Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 469]

De tentoonstelling te Brussel

Brussel, 27 April.

Ik heb een besluit genomen: u niet lastig te vallen met het verslag over de tallooze banketten die in de tentoonstelling zullen worden gegeven. Dat besluit berust hoofdzakelijk op de vaststelling, dat niets zoo goed op een gastmaal gelijkt, als het gastmaal dat er aan vooraf ging of dat er op volgen gaat. En daar ik den haat bezit der formules en der herhalingen, verkies ik maar over al de banketten die ik, ja dan niet, in de tentoonstelling zal bijwonen, het stilzwijgen te bewaren. Te meer daar het aan stof tot kopij in deze tentoonstelling niet ontbreekt.

Nochtans wil ik voor éen enkel banket eene uitzondering maken: dat der Duitsche afdeeling, gisterenavond. Niet dat het zoo bijzonder lekker was. Daar spreek ik niet eens over. Maar omdat ik nu toch eenmaal aan 't vertellen ben over Duitschland, en daarenboven omdat baron Janssen, de voorzitter van het uitvoerend comité, er eene redevoering heeft uitgesproken, die buiten de banaliteit der gewone officieele speeches gaat, en erin, op kiesche, maar uitdrukkelijke wijze, gezinspeeld wordt op de verhouding, politiek en sociaal, van Duitschland tot België.

Natuurlijk blijft het alles binnen algemeenheden. De bedoelingen waren echter te duidelijk, dan dat ze niet zouden zijn opgemerkt geworden. En daarom komt het mij gewenscht voor, u hier, als parenthesis in mijn beschrijvingswerk, enkele citaten uit die redevoering mede te deelen.

Ziehier wat, o.m., de ijverige en knappe voorzitter zei:

[p. 470]

‘Bij den aanvang zijner regeering, die zich telken dage zoo vruchtbaar veropenbaart, sprak keizer Wilhelm, waarvan de vaderlandsche blik zoo diep en zoo ver strekt, de volgende herdenkenswaardige woorden, te dien tijde door de wereldpers verspreid en besproken:

Ik wenschte dat de wereldvrede in mijne hand berustte: ik zou er zorg voor dragen, dat hij nooit meer verbroken werd.’

Verder sprak hij:

‘Het ligt in den aard der Germanen, ons slechts naar buiten uit grenzen op te leggen, om niet binnenin beperkt te zijn; laat onze taal over de zeeën gaan; dat elke wetenschappelijke gedachte eerst door ons benuttigd worde, om daarna door de andere volkeren aangenomen te zijn.

Ziedaar het Wereldrijk waar de Duitsche geest naar dingt.’

‘Deze keizerlijke woorden zijn twintig jaren oud.

Het is me, alsof ik ze thans in de majestatische Duitsche tentoonstelling hoorde klinken.

Want het is wel die driedubbele macht, door den Keizer beoogd, aan Vrede, Voortbrengst en Uitzetting, die voor den minst-klaarziende uit de Duitsche afdeeling blijkt.

Ja, de Duitsche tentoonstelling beteekent Vrede! Want een volk, dat in nauwelijks meer dan een kwarteeuw gekomen is tot dien graad van kennis en macht, onder een regiem van gerustheid en zekerheid, zoo'n volk kan den oorlog niet wenschen.

De Duitsche tentoonstelling beteekent ook Universaliteit. Want als een voortbrengende natie tot zoo'n punt van volmaking gekomen is op het gebied der wetenschap, der kunst, der techniek en der meesterschap over de ma-

[p. 471]

terie, dan gevoelt die natie niet alleen de noodwendigheid, dan heeft zij tot opgelegden plicht, heel het menschdom in de overwinningen van zijn arbeid deelachtig te maken.

De Duitsche tentoonstelling, eindelijk, beteekent: overwinning van den Arbeid onder den voortstuwenden steun der Autoriteit. De huidige rijkdom van Duitschland bestaat geenszins uit roerende of onroerende goederen; zooals in ons klein België heeft hij tot hoofdfactor den Arbeid, den schranderen, doorgezetten, hardnekkigen arbeid.

En Keizer Wilhelm heeft de zeldzame verdienste, aan de leiders van volkeren den weg te hebben gewezen, door te Berlijn de eerste internationale Arbeidsconferentie samen te hebben geroepen.

In de reusachtige halls, waar de metaalnijverheid, de mechanica, de electriciteit, de wetenschappen, die ieder jaar den roem van het Duitsche Keizerrijk aangroeien doen, verheerlijkt worden, trof me vooral de afdeeling, gewijd aan de vorming van den Burger en aan de verbetering van den Arbeider, aan de opleiding en aan het onderwijs.

Daarin ligt het ware geheim van de huidige macht van Duitschland.

Duitschland, dat weet wat de Arbeid waard is, omringt den werkman met schrandere zorg, van af het oogenblik dat hij nog leert, tot op dat waaruit het werktuig uit zijne hand valt. De schat van vleesch en been, gestadig en vruchtbaar door het Duitsche ras vernieuwd, is, vanwege menschen en wetten, het voorwerp van een gedurige bezorgdheid; en Duitschland komt de eer toe, het eerste te zijn geweest om een praktische bevestiging te geven aan de edele gedachte van Joubert: “Les Vieillards sont la ma-

[p. 472]

jesté du Peuple”, door het inrichten van ouderdomspensioenen.

Het past, te buigen voor een volk dat zijn zuiverste grootheid aan het begrip van zijn sociale plichten dankt.

Duitschland, door deel te nemen aan de Tentoonstelling te Brussel, met de weidschheid en de hooge autoriteit die iedereen verbluffen, heeft België een eerbewijs willen geven.

Het zal ons dienen, niet te vergeten, zoo wij er ooit geneigd zouden toe zijn, dat onze fiere en werkzame neutraliteit het Duitsche keizerrijk onder zijn zekerste borgen telt, en dat de Afrikaansche conferentie van Berlijn, die de onafhankelijkheid van onze groote tegenwoordige kolonie bevestigde, officiëel samengeroepen werd door Duitschland, in overeenstemming met Frankrijk.’

Ik laat het bij dit uittreksel. Nietwaar dat het, in den vloed der officiëele en officieuze redevoeringen, verdiende bewaard te blijven?....

N.R.C., 28 April 1910.