Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 674]

De tentoonstelling te Brussel
De brand

Brussel, 19 Augustus.

Men kan het niet, dan haast met ontzetting vaststellen: wij leven vlug, en wij leven lichtzinnig. Er zijn nauwelijks vier dagen over heen gegaan; de verschrikkelijke nacht doorzindert nog de zenuwen van wie erbij aanwezig was; men draagt met zich, voor het leven misschien, de afschuwelijke uitdaging, het bralle geweld van het vernielingselement meê. En nochtans, - wat blijft er onder het Brusselsche publiek van de ramp nog over? Niet alleen zal over enkele dagen al de schade hersteld zijn achter een zeer ordentelijken, zeer welvoeglijken schijn; niet alleen vreezen van nu af aan vrome burgers dat de duivelsche pomperijen van Brussel-Kermis maar al te spoedig herbeginnen; niet alleen zijn de Belgische en Engelsche afdeelingen over nauwelijks acht dagen weêr open en hersteld - en aan de Fransche voedingsmiddelen had men niet veel!-; maar niemand spreekt er nog over, dan wie erbij was en telkens den ontzettenden indruk herleeft, en hij die bij den brand, als inrichter, exposant, assuradeur of advokaat belang heeft. De tentoonstellingsbezoeker, hij, deze vooral die iederen dag terugkomt, en van Maandag af in den brand niet veel meer dan eene nieuwe en werkelijke verrassende attractie had gezien, is den nieuwen toestand al heel goed gewend. De twee eerste dagen was het getal bezoekers overgroot; nu is het alweêr tot het gewone cijfer geslonken; en het is dan ook te verwachten dat de inrichtende vennootschap bij den brand niets zal verliezen. Misschien komen in de eerst-volgende dagen

[p. 675]

wat minder vreemdelingen. De nieuwe inrichtingen, die tegen éen September in orde komen, zullen echter weêr de nieuwsgierigheid prikkelen. Wat men nu verliest is trouwens in de twee extradagen van Maandag en Dinsdag laatst bij voorbaat teruggewonnen. En zoo mag men met stelligheid verwachten dat de expositie een zalig einde tegemoet gaat, en bij de sluiting, in October e.k., van de ramp nog slechts eene, misschien niet eens onaangename, en in elk geval slechts geringe herinnering overblijven zal, die alleen bij dezen nijpen zal blijven, die er geld bij verliezen. En daar denkt het publiek al heel weinig om!...

Intusschen is de verloopsgeschiedenis van het geval, na de aanvankelijke paniek, na het gevoelsstadium, na de moedige maatregelen voor heropbouw, gekomen tot deze phasis: het vaststellen der verantwoordelijkheden, eer nog dan het vaststellen der schade. Naar ik heb medegedeeld, heeft het praktische Albion het vuur geopend. De Engelsche regeering stelt aansprakelijk al wie ze aansprakelijk stellen kan voor de geleden schade. De dagvaarding eischt vooral opzoeking der oorzaak van den brand, om aldus de verantwoordelijkheid vast te kunnen stellen. Deze maatregel moge nu zeer nuttig zijn; of hij echter vruchten dragen zal blijft te betwijfelen, en het wordt dan ook wel betwijfeld of het Engelsch referaat in zake verantwoordelijkheid, eenig gevolg zal hebben. Trouwens, de exposanten hebben, volgens contract, niet het minste beroep op het tentoonstellingsbestuur in geval van brand. Maar blijkt het nu, dat eene of andere slordigheid van dat bestuur eventueelen brand in de hand kan werken, dan is alle contract natuurlijk ipso facto verbroken. Waren tegen brandgevaar wel al de noodige maatregelen genomen? Het blijkt

[p. 676]

doorslaand van niet, en bij eene onlangsche meeting van pompiers moet daarop door deskundigen gewezen zijn in weinig vleiende bewoordingen. Was het wel aan te nemen dat men bij het bouwen en versieren als met opzet slechts licht-ontvlambare stoffen, als hout en linnen, had gebruikt, terwijl men voor enkele duizenden franken meer ijzerbeton had kunnen aanwenden voor de hoofdgebouwen zooals in Londen meestal gedaan wordt? Dit echter zijn nog zaken, waar de tentoonstellers bij voorbaat vrede mee hadden genomen.

Ieder kon, vóór hij aan zijne expositie begon, weten hoe het stond met de brandweer en met de constructie. Kon men echter voorzien, wist men dat de tentoonstellingsvennootschap in de groote halls inrichtingen had toegestaan, waarbij brandgevaar steeds dreigend was, als daar waren de twee restauraties, elk met eene keuken waar vuur werd gemaakt? Dit is inderdaad een onvoorzien geval, dat de aansprakelijkheid der inrichters zou kunnen bevestigen; daardoor zou hunne verantwoordelijkheid kunnen worden vastgesteld... De advokaat der Engelsche regeering - of beter: der vijftien honderd Engelsche exposanten, zooals hij zichzelf noemt - gaat vooralsnog zoo ver niet: hij vraagt voor het oogenblik alleen, dat experten zouden worden benoemd, niet om de waarde van het vernielde vast te stellen, maar om de plaats van elken tentoonsteller af te baken en op te maken wat verbrand werd, dit met het oog op de verzekeringen. Deze vraag, die ingewilligd wordt, laat echter, hoe bescheiden ook, de kwestie der aansprakelijkheid geheel open. En wie kan verantwoordelijk gesteld worden? De Staat? Maar er is alleen moreele en financieele steun, geenszins contract geweest tusschen onze regeering en de tentoonstellers. De vennootschap der tentoonstel-

[p. 677]

ling? Ja, indien rechtstreeksche schuld kan bewezen worden, en dan nog slechts voor haar kapitaal: twee millioen frank. De maatschappij ‘Brussel-Kermis’, door de inrichtende commissie ter verantwoording geroepen? Maar waar ontstond het vuur eerst: in de Belgische halls of in Brussel-Kermis?...

Men ziet het: de zaak is een harer minst-aantrekkelijke verschijnselen genaderd. Ze ploetert in ‘le maquis de la procédure’, ze is overgeleverd aan het ontleedmes der advokaterij; ze verdoolt in de smalle distelpaadjes, vol voetangels en schietgeweren, van wetteksten en rechtskundige subtiliteiten. Voor het gros van het publiek wordt ze dan ook zouteloos en onbelangrijk.

En het wandelt dan ook, het gros van het publiek, de puinen voorbij, sedert acht en veertig uren al geblaseerd en ontnuchterd. En het zegt bij zichzelf, dat het wel de moeite waard was, dat deze expositie afbrandde, als het aan emotie en aan belang niet rijker was en niet langer kon duren...

N.R.C., 20 Augustus 1910.