Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 436]

Pensioen of aftredingstoelage

Brussel, 15 April.

Er komt een afvaardiging van Kongoleezen bij mij, om zich te beklagen....

Ge zoudt u echter vergissen, als ge denkt dat deze lieden Bakongos zijn, of dat ze uit Ubanghi komen. Ze hebben met onze zwarte broeders geen verband door den bloede. Zij gelijken geenszins op de armzalige zwartjes, die ik onlangs door Antwerpen rond zag kuieren, gedraaid en gewikkeld in tapijten en met een fez bekroond, waar de legende over liep dat ze, ergens aan land gezet door Engelsche ellendelingen, op Belgischen bodem de gruwelen van onze koloniale regeering moesten bewijzen: eene.... legende die ik natuurlijk niet heb gekontroleerd. Ze waren - ik bedoel mijne afvaardiging - dus niet zwarter dan ik of gij, - al waren ze zwart in hun gemoed, en, gelijk Homeros hadde gezeid, rondom hun middenrif.... Niet echter om die moreele zwartheid noem ik ze Kongoleezen. Maar ik noem ze aldus omdat deze menschen, vier in getal, en allen van mijn familie, in Kongo geleefd en geleden hebben. Trouwens, het is bij ons gewoonte, dat de menschen, die recht hebben op een bleekblauw lintje in hun linker knoopsgat - de Kongo-decoratie - Kongoleezen worden genoemd. Zulke gedecoreerde lui heb ik daareven ten mijnent ontvangen, en hunne opgewondenheid bewijst dat ze geenszins aan slaapziekte lijden.

De reden van hun bezoek was: hunne ‘aftredingstoelage’ (allocation de retraite) wordt in ‘pensioen’ veranderd. Daar lijden zij onder, financieel. En daar ze, terug

[p. 437]

uit Midden-Afrika, na meer dan tien jaar verblijf, niet meer goed in staat zijn zich op Europeesche zeden aan te passen of Europeesche ambten te bekleeden, gevoelen zij zich ontredderd door dat geldelijk verlies. Hunne klaagzangen maak ik u hier bekend. Ik deel er u den inhoud van mee, voor zoover ik hen niet verkeerd begreep, om uit te doen schijnen dat de tegenwoordige verwisseling van aftredingstoelage in pensioen een gevaar is, misschien, voor het beheer onzer koloniën.

De geschiedenis der zaak is deze: Toen bij de naasting van Kongo-Vrijstaat de Kamer aan koning Leopold vijftig millioen toekende als vergoeding, werd afgesproken dat een deel der som gebruikt zou worden om een vergoeding te geven aan de oud-ambtenaars, die de eigenlijke stichters van de kolonie zijn. Leopold II stemde daar natuurlijk in toe. Daar had hij vele redenen voor: tallooze ‘premies’ waren aan de goede vrienden, verzamelaars van ivoor, uitgedeeld; ontallige sommen moesten vennootschappen steunen. Tot een eigenlijk pensioen kwam het echter tot op heden niet, en prins Albert moest den troon bestijgen, om daar een begin mee te maken. Vóor een jaar of drie stond echter al in het ‘recueil administratif’ (laatste uitgave) van het ‘département de l'intérieur’ van Kongo-Vrijstaat, als artikel 20:

‘La durée souvent limitée des services en Afrique ne permet pas de créer une caisse de pensions.

Toutefois, en vue de récompenser les services méritants, le Gouvernement a décidé de donner des allocations de retraite aux agents de l'administration des districts et de la Force publique qui se seront distingués dans l'accomplissement de leurs devoirs, pendant toute la durée

[p. 438]

de leur terme de service.’

Volgde daarop de basis, die zulke aftredingstoelage ten gronde lag.

Zulk een regeling kon niet blijven duren na de overneming, 1^o. omdat Kongo-Vrijstaat eene Belgische kolonie was geworden en eene Belgische wet dientengevolge de bepaling van de Vrijstaat-verordeningen bestendigen moest; 2^o. omdat de getroffen maatregel afhing van de willekeur der regeering, die oordeelen zou of de belanghebbenden ‘zich onderscheiden hadden in de uitoefening van hun plicht’, gelijk het in bovenstaanden tekst heet.

Daar was dus geen tornen aan: een pensioen moest, rechtshalve, de aftredingstoelage vervangen. Na ondervraging van de volksvertegenwoordigers Mechelynck en Monville stelde minister Renkin een ontwerp op. En nu blijkt het uit dit ontwerp, dat een paar dagen geleden vóor den kolonialen raad kwam en er lichtelijk gewijzigd, maar principiëel goedgekeurd werd, dat onze meeste Kongoleezen onder den nieuwen maatregel financieel nadeel lijden.

Het ontwerp, - dat dit vóor heeft, niemand meer uit te sluiten, - bepaalt dat, van af 1897, vijftig frank zullen worden afgetrokken op elke duizend frank aftredingstoelage, door de belanghebbende getrokken. Hetgeen wil zeggen dat de oud-Kongoleezen, die op het Grootboek der Openbare Schuld voor 1000 frank ingeschreven staan, door den staat 50 frank ontnomen worden. En, wat erger is: dit geldt alleen de ‘agents de l'administration des districts et de la Force publique.’

Dit laatste is inderdaad van groot belang. Immers, het zijn niet alleen deze ‘agenten’ die toelagen vanwege den Vrijstaat ontvangen hebben. Zij, die, uit koninklijke

[p. 439]

gunst, premies hebben ontvangen; de beambten der beplantingen die een percent ontvingen per koffie- of cacaostruik die eene zekere hoogte bereikt heeft; de officieren van het Belgische leger, die tevens hun graad in België en in Kongo, en het daaraan verbonden pensioen behouden; de tallooze vreemdelingen eindelijk die aan de ontginning der kolonie hebben medegewerkt en er dikwijls vet voor betaald werden, worden buiten den nieuwen maatregel gesteld. Slechts de Belgische onderofficieren, waarover nog niet beslist werd of ze hun graad zouden behouden in het vaderland; slechts de mindere ambtenaars, die niet van bijzondere gunsten hebben genoten, en die nochtans onder de voornaamste ‘pioniers’ der beschaving in Kongo mogen worden gerekend, vallen onder den nieuwen maatregel, en.... verliezen erbij.

Ziedaar waarover mijne Kongoleesche afvaardiging zich bekloeg. Dacht ze werkelijk dat ik in deze eenigen invloed hebben kon? Of wilde ze alleen haar hart luchten?...

Hoe 't weze: ik heb gedacht dat het niet onbelangrijk was er de aandacht op te roepen, hoe het weer de nederigsten waren, die het ergste werden getroffen. Zij die, soms enorme, premies trokken; zij die dubbel pensioen genieten, verliezen niets, of weinig, - verliezen althans zóóveel niet, dat ze er kunnen onder lijden. Maar de dutsen, die, na tien jaar en meer verblijf in de kolonie, terugkeeren naar het vaderland, met de vage hoop op een gemakkelijk leventje, maar voor dewelken het bijna zeker is, dat ze geheel uit het Europeesche midden gegroeid zijn en hier nauwelijks nog hun leven verdienen kunnen;

[p. 440]

die dus allereerst op een ónverminderde belooning voor trouwen en lastigen dienst recht moesten hebben; zúlke stumperds worden zuurverdiende frankjes afgetrokken.

En, gij zult het toegeven, dat is toch nogal jammer...

N.R.C., 16 April 1910.