziekte van ons koninginnetje heeft de best-mogelijke wending genomen en... is dus van de agenda der mogelijke gesprekken verdwenen; schouwburgen en concerten bieden weinig aantrekkelijks, althans niets dat opspraak maakt; het publieke leven ligt stil; en over de stad valt, zwoel en vervelend, een mistroostige regen. Over wat kan men dan wel anders praten, dan over eene vraag, die eene strijdvraag zou worden, indien niet alle Belgen, tegenover het buitenland onder andere, hetzelfde belang hadden bij stipte en streng-wetenschappelijke statistieken?...

Ik spreek dus met mijn neutralen vriend over de volksoptelling, en vertel hem de bezwaren, u gisteren medegedeeld, die ik tegen de wijze heb, waarop ze wordt ondernomen. Mijn neutrale vriend deelt in mijn oordeel niet. Hij beschuldigt mij van achterdocht en verkeerde opvattingen. Hij zegt:

‘Gij plaatst u op een verkeerd standpunt. Gij spreekt

[p. 143]

aldoor maar van Vlamingen en Walen. Gij doet alsof België door Walen en Vlamingen was bevolkt!...’

Ik zet groote oogen op, ga antwoorden dat dit toch de gangbare meening, de werkelijkheid is, waar niemand aan twijfelt. Hij echter valt in de rede:

‘België is het land der Belgen, meneer. Ik ben eerst en vooral een Belg. Dat dit geene realiteit, althans niet dan eene kunstmatige realiteit zou zijn? Ik antwoord, dat, binnen goed-afgebakende grenzen, al de Belgen onderworpen zijn aan dezelfde wet; dat allen dezelfde rechten en vrijheden genieten; dat allen dezelfde verplichtingen hebben tegenover éen en denzelfden Staat; dat eene zelfde administratie aller belangen behartigt. En dit is toch ook een werkelijkheid...’

Ik heb, bij sommige van die omschrijvingen die het begrip ‘Belg’ moeten bepalen, even geglimlacht. Mijn tegenspreker herneemt:

‘Ik weet wel dat de Vlamingen spreken van krenking hunner rechten, verdrukking hunner taal en wat dies meer. Ik zal niet zeggen dat ze ongelijk hebben: ik ben een Belg en alle Belgen moeten gelijk zijn voor de wet. Maar bewijst de verkrachting der wet niet juist het bestaan der wet, gelijk de uitzondering den regel bevestigt? De werkelijkheid van het Belg-zijn is dus niet loochenbaar, en het is met dat Belg-zijn alleen, bij alle uitsluiting, dat de volksoptelling heeft af te rekenen.’

Ik zeg, eenigszins schuchter tegenover zulke beginselvastheid:

‘Nochtans, de tweetaligheid zou wijzen op,..’

Weêr onderbreekt hij, overtuigd:

‘Ja, in het land der Belgen spreekt men twee, en zelfs

[p. 144]

drie talen. De wet regelt het gebruik daarvan. Het Vlaamsch staat nu nagenoeg op denzelfden voet als het Fransch. Alleen heeft het nog recht op eene eigen Hoogeschool. Dan staan de twee voornaamste Belgische landstalen op gelijken voet en heeft geen enkele Belg nog reden tot klagen.... De volksoptelling nu dient, om uit te maken, dat alle verdere klacht eene overdrijving zal zijn. Eruit zal blijken, dat meer en meer Belgen de twee voornaamste landstalen kennen. Dat de Vlamingen zich meer dan de Walen beijveren dit te doen, bewijst dat ze goede patriotten zijn. Zij zijn betere, wen meer volledige, Belgen. En administratief gesproken...’

Op dit woord val ik in:

‘Juist: voor u is een vaderland hoofdzakelijk een administratief geheel; gij herkent niet, dat de taal wijst op een ras; dat dit ras recht heeft op ontwikkeling; dat, buiten staatkundige grenzen om, elk eigen ras recht heeft op eigen ontwikkeling; en dat dus...’

Hij haalt olympisch-sereene schouders op:

‘Een ras? Wat is een ras? Ik heb er nog geen enkele juiste omschrijving van gelezen. Hoe kunt ge vooral spreken van een Vlaamsch ras en van een Waalsch ras? Sedert eeuwen zijn ze niet alleen gemengd geweest onder mekaar, maar met Keltische, Frankische, Bourgondische, Spaansche, Oostenrijksche, Fransche elementen, en met welke andere elementen nog, gedrenkt geworden, zoodat.... Daarbij, ethnographen vinden meer gelijkenis tusschen Vlaamsche en Waalsche boschbewoners dan tusschen Vlamingen die, de eenen langs een rivier, de anderen aan een woud wonen. Dus...’

‘Gij zult echter toegeven’, herneem ik, ‘dat er een

[p. 145]

groot verschil bestaat, heden ten dage, tusschen den Vlaamschen-boer-in-'t-algemeen en den Waalschen-boer-in-'t-algemeen; tusschen den Vlaamschen-burger-in-'t-algemeen en den Waalschen-burger-in-'t-algemeen; dat, buiten alle anthropologie om, buiten schedelvorm en lengte der ledematen, eene differentiatie, eene scheiding bestaat, die....’

Weêr onderbreekt hij:

‘Ik ben een geboren Vlaming, maar heb in Walenland de excellentie van Bourgogne leeren appreciëeren. Mijne vrouw is een geboren Waalsche, en leerde van mijn moeder hoe lekker een hutsepot ook voor niet-Vlaamsche lippen kan smaken. Onze kinderen, zij, zullen, zonder onderscheid van Vlaamsche of Waalsche neiging, Bourgogne drinken en hutsepot eten; en dit zal bewijzen, dat ze Belgen zijn geworden, Belgen zonder meer... En om op de volksoptelling terug te keeren: zij moet tot niets anders dienen dan om te bewijzen, dat er minder en minder Vlamingen en Walen bestaan, maar meer en meer Belgen. En daartoe is het formulier met al de noodige scherpzinnigheid opgesteld...’

Ik val nogal bits in:

‘Hoe! Sedert de negende eeuw hebben Vlamingen gedicht in de taal, die eeuwenlange verdrukking niet heeft kunnen dooden en die thans met ongekenden luister bloeit; sedert altijd leven onder het Vlaamsche volk gebruiken en overleveringen, die het, in musea van Folklore, vereeuwigen en eene zeer eigene, zeer afzonderlijke plaats verleenen in de ethnographische wetenschap, wat ge ook moget beweren aangaande vermenging en gebrek aan zuiverheid; dat volk heeft eene kunst, eene plastische kunst, die niet alleen blakend van levenskracht blijkt, maar waar onbewust eene

[p. 146]

onverdelgbare traditie uit spreekt; en uit eene volkstelling zou de leefvaardigheid, de levensgulzigheid, de prachtige gezondheid niet mogen blijken van dat volk; door eene volkstelling zou zijn recht niet mogen worden bewezen tot eigene, absoluut-autogenische ontwikkeling?... En dit is geen pleidooi voor de Vlamingen alleen: zouden de Walen, die werkelijk geleden hebben, zij door 't feit dat ze opgezogen zijn geweest door eene al te breede, eene te algemeene cultuur; zouden de Walen hun eigen dialecten moeten negeeren, hunne volkskunst opgeven, hunne volkspoëzie verloochenen, al die veerkracht verliezen welke men alleen bij aanraking der moeder-aarde verkrijgt, gelijk Anteus weêr opwipte telkens als....’

Mijn neutrale vriend haalde weêr de schouders op:

‘Gij vergeet modern te zijn, jongen. In de twintigste eeuw is men alleen nog staatsburger, vooralsnog geplaagd door Babelsche taalverwarring. Maar dit is het minste, omdat het 't laatste is. Dit moet de volksoptelling weer bewijzen: taalverwarring wordt opgelost door veeltaligheid van ieder. Daar komt niet meer bij te pas, of het aangroeien van Vlaamsch of Waalsch element aanwijst. Het bewijst alleen dat het gebruiksvermogen der Belgen aangroeit of vermindert, naar meer of minder Belgen twee of meer talen spreken. Het komt aan op nationale opbrengst, verhoogd door verdubbelde taalkennis. Er kan geen spraak zijn dan van de vaststelling der Belgische draag- en ontwikkelingskracht, waarbij de taal een groote factor uitmaakt.’

Ik schiet uit:

‘En gij dan?’

Hij antwoordt, niet goed begrijpend:

[p. 147]

‘Hoe, ik?’

‘Ja, wat zijt gij dan? Wat zijt gij als personaliteit, als mensch?’

Eenigszins beleedigd, zegt hij mij dan met waardige kalmte, zijne wenkbrauwen ophalend:

‘Ik? Ik ben een Belg, meneer!’...

En toen bestelde hij, aan den kellner van het taveernken, waar wij aanzaten, een nieuwe pint Christmas Ale. Ik geloof wel dat het de vierde was.

N.R.C., 17 December 1910.