Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 479]

De tentoonstelling te Brussel

Brussel, 2 Mei.

Het ‘festina lente’ van tentoonstellers als van werklieden vervult ons met de zoete hoop, de expositie tegen 15 Juni geheel klaar te zien.

Zie, ik kan dit al schrijven zonder ironisch lachen. Want dagelijksche wandelingen hebben er me van overtuigd, dat ‘haast en spoed’ inderdaad ‘zelden goed’ zijn. Veertien dagen vóór de officieele opening geloofde iedereen dat men wel degelijk gereed zou komen. Vier en twintig uren vóór de koninklijke inwijding, bleek nog alles, of bijna alles, te doen. En nochtans, bij het eerste bezoek van Albert was men er in geslaagd in enkele uren alles zóó om te keeren, dat een schijn van voltooiïng, althans bij belangrijke deelen, verkregen was.

Helaas, 's anderendaags al smeet men alles uiteen, wat haast en spoed hadden opgebouwd. Minder dan ooit zag de tentoonstelling er af uit. Was ik algemeene bestuurder geweest, dan had ik mij misschien wel eenige haren uit het hoofd gerukt, uit wanhoop. De sereene glimlach der heeren Keym en van der Burch bewees me, dat dergelijke daad op zijn minst voorbarig zou zijn, vooral bij iemand, die bij de voltooiing der tentoonstelling geen rechtstreeksch belang heeft. De omstandigheden geven aan die glimlachende kalmte trouwens gelijk: Engeland, onder zijn licht-blauwe vela maagdelijk-frisch als een Meie-lucht, toont ons pharmaceutische preparaten naast Iersche kant, stoomschepen naast porselein, foto's van zijn prachtigen veestapel vlak over portretten van zijn mooiste vrouwen;

[p. 480]

en dat wordt, over een goede week, een geheel, waar ik dan methodisch op terugkeeren kan. Ook Canada is kant en klaar: ik vertel er u over, als ik, Donderdag a.s., de Fransche kolonies zal hebben ingehuldigd. Want - ik weet niet of het toeval is, dan wel een politieke bedoeling - het Canadeesch paviljoen ligt vlak in de buurt van de Fransche bezittingen. Als dit maar geen stoornis brengt in de ‘Entente Cordiale!’

We gaan dan, heel traag, maar dan toch zeker, vooruit. Nochtans blijft Duitschland nog steeds alleen voltooid. En dan nog: op die voltooiing valt af te dingen. In het Deutsche Haus is de pleister van een deel der zoldering gevallen. Een aantal zaaltjes heeft men tot herstel weêr gesloten. Hier dus ook was er wel wat schijn inplaats van wezen. Het belet me niet, er u heden wat verder over te mogen vertellen.

Das deutsche Haus. Het klinkt als de luide bevestiging van een eigendomsrecht. En dat is ook wel de bedoeling. Waar andere landen onderkomen zochten in de algemeene halls, wilde Duitschland niet alleen zijn eigen tentoonstellingsgebouw: het wilde ook zijne eigen ontvangstzalen, zijn eigen restauraties - er zijn er twee! -; het wilde zijn eigen thuis, waar het zich ongestoord op eigen Duitschen bodem kon gevoelen. Daarom werd, hoeks tegen de expositie-halls aangebouwd, dit Duitsche Huis opgericht: een weelderig Huis, dat naar mijn smaak wel heel koud is en wat zwart is uitgevallen, maar dat alle Duitschers waarschijnlijk ten zeerste zal bevallen.

Uiterlijk vertoont het, onder den plompen toren, waarin de gouden wijzers der klok schitteren, een drievoudigen gevel, in ogief uitloopend, en bekroond met een dekora-

[p. 481]

tieven adelaar van Julius Seidler. Vóór den voorgevel teekent een peristiel van zes zwarte zuilen een halven cirkel, bekroond door het balkon van de eerste etage. Treedt men tusschen de zuilen binnen, dan staat men in een vrij laag, vrij donker vestibulum, waar glanst de bodem van zeldzaam-mooi marmer. De zoldering schijnt lager nog door het aanbrengen van eene grauw-gehouden, symbolische, en weinig aantrekkelijke fries van Walther Georgi. Rechts geeft die voorhal toegang tot eene Ontvangstzaal met Damessalon, links tot kleeder- en toilette-aangelegenheden, die voeren tot een ruime Voordrachtzaal. Achteraan: het breede trappenhuis.

Smaakvol, maar weêr wat duister, met wanddekoratie beschilderd door H. Urbanisch, doet de ontvangstzaal, met hare hellere beschotten in bleeken eik, en hare meubelen, waaronder een heel schoone vleugel in citroenhout (merk Blüthner, Leipzig), heel aangenaam aan. Een zacht knooptapijt, mollige kleedjes, leiden u de wanden langs, waar schilderijen hangen van Franz von Stuck en van Stadler, van Naager en van Kaulbach, van Diez, Erler en Herterich. Op die schilderijen kom ik terug, als ik zal spreken over de plastische kunst op deze tentoonstelling. Want Duitschland heeft eraan gehecht, ook op kunstgebied alleen en apart te exposeeren.

Weêr schilderijen, van Habermann, Kaulbach, Keller en Johanna Schaeffer in de ‘Damenzimmer’, die, drie trappen hoog, aan de ontvangstzaal paalt: een stemmig en blij vertrek, wat popperig-nieuw natuurlijk, en wat stijf, maar niet te minder zeer plezierig.

Van de ‘Vortragssaal’ zal ik u niet veel vertellen; deze zaal ziet er als de meeste dergelijke uit. Wel te verstaan

[p. 482]

is ze met minutieuze zorg voorzien van al wat in een auditorium past of maar eenigszins kan gebruikt worden: al wat noodig is om photographische projecties te doen; borden waar men op kan schrijven; kinematograaf; bibliotheek. Verder is de muur heel sober bespannen met zacht linnen.

Wij zijn weer in de Voorhal. Vóor ons, de dubbele arm van de, weer prachtige, marmeren trap, die een bronbekken omsluit van Adolf von Hildebrand. Het dekoratieve gedeelte van dat bekken vind ik heel schoon; het bekronende beeld, uitmuntend beeldhouwwerk trouwens, vind ik wat log, vooral uit het lage vestibulum gezien; verlicht, als het is, langsachteren.

Over den diepen blauw-en-grijzen looper, gaan we naar boven. Onderweg bedreigen u, overwegen van uit hunne nis drie kolossale zwart-bronzen beelden van Ebbinghaus. Neen, deze vind ik bepaald niet schoon. Zij zijn een al te brutale wil van machtsvertoon, plastisch-lomp, en nochtans vormen-arm, arm ook in hunne mythologische bediedenis. Dit is de Duitsche aesthetiek op haar slechtst. Dan maar liever, door de drievoudige deur, in den ‘Repräsentationssaal’.

Als welk volk der aarde ook een ‘Repräsentationssaal’ gaat bouwen, dan dringt zich onmiddellijk voor de ‘Innendekoration’ den Louis XIV-stijl op. Daar kan men niet buiten, - zelfs niet in het vrijgevochten Duitschland. Wij zijn hier dus weer maar eens in een onsmakelijk Versailles: hooge wandbekleeding van purperen ‘velours frappé’, grootsche zetels met veel goud, alleen kroonluchters die moderne allures aan durven nemen. 't Mooiste hier zijn de grootsche Herakles-gobelins uit het bezit van het Beiersche koningshuis, camaïeu op scherp-blauwen ondergrond: decaden-geweldig in hunne voorstelling, maar van

[p. 483]

groote decoratieve uitwerking.

En nu hebt ge alles van dit ‘Deutsche Haus’ gezien, en kunnen we, over de diepe kleedjes, weer naar beneden, en naar het ‘Weinrestaurant’. Hierover schrijf ik in mijn volgenden brief.

N.R.C., 4 Mei 1910.